Altın Boynuz’da projeler uçuşuyor

Haliç'teki askeri ve sivil tersaneler ile Valide Sultan Köprüsü (eski Galata Köprüsü) kaldırılıyor. Tersaneler boşaldıktan sonra yerlerine ne yapılacak? Şimdiden ortada birçok talip ve çeşitli projeler var.

Haliç kıyısındaki Camialtı ve Taşkızak tersanelerinin boşaltılmasıyla birlikte burasının nasıl değerlendirileceği konusunda çeşitli projeler çarpışmaya başladı.

Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'na bağlı Taşkızak Tersanesi yetkilileri, tersanenin bakım onarım ünitesinin Pendik'te kurulan askeri tersane bölgesine nakli için çalışmalar başlattı.

Türkiye Gemi Sanayi İşletmesi'ne ait Haliç Tersanesi ve Camialtı Tersanesi ise, personele iki seçenekli bir nakil planı sundu.

Büyükşehir Belediye Başkanı Ali Müfit Gürtuna'da bir açıklama yaparak tersanelerin taşınmasından sonra Valide Sultan Köprüsü'nün kaldırılacağını açıkladı.

Karar nasıl alındı?

Hasköy ile Kasımpaşa arasında yer alan Taşkızak Tersanesi'nin kaldırılması konusu Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'nda ilk kez, Haliç temizleme projesinin önemli bir aşamaya ulaştığı 1 Haziran 1997'de gündeme alındı. İstanbul Üniversitesi Su Ürünleri İşletmesi Yüksek Okulu'nun Haliç suyu üzerinde yaptığı araştırma raporlarını inceleyen Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, tersanenin Haliç ve çevresi için önemli bir kirlilik kaynağı oluşturduğuna karar verdi. Haliç ve çevresindeki tarihi yapılanmayı da dikkate alan Deniz Kuvvetleri, tersaneler için uygun bir yer arayışına girdi.

17 Ağustos depreminden sonra, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı, Gölcük Askeri Tersanesi'nin Pendik'e taşınmasına karar verince Taşkızak Tersanesi'nin nakli yeniden gündeme geldi. Askeri yetkililer, Gölcük ve Taşkızak tersanelerinin Pendik'te birleştirmesi yönünde bir plan hazırladı. Plana göre ilk etapta Taşkızak Tersanesi'nin bakım onarım ünitesi Pendik'e taşınacak. Galata Köprüsü'nün açılmasından sonra ise, yapımı süren büyük gemiler, yüzer doklar ve vinçler nakledilecek.

İstanbul Üniversitesi Su Ürünleri İşletmesi Yüksek Okulu'nun yaptığı araştırmalarda, Haliç'teki en önemli kirletici kaynaklardan ikisi olan Haliç ve Camialtı Tersaneleri de kaldırılacak. Türkiye Gemi Sanayi İşletmesi'ne ait bu tersanelerin taşınması için girişimler başlatıldı.

1 Ocak 2000'de Camialtı'nda çalışan personele bir yazı gönderen tersane yönetimi, işçilere, kıdemi uygunsa emeklilik, uygun değilse tazminat için başvurabileceklerini bildirdi. İstemeyenlerin tersaneyle birlikte Pendik’e taşınacağı da söylendi, ancak Pendik’teki tersane Deniz Kuvvetleri’ne verildiğinden bu projenin nasıl uygulanacağı bilinmiyor.

Askeri ve sivil tersanelerin taşınmalarını hızlandıracak en önemli etken ise Galata Köprüsü'nün onarımdan sonra açılması olacak. Büyükşehir Belediyesi yetkileri, köprünün en geç iki ay içinde rahatça açılabilir hale geleceğini açıkladı. Bir aksilik olmaz da köprü planlanan zamanda açılabilirse Haliç, önümüzdeki bahardan itibaren tersanelerden arındırılmış olarak yeni bir hayata başlayacak.

Projeler yarışıyor

İstanbul'un merkezinde yer alan tersanelerin taşınacağının duyulması üzerine çok sayıda kurum ve kuruluş buralara sahip olmak için harekete geçti.

