‘Akıllı tozlar’ın dünyayı yönetimi baÅŸlıyor

Bu tozlar, birbirleriyle iletiÅŸim kurabilen, yerel sıcaklıklardan tutun da, bir yerdeki insanların sayısı, akan trafiÄŸin yoÄŸunluÄŸu, bir depremin yol açtığı hasarın miktarı ve deniz kuÅŸlarının saÄŸlığına dek hemen hemen her ÅŸeyi denetleyebilen minik, ucuz ve akıllı telsiz denetleyicilerin yapımında kullanılıyor. Åžimdilik pirinç tanesi boyunda olan akıllı tozlar gerekli enerjiyi çevrelerinden toplayacak, tüm dünyaya dağılacak ve çevreleriyle ilgili her tür bilgiyi kaydedip aktaran, sessiz ve görünmez bir aÄŸ oluÅŸturacaklar. Hatta bu tozlar depremde ayakta kalan yapıların saÄŸlam olup olmadıklarını bile denetliyor.Akıllı tozları bir bilgisayar yazılımıyla kullanan akıllı aÄŸlar, askeri iÅŸlemlerin yanı sıra, yangınların saptanması, daÄŸların içindeki olaÄŸanüstü koÅŸulların gün yüzüne çıkartılması, kuÅŸların çiftleÅŸme süreçlerinin izlenmesi ve tehlikede olan türlerin belirlenmesi gibi çeÅŸitli iÅŸlemleri de yerine getiriyor. Daha ÅŸimdiden dünyanın dört bir yanına kolilerle akıllı toz ihraç eden, bir mühendis var: Kris Pister. GeliÅŸtirilen bu yeni teknolojiye ÅŸimdiden dünyanın akışını deÄŸiÅŸtirecek bir ÅŸey gözüyle bakılıyor. Bu görüşün ne denli geçerli olduÄŸunu zaman gösterecek. Ancak, akıllı toz, sonunda yaÅŸama damgasını vurmaya hazır görünüyor. Kaliforniya Ãœniversitesi laboratuvarlarında üretilen ‘toz zerrecikleri’ ÅŸimdi bir pirinç tanesi boyunda. Gelecekte bunlar Pillere bile ihtiyacı olmadan, gerekli enerjiyi çevrelerinden toplayacak. Tüm dünyaya dağılacak.Çevreleriyle ilgili her tür bilgiyi kaydedip aktaracak. Sessiz ve görünmez bir aÄŸ oluÅŸturacak. BaÅŸka bir boyutKimileri akıllı tozun her ÅŸeyi göz hapsinde tutup bir karabasana dönüşebileceÄŸini öne sürerken, kimileri bunun gezegenimizin kurtuluÅŸu için tek çıkar yol olduÄŸunda ısrar ediyor. Bu konuda çok daha geniÅŸ bir bakış açısına sahip olan Kris Pister ise, teknolojinin sanal alem ile fiziksel dünya arasında bir baÅŸka boyut oluÅŸturabileceÄŸine inanıyor. Telsiz denetleyiciler oluÅŸturma fikrine ilk kez 90’ların ortalarında kapılan Kaliforniya Ãœniversitesi mühendislerinden Pister, bu denetleyicilerin her yana dağıtılması suretiyle baÅŸka türlü kolay kolay elde edilemeyen bilgilerin toplanmasına olanak veren bir aÄŸ oluÅŸturmayı amaçlıyordu. O sırada akıllı evler, akıllı bombalar, akıllı yollar herkesin dilinde dolandığından Pister de bu akıma uyup ‘akıllı toz’ adını verdiÄŸi projesini Pentagon’un araÅŸtırma kanadı olan DARPA’ya sundu. DARPA’nın projeye destek vermesiyle birlikte adı da yerleÅŸmiÅŸ oldu. Yine aynı üniversiteden meslektaşı David Culler ve öğrencileriyle birlikte ilk akıllı toz birimlerini üretti, bunlar için de ‘toz zerreciÄŸi’ deyimini kullandı. O günden sonra bilgisayar dili daÄŸarcığına giren bu deyim, telsiz denetleyiciler anlamına geliyor.Telsiz denetleyiciPister ve arkadaÅŸlarının ürettiÄŸi ilk telsiz denetleyici örneÄŸi bir mikro-iÅŸlemci, iki-yönlü radyo ve bir ışık denetleyicisinden oluÅŸmaktaydı. Daha sonra üretilen daha geliÅŸmiÅŸ telsiz denetleyiciler, manyetometre ve barometre gibi farklı denetleyicilerin iliÅŸtirilebildiÄŸi ortak bir yüzeyi içermekteydi. Bunlar da sonunda yerlerini, Mica adı verilen çok daha küçük ve güçlü denetleyicilere bıraktılar. 