Alman müsteşar bile ‘iade edelim’ dedi
Güncelleme Tarihi:
1870’lerde Türkiye’den Prusya’ya kaçırılan ve halihazırda Berlin’de sergilenen Bergama Sunağı’nın evine dönmesi için Ankara uzun süredir çaba sarf ediyor. Ancak Alman yetkililer iadeye yanaşmıyor. Son olarak Alman müsteşar Gomis bile eserin iade edilmesi gerektiğini söyledi. Ama Gomis’e ülkesinde tepki yağdı.
Almanya’nın sömürgecilik döneminde bugünkü Nijerya’dan çalınan tarihi Benin bronz heykellerini iade etmesinden sonra Bergama Zeus Sunağı da gündeme geldi. İade önerisini Berlin Eyaleti Çeşitlilik ve Ayrımcılıkla Mücadeleden sorumlu Müsteşar Saraya Gomis getirdi. Gomis, Bergama Sunağı’nın yanı sıra Mısır’dan getirilen Nefertiti büstünün de ait oldukları ülkelere iade edilmesi gerektiğini belirtti ve “Ayrımcılık karşıtı bir bakış açısıyla şunu söylemek gerekir: Dünyanın diğer bölgelerinden gelen tüm kültürel ürünler bize ait değil, burada yasadışı olarak bulunuyorlar” dedi. Ancak müsteşarın bu talebi özellikle sosyal medyada büyük tepki çekti. Bergama Zeus Sunağı, günümüzde Bergama olarak anılan antik Pergamon şehrinde Pergamon Krallığı’nı yöneten Attalos hanedanı tarafından M.Ö. 2. yüzyılda yaptırılmış anıtsal, dinsel bir yapı. Bu görkemli yapının kalıntıları, 1870’li yıllarda Alman mühendisi Carl Humann tarafından, o zamanın Prusya’sına götürüldü. Günümüzde ise Berlin’de bulunan Pergamon (Bergama) Müzesi’nde sergileniyor.
‘OSMANLI’ BAHANESİ
Almanya eserin ülkeden çıkışına ilişkin olarak Osmanlı ve Alman İmparatorlukları arasında 1878 tarihinde yapıldığı iddia edilen bir anlaşmayı öne sürüyor. Anlaşma da Osmanlı İmparatorluğu’nun 1874’te kabul ettiği Asârı Atîka Nizamnamesi’ne dayanıyor. Nizamnamede, yapılacak kazı çalışmaları sonrasında bulunan eserlerin 3’te birinin kazı çalışmasını yapan ülkeye, 3’te birinin devlete ve 3’te birinin arazi sahibine devredildiği belirtiliyor.
ANKARA’NIN HAMLELERİ
Fakat son zamanlarda Bakanlık koordinatörlüğünde akademisyenlerce gerçekleştirilen yeni araştırmalar neticesinde, 1878’de Pergamon ören yerinde kazı izni verilen Carl Humann’ın Zeus Sunağı’nı, yapılan anlaşma öncesinde Almanya’ya göndermiş olabileceği yönünde tespitlere ulaşıldı. Türkiye, Anadolu topraklarına ait olan sunağın iadesi için 1990’lı yıllardan itibaren yoğun bir diplomasi trafiği yürütüyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı, bu doğrultuda önce yoğun bir arşiv çalışmaları gerçekleştirdi. Birçok belgenin tercümesi yapılarak, kamuoyu nezdinde gerçekleştirilen imza kampanyaları desteklendi. Hukuki mütalaalar toplandı ve Alman tarafı ile paylaşılarak eserin iadesi talep edildi. Türkiye, Bergama Zeus Sunağı’nın ülkeden çıkışına yönelik olarak o dönemde gerçekleştirilen uygulamaların hukuksuz olduğunu Almanya tarafına ısrarla iletti. Ancak Almanya, Türkiye’nin ısrarlı belge ve bilgi talebine rağmen iki yıldır sessizliğini sürdürüyor, taleplere yanıt vermiyor.
‘NEFERTİTİ DE GERİ VERİLSİN’
Gomis, Mısır’dan getirilen Nefertiti büstünün de iadesini istiyor. Firavun Amenophis’in eşinin M.Ö. 1340 civarında yapılmış büstü, Prusya Kültür Mirası Vakfı’na ait olan Berlin’deki Neues Museum’da (Yeni Müze) sergileniyor.
İHTİYAR BALIKÇI’YA YAKIN MARKAJ
Kültür ve Turizm Bakanlığı, ayrıca Almanya’da bulunan ve yasadışı yollarla gitmiş olduğu bilinen Konya Beyhekim Camisi’nin mihrabı ve aynı camiye ait pencere kanadı, Afrodisias Antik Kenti kökenli İhtiyar Balıkçı Heykeli’nin gövde kısmı, Konya’daki Hacı İbrahim Veli Türbesi’ne ait Şeyh Hasan bin İbrahim’in sandukası ve Piyale Paşa Camisi’ne ait çini alınlık gibi eserlere ilişkin müzakerelerde sürekli olarak Alman tarafına hatırlatmalarda bulunuyor.