Ambulans felaketleri

‘‘Gecenin sabaha erdiÄŸi saatte, acil bir anons. Bilinmeyen bir semtte, hiç bilinmeyen bir adresteki, bilinmeyen bir yaralanma olayına gidiyoruz. Olay yerine yaklaÅŸtık, çevrede hiç insan yok. Bir adam yalpalıyor, elinde döner bıçağı var.’’ ‘‘Bütün ekip iniyoruz. HemÅŸire ile ben, yani iki kadın adamı zapt edemeyeceÄŸimizi anladık. HemÅŸire ufak tefek, ben de. Adam döner bıçağını sallayarak üzerimize doÄŸru koÅŸmaya baÅŸladı. Kaçıyoruz, adam peÅŸimizde. Oysa bizim adamı sakinleÅŸtirmemiz ve ambulansa bindirerek, hastaneye götürmemiz gerekiyor.’’Bir kadın doktorun yaÅŸadığı bu olay, 112 Acil Servis çalışanları için gündelik olaylardan. Bir kabusu andıran bu tür olayların acı sonuçlarından birisini, kısa süre önce, 7 Haziran'da yaÅŸadı acil servis görevlileri. Ambulans, yani ‘‘cankurtaran’’ ile can kurtarmaya giden Dr. Muzaffer Özgül, canından oldu. Dr. Özgül, hastayı ‘‘hızla’’ alıp, yine ‘‘hızla’’ hastaneye yetiÅŸtirmeye çalışan ambulansın yaptığı kazada hayatını kaybetti.Acil tıp teknikeri ÇaÄŸlar Uz, ambulansın trafik kazalarına neden olmadan, yeni kazazedeler yaratmadan kullanılmasının, hasta ve yaralıların alınması, acil servise götürülmesi kadar önemli olduÄŸunu hatırlatıyor.Kamuoyunun hiç bilmediÄŸi, ancak ambulanslardaki saÄŸlık personelinin her an uygulamak zorunda olduÄŸu bir kural da o üzücü kazanın ardından yapılan basın açıklamasında, ‘‘satır arasında’’ gündeme geliyor: ‘‘Can kurtarmak için önce canını koru. Ambulansla hasta naklederken, saÄŸlık ekibinin de can saÄŸlığının korunması gerekir.’’Acil Tıp DerneÄŸi BaÅŸkanı Dr. Ãœlkümen Rodoplu'nun, ambulansla olay yerine giden acil hekimlerine yaptığı uyarılar, aslında New York Police Department'da (NYPD) bir baskın öncesi verilen brifingi anımsatıyor. Ama hiç abartılı deÄŸil, tersine, sıraladıkları gerekli uyarılar:Saldırı olabileceÄŸini düşündüğünüzde yardım isteyin. Saldırmaya hazırlandığını düşündüğünüz kiÅŸiyi kendinize yaklaÅŸtırmayın ve aranıza güvenlik mesafesi bırakın.Tehlike anında kaçmaya hazır olun.Rodoplu'nun uyardığı ‘‘olası saldırgan’’ın da yelpazesi geniÅŸ. Bu kimi zaman hastanın-yaralının yakınları, kimi zaman semt halkı, kimi zaman da bizzat hastanın kendisi. Ãœstelik saldırıya hedef olmak için hekimin ‘‘mimikleri’’ bile yeterli.Milletvekili hasta karşılattı bakanlık ÅŸehir turu attırdıAmbulanslar genelde olay yerine hızlı ulaşıyor. Ama bazen ‘‘gecikme’’ nedenleri de, Acil Servis’i yavaÅŸlatan inanılmaz bir kara komediyi ortaya çıkartıyor. Bir hekim örnekleri şöyle sıralıyor: Milletvekilleri, seçim bölgelerinden gelen hastalarını 112'ye karşılattırıyorlar. ‘Şu tarifeli uçaktan, ÅŸu yolcuyu alın’ diye talimat geldi. Gittik, adam elinde valiziyle yürüyerek uçaktan indi. Ambulansa bindirip hastanesine götürdük.''Yurtdışından SaÄŸlık Bakanlığı davetlisi olarak Türki Cumhuriyetler'den gelen bir hasta, tam beÅŸ saat ÅŸehirde ambulansla dolaÅŸtırıldı.Bir akıl hastası babasını 20 yerinden bıçaklamış. 112'yi arayıp ambulans istediler. Bizim görevimiz ceset taşımak deÄŸil, ama savcı istiyor diye cesedi adli tıp morguna taşıdık.Herhangi bir partinin yemekli toplantısı varsa biz göreve gideriz. Protokol ambulansı yok. Bizim gittiÄŸimiz bu tür yerler, kendi görev yerimizin boÅŸ kalmasına neden oluyor. NEDEN GECÄ°KTÄ°NÄ°Z ULAN DÄ°YE ÃœSTÃœMÃœZE SALDIRDIGeçen ay kayıtlara geçen 12 saldırının olduÄŸu Ä°stanbul’da son olay 23 Mayıs 2002 tarihinde SSK Okmeydanı Hastanesi'nde çalışan Dr. Duran Erol'a yapılan saldırı. ‘‘Bir sabah parkta yaÅŸlı bir adamı köpek kovalamış. Adam panikten sanırım orada düşüp ölmüş. Biz gittiÄŸimizde adam soÄŸumaya baÅŸlamıştı. Sonradan fark