Anadolu kültüründe Hıdırellez inancı
Güncelleme Tarihi:
Anadolu kültüründe önemli yeri olan Hıdırellez, bu akşam başta Ahırkapı olmak üzere yurdun dört bir yanında kutlanacak. Peki, Hıdırellez nedir ve bugünde neler yapılır?
YAŞAMA BAĞLILIĞIN SİMGESİ
Gazi Üniversitesi Türk Halk Bilimi bölümü öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Evrim Ölçer Özünel, yaptığı açıklamada, Hıdrellez'in yaşama bağlılığın ve doğanın canlanmasının simgesi olduğunu belirtti.
Özünel, "Hıdrellez, baharla birlikte vücut bulan taze hayatın simgesidir. Yaşama bağlılığının uyanışı, doğaya açılışın bayramıdır. Baharın gelişinin, doğanın yeşillenmesinin, canlanışının kutlanması, kışın soğuk günlerinden sonra insanlar arasında bir canlılığın oluşması, uyuşukluğun atılması için şenlik yapılır" dedi.
HIDIRELLEZ'DE NELER YAPILIR?
Özünel, Hıdırellez ile Anadolu'da farklı inanışların bulunduğunu anlatarak, şunları söyledi:
"Kimi inanışa göre, Hızır ve İlyas, her yıl 5 Mayıs'ı, 6 Mayıs'a bağlayan gece bir gül ağacının dibinde veya bir su kenarında buluşur. Hızır ve İlyas bolluk, bereket dağıtıp insanların dileklerini yerine getirir. Hıdırellez günü evler temizlenir, yeni kıyafetler giyilir. Bütün bu hazırlıklar Hızır'a rastlamak içindir. Hızır, yeryüzünde gezindiği yerlere ve dokunduğu her şeye feyiz ve bereket bahşeder. Bu nedenle Anadolu'da 5 Mayıs gecesi kilerlerin, yiyecek kaplarının, para keselerinin ağızları açık bırakılır, gül ağaçlarının dibine dilekler çizilir, dallarına kırmızı bezler bağlanır. Hıdırellez sabahı güneşle birlikte evlere bereket doğar. Doğanın ve tüm canlıların uyanmasıyla şifa ve sağlık bulmak, nazardan korunmak, sıkıntılardan kurtulmak için ateş üzerinden atlanır, evlere söğüt dalları asılır, yumurtalar boyanır, salıncakta sallanılır, niyet çömlekleri hazırlanır ve maniler söylenir. Bu kutlu bahar günü daima ağaçlık alanlarda veya su kenarlarında neşe ve coşkuyla kutlanır."
"HIZIR GİBİ YETİŞTİ"
Sözlü edebiyatta da Hızır'ın bolluk ve bereket simgesi olarak yer aldığını dile getiren Yrd. Doç. Dr. Özünel, şöyle devam etti:
"Halk arasında Hızır'ın adı etrafında birçok atasözü ve deyim teşekkül etmiştir: 'Hızır mısın mübarek?' 'Hızır gibi yetişti.' 'Kul sıkışmayınca Hızır yetişmez.' Her geceyi kandil, her geleni Hızır bil' gibi.
Destanlardan efsanelere, masallardan aşık edebiyatı ürünlerine dek birçok sözlü anlatıda da karşımıza çıkan Hızır motifi, Türk toplumunun bu külte atfedilen bellekteki yerini göstermesi bakımından önemlidir."