Amerikan kábusu

Haftanın yeni filmlerinden ‘‘Basit Bir Plan’’, hırs ve açgözlülüğün sıradan insanlara neler yaptırabileceğini gösteriyor. Gerilim sineması örnekleriyle adını duyduğumuz Sam Raimi bu kez karmaşık insan duyguları üzerinde durmuş.

Yapımcı, yönetmen, senarist ve oyuncu Sam Raimi, ‘‘The Evil Dead’’ (83), ‘‘Evil Dead II’’ (87), ‘‘Darkman’’ (90), ‘‘The Quick and the Dead’’ (95) gibi korku ve gerilim filmleriyle ünlü. Ama bu filmleri eğlenmek, tecrübe kazanmak için çektiğini itiraf ediyor. Onun asıl istediği ‘‘gerçek insanların öykülerini serüven unsuruyla karıştırarak veren filmler’’. Bunlar arasında en çok sevdiği filmlerden biri de John Huston'ın ‘‘The Treasures of Sierra Madre/Sierra Madre Hazineleri’’ymiş. Öyküsü ve sahnelenişi açısından önceki filmlerine yakından uzaktan benzemeyen ‘‘A Simple Plan/Basit Bir Plan’’ da Huston'ın filminin havasını taşıyor.

Amerika'nın Orta Batı’sında, Minnesota'da karlar içindeki küçük bir kasabada geçen ‘‘Basit Bir Plan’’, bu kasabada kendi halinde bir yaşam süren ve iyi sayılabilecek bir işi olan Hank Mitchell'ı (Bill Paxton), karnı burnunda karısı Sarah'yı (Bridget Fonda), Hank'in ahmak ve işsiz erkek kardeşi Jacob'ı (Billy Bob Thornton) ve onun zenci düşmanı alkolik arkadaşı Lou'yu (Brent Briscoe) getiriyor karşımıza. Üç erkek yılbaşı günü mezarlık ziyaretinden dönerken, avlamak için bir tilkinin peşine takılıyor ve bir uçak enkazında içinde 4 milyon 400 bin dolar olan bir çanta buluyorlar. Mesele de burada başlıyor: Bu parayı almak doğru mu, değil mi? Havadan gelen yüklü miktarda parayla aniden karşı karşıya kalan insanoğlunun ruhunun derinliklerinden hangi duyguları çıkaracağı, nasıl hareket edeceği üzerine kurulu öykü, her yeri kaplayan karla birlikte beyaz bir kábusa dönüşüyor.

Stephen King'in, ‘‘Kuzuların Sessizliği’’den bu yana türünün en iyisi diye selamladığı ‘‘Basit Bir Plan’’, Scott B. Smith'in ilk romanı. Filmin senaryosunu da kendisi yazmış. Ama kitabın sinemaya uyarlanması kolay olmamış. Önce yönetmen Mike Nichols (The Graduate/Aşk Mevsimi, Catch-22, Silkwood) kitabın haklarını satın almış. Smith, uyarlamayı kendisinin yapmasını şart koşmuş. Nichols filmin sadece yapımcılığını üstlenmeye karar vermiş ve yönetmen olarak Ben Stiller'ı (The Cable Guy) çağırmış. Sonra, bütçede çıkan sorunlar yüzünden proje yatmış. Derken devreye John Dahl (Rounders/Tutku) girmiş, ama o da projeden vazgeçmiş. Paramount'a geçen proje, şirketin yapımcısı Scott Rudin tarafından John Boorman'a (Point Blank/Dönüşü Olmayan Nokta, Deliverance/Kurtuluş, Hope and Glory/Umut ve Zafer, Beyond Rangoon/Burma'da Gözyaşları) teklif edilmiş. Yine bütçe konusunda anlaşmazlık çıkınca, sonuçta ‘‘Basit Bir Plan’’ı çekmek Sam Raimi'ye kısmet olmuş.

Oyunculara gelince: Hank'i oynayan Bill Paxton'u James Cameron'ın ‘‘Terminator’’, ‘‘Aliens’’, ‘‘True Lies/Gerçek Yalanlar’’ ve ‘‘Titanic’’ filmlerinden hatırlıyoruz. Ebleh kardeşi Jacob'ı canlandıran Billy Bob Thornton (‘‘Sling Blade/Bıçak Sırtı’’, ‘‘U Turn/Kaybedenler’’) bu rolüyle Altın Küre ödülüne ve En İyi Yardımcı Erkek Oyuncu kategorisinde Oscar'a aday gösterildi. Hank'in aklı başında bir kadınken bir anda açgözlü biri haline gelerek onlarla suç ortaklığı yapan karısı Sarah rolünde ise Fonda ailesinin en yetenekli üyelerinden Bridget Fonda (Single White Female/Bekár Bayan Aranıyor, Singles/Bekarlar, Little Buddha/Küçük Buda, Jackie Brown) var.

‘‘Basit Bir Plan’’, sakin bir kasabada gizlenen şiddeti anlatmasıyla David Lynch'ın kült filmi ‘‘Twin Peaks/İkiz Tepeler’’in açtığı yoldan ilerliyor. Ama bunun bir kar filmi de olduğu düşünülürse, akla çokça Coen kardeşlerin ‘‘Fargo’’sunu getirdiğini söylemek yanlış olmaz. Üstelik rüştünü ispat etmiş bu iki filmle kıyaslandığında bile rahatlıkla ayakta kalıyor.

BASİT BİR PLAN

A SIMPLE PLAN

Yönetmen: Sam Raimi

Senaryo: Scott B. Smith

Görüntü: Alar Kivilo

Müzik: Danny Elfman

Oyuncular: Bill Paxton (Hank), Bridget Fonda (Sarah), Billy Bob Thornton (Jacob), Brent Briscoe (Lou), Jack Walsh (Tom Butler), Becky Ann Becker (Nancy), Chelcie Ross (Şerif), Gary Cole (FBI ajanı)...

1998 ABD yapımı, 121 dk.