2001 Ekim’inden beri piyasada üretilen ve kibrit kutusundan biraz daha büyük olan bu denetleyiciler iki AA pil ile çalışıyor ve sekiz denetleyici içeriyordu. Her ne kadar ‘toz’ yakıştırması pek adil olmasa da, Mica toz zerrecikleri bu kavramın içerdiÄŸi gücü ÅŸimdiden gözler önüne sermiÅŸ durumda. ÖrneÄŸin, Kaliforniya Ãœniversitesi inÅŸaat mühendislerinden Steve Glaser bu toz aÄŸlarının depremde ayakta kalan yapıların sonradan da güvenli olup olmadıklarını anında saptayabildiklerini ortaya koydu. Gelgelelim, amaç yalnızca minik denetleyiciler üretip bunları her bir yana iliÅŸtirmekten ibaret deÄŸildi. Öncelikle, denetleyici sayısı arttıkça bilgisayarların hızla verilerle dolup taÅŸması söz konusuydu. Ayrıca, bu denetleyiciler verileri sürekli geri gönderdiklerinde pillerin kısa sürede tükenmesi kaçınılmazdı. Bunun için bir çözüm, verileri bir ön-iÅŸlemden geçirip, yalnızca ilgi duyulan bilgilerin geri gönderilmesini saÄŸlayan akıllı aÄŸların oluÅŸturulmasıydı. IÅŸte akıllı toz tam da bu noktada devreye giriyor. Özünde yepyeni bir yazılımın yattığı bu aÄŸda, her bir denetleyici kendine özgü bir iÅŸletim sistemine sahip. Ustalıklı bir tasarım ürünü olan bu sistem, neyse ki, çok küçük bir belleÄŸe gereksinim duyan mikro-iÅŸlemcilerle çalışıyor. TinyOS adı verilen bu iÅŸletim sistemi akıllı toz düşünü gerçeÄŸe dönüştüren ÅŸeyin ta kendisi. IÅŸletim sisteminin görevlerinden bir tanesi, donanım kaynaklarının verimli bir biçimde yönetilmesidir. Telsiz denetleyicide bu kaynaklar kendisine iliÅŸtirilmiÅŸ çeÅŸitli denetleyicileri, öteki denetleyicilere olan radyo baÄŸlantılarını ve pili içeriyor. Bu görevi olabildiÄŸince az enerji harcayarak yerine getirmek zorunda olan TinyOS, zamanının çoÄŸunu ‘uykuda’ geçirmek suretiyle bunu baÅŸarıyor. Pilin ömrünü daha da artırmak için TinyOS, her bir denetleyicinin tek bir merkezle (sözgelimi, bir dizüstü bilgisayar) iletiÅŸim kurması yerine, yalnızca en yakınındakilerin bunu yerine getirdikleri ‘çok-sekmeli bir ağ’dan yararlanıyor. Sekme, denetleyicilerin içindeki radyo vericilerinin de son derece kısa menzilli olabilecekleri anlamına da geliyor. Her ÅŸeyde onlar varTelsiz denetleyiciler, artık standart telsiz aygıtların binde birine eÅŸit bir enerji tüketiyor. Gelgelelim, TinyOS yalnızca pilin ömrünü uzatmakla kalmayıp, çok daha karmaşık iÅŸlemleri yerine getirebiliyor. Askeri iÅŸlemlerin yanı sıra, yangınların saptanması, daÄŸların içindeki olaÄŸanüstü koÅŸulların gün yüzüne çıkartılması, kuÅŸların çiftleÅŸme süreçlerinin izlenmesi ve tehlikede olan türlerin belirlenmesi gibi çeÅŸitli iÅŸlemleri de yerine getiriyor. Atlantic College dirimbilimcilerinden John Anderson, akıllı tozun doÄŸa araÅŸtırmalarına daha ÅŸimdiden farklı bir boyut getirdiÄŸine, telsiz denetleyicilerin araÅŸtırmacıların orada olmalarına gerek kalmadan yüksek çözünürlü mikro-çevresel veriler sunduÄŸuna dikkat çekiyor. Akıllı tozun etkisi giderek tüm dünyaya yayılmakla birlikte, özel yaÅŸam konusunu da gündeme getiriyor.New Scientist’te yayımlanan habere gore, kimileri bunun bir ‘Büyük Birader’ teknolojisine dönüşebileceÄŸini öne sürüyor. Pister bu görüşe katılmakla birlikte, telsiz denetleyicilerin her yanımızı sarıp çevre kirliliÄŸine yol açabileceÄŸi görüşüne karşı çıkıyor ve akıllı toz teknolojisinin eninde sonunda insanları fiziksel dünyaya baÄŸlayacağına inanıyor. Â