En atak davrananların başında İstanbul Valiliği geldi. İstanbul Valisi Erol Çakır yaklaşık 1.5 ay önce iki tersaneyi de ziyaret ederek, boşaltılacak alanı polis eğitim merkezi olarak düzenlemeye karar verdiğini tersane müdürlerine sohbet sırasında söyledi.

Öte yandan Mimar Sinan Üniversitesi (MSÜ) de boşaltılacak alana üniversite kampusunu taşımayı istiyor. Üniversite bunun için İçişleri Bakanlığı ile ilişkiye geçmiş. MSÜ kampusla birlikte Kasımpaşa'nın hem kültürel hem de ekonomik olarak gelişeceğini söylüyor.

Bölgenin şimdilik bir başka talibi ise Beyoğlu Belediyesi. Belediye de burayı yeşil alan olarak değerlendirmek istiyor.

STK'ların projeleri

Bölgedeki sivil toplum kuruluşları ise, yapılacak projelerin buradaki tarihi dokunun bozulmasına neden olmamasını istiyor. Haliç bölgesinde çalışmalarını sürdüren üç dernek biraraya gelerek tersaneler bölgesi için bir proje çalışmasına başlayacaklarını açıkladı. Fener Gönüllüleri Derneği, Balat Derneği ve 1921 Kasımpaşalılar Derneği yöneticileri tersaneler bölgesinin bir kültür, spor, turizm ve rekreasyon alanı olması için harekete geçti.

1921 Kasımpaşalılar Derneği üyesi ve Dünya ve Olimpiyat Şampiyonu Gazanfer Bilge, tersane alanında kendisine bir yer tahsis edilirse büyük bir güreş ve okçuluk okulu kurabilmek için finansman desteği verebileceğini bildirdi. Balat, Fener ve 1921 Kasımpaşa dernekleri, yüzyıllardır gemilerin çekildiği çok sayıdaki havuzun tatlı suyla doldurularak açık olimpik yüzme havuzlarına dönüştürülmesini, geri kalan yapıların deniz müzesi, konser salonları, uluslararası kongre merkezleri, sanat galerileri, turizm işletmelerine uygun hale getirilmesini öneriyor.

Haliç'te bir kürek ve yelken kulübü kurmak için çalışmalar başlatan Fener Gönüllüleri Derneği öncülüğünde başlatılan çalışmalar önümüzdeki aylarda bir avan proje haline getirilerek yetkililere sunulacak.

İki tersane aynı parselde

Camialtı Tersanesi ve Taşkızak Tersaneleri için öncelikle mülkiyet problemi var. Çünkü bu iki tersane tapu kayıtlarında tek bir parsel olarak görünüyor. Hazine'ye ait olan bu tek parselin büyüklüğü ise 392 dönüm.

İmar planında 'endüstriyel sit alanı' olarak görünen Haliç kıyı şeridindeki bu bölge 5 bin ölçekli planların da dışında. Dolayısıyla tersanelerin boşaltılmasından sonra bu bölgede herhangi bir inşaat faaliyetinin yürütülmesi mümkün değil.

İki tersane de aslında Aynalıkavak Kasrı'nın orijinal sınırları içinde. Bu kasır 17. yüzyılda kurulduğunda İstanbul'un dördüncü büyük sarayıydı. 1767'de tersane genişleyince topraklarından bir bölümünü kaybetti.

Şu anda iki tersanenin sınırları içinde birçok tarihi eser de bulunuyor. Örneğin Deniz Kuvvetleri Komutanlığı'nın bulunduğu bina 19. yüzyılın ünlü bankeri Kamondo'nun yazlık evi.

Parselin içinde, ancak halkın kullanımına açık olan bölümde ise Aynalıkavak Kasrı (Milli Saraylar'a bağlı), Çorlulu Ali Paşa Camii (Şu anda emekli bir amiralin başkanlığında bir mütevelli heyeti var) bulunuyor.

Halka kapalı bölümde ise tarihi Tersane-i Amire taşkızakları var.

1921 Kasımpaşalılar Derneği, kasırdan koparılan parçaların yeniden biraraya getirilmesini de öneriyor.