edildi herhalde. Biz gittik, yaÅŸlı bir kadın bize saldırdı ve küfretmeye baÅŸladı. Kadını sakinleÅŸtiremedik. Polisten yardım istedik. Utanmasak kaçacağız. ÖğrendiÄŸimize göre tamamen tesadüf sonucu orada bulunuyormuÅŸ. Yani ölenle de ilgisi yok.’’SALDIRGAN TARAFINDAN MAHALLEYE SOKULMADIKBir hekim hasta yakınlarının ya da çevredekilerin yarattığı kaosu özetliyor: ‘‘Hasta yakınları genelde yardımcı olmuyor ve bizim de güvenliÄŸimizi saÄŸlayacak kimse yok. Bir yaralama olayına gidiyorsun. Ama yaralayan adamın akrabaları mahalleye sokmuyorlar. Ya da aile içi ÅŸiddet olayı var. Adam eve sokmuyor, sana saldırıyor. Hastayı taşımak için yardım istiyorsun yardım etmiyorlar ama senin müdahalene, yaptığına karışıyorlar.’’HIZIR ACÄ°L DOKTORU BURNT OUT SORUNU YAÅžIYORÄ°stanbul Tabip Odası Genel Sekreteri Åžebnem Korur Fincancı, ambulanslardaki güvenlik donanımının yetersiz olduÄŸu kanaatinde: ‘‘Aracın donanımı müdahale için eksik. Hekim hastaya yardım etmek, onu kurtarmak istiyor ve içine düştüğü durum vicdanen çok ağır bir durum. Hekimde ‘burn out (bıkkınlık)' olarak nitelenen durum, iÅŸ riski kapsamına alınmalı. Bu ÅŸartlarda çalışan hekimlere psikolojik destek saÄŸlayacak bir sistem oluÅŸturulmalı. Bu aksaklığın sorumlusu hekim deÄŸil. Bunu kamuoyuna anlatmak zorundayız. Hasta yakınları, kaybedeceklerini düşündükleri sevdikleri ile aksadığına inandıkları saÄŸlık hizmeti arasında karşılarında hekimi bulup, sorunu onun kiÅŸiliÄŸinde somutlaÅŸtırıyorlar.’’BAYGIN HASTA DOKTORUN ELMACIK KEMİĞİNÄ° KIRDIDr. Rodoplu bir hekimin gülümsemesi ve ardından ‘‘Siz neden burada gülüyor-sunuz?’’ sorusuyla baÅŸlayan bir saldırının sonucunu şöyle aktarıyor: ‘‘Acil tıp teknikerinin (paramedik) elmacık kemiÄŸinde kırık ve operasyon; tüm Acil Servis çalışanlarında korku ve motivasyon kaybı.’’ Rodoplu, ‘‘aşırı alkol almış’’ bir kiÅŸiyi ambalansla hastaneye taşırken bizzat kendisinin maruz kaldığı bir baÅŸka saldırıdan da sözediyor: ‘‘Adam bir ara ayılır gibi oldu ve ‘Ben gitmem' diye bağırmaya baÅŸladı. SakinleÅŸtirmeye çalışırken bana bir yumruk attı. Gözlüğüm kırıldı ve gözüm morardı.’’10 HEKÄ°MDEN BÄ°RÄ° ŞİDDETTEN KORKUYORDr. Zeynep ÖlmezoÄŸlu, Dr. Kevser Vatansever ve Yrd. Doç. Dr. Alp Ergör'ün yaptığı bir araÅŸtırmada, Ä°zmir 112 acil saÄŸlık hizmetlerinde çalışan hekimlerin, yüzde 81'inin ÅŸiddete uÄŸrama endiÅŸesi taşıdığı, yüzde 67,6'sının sözlü tacize uÄŸradığı, yüzde 48,6'sının sözlü tehdide maruz kaldığı, yüzde 16,8'inin fiziksel saldırıya uÄŸradığı saptandı. 112 acil servis çalışanları olay yerinde müdahale ile görevli oldukları için doÄŸrudan ÅŸiddete maruz kalabiliyor. Toplum ve Hekim Dergisi'nde yayımlanan bir araÅŸtırmada ÅŸiddete uÄŸrama nedenlerini şöyle sıralanıyor: Mobil iÅŸyerinde çoÄŸunlukla yalnız çalışıyorlar, suç oranı yüksek yerlerde çalışıyorlar, yanlarında bazı uyuÅŸturucuları taşıyorlar, öfkeli, kızgın, yetersizlik duygusuna sahip kiÅŸilere hizmet veriyorlar.STANDARTLARIN ALTINDAYIZ112 Acil Servis, 81 ilde, 465 istasyonla, 602 ambulansla çalışıyor. Ä°stanbul'da 36 istasyonda 37 ambulans, Ankara'da 23 istasyonda 23 ambulans, Ä°zmir'de 30 istasyonda 30 ambulans çalışıyor. Her istasyonda beÅŸ hekim, beÅŸ saÄŸlık memuru görev yapıyor. Dünya standardı 100 bin kiÅŸiye bir ambulans düşmesi. Ancak 4 milyon nüfuslu Ankara'da 40 yerine 23 ambulans var. AMBULANS HEKÄ°MLERÄ°NDEN HASTA YAKINLARINA UYARIHekimlere daha çok yardımcı olun.Hastanız nedeniyle duygularınızı anlıyoruz ama çok duygusal davranarak, görev yapmamızı engellemeyin. Hastanızın kurtarılması, bizim rahat ve güvenli çalışmamıza baÄŸlı.Herhangi bir durumda olayı büyütmeye deÄŸil, yatıştırmaya çalışın.Â