'Marketten aldığım paketleri hâlâ yıkıyorum, doğru mu yapıyorum?' | 4 SORU 4 YANIT

Koronavirüs, tüm dünyayı tehdit etmeye başladığı andan itibaren endişe duyulan ilk şeylerin başında, virüsün cansız yüzeylerde ne kadar süreyle yaşayabildiğiydi. Geçen yıl bu zamanlarda hastalığın havadan çok yüzeylerden bulaştığına dair bir bilgi mevcuttu. Bu da sürekli el sabunlamak, dezenfektan/kolonya bağımlısı haline gelmek ve marketten alınan ürünleri sürekli yıkamakla sonuçlanmıştı.

Ancak Covid-19 ile ilgili veriler güncellendikçe virüsün cansız yüzeylerdeki etkisiyle ilgili bilgiler de değişti. Ancak vatandaşların kafası hala karışık, birçok kişi pandeminin başındaki alışkanlıklarını bırakmaya çekiniyor. 

Biz de temel olarak dört sorudan yola çıkarak cevap aramaya çalıştık;

1- Virüs cansız yüzeylerde nasıl yaşayabiliyor?
2- Hangi yüzeylerde ne kadar süre aktif kalıyor?
3- Marketlerden alınan ürünlerde neye dikkat etmek gerekiyor?
4- Varyantların yüzeydeki bulaşıcılığı farklı mı?

Bu konuda Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Dr. Rıdvan Karaali ve Balıkesir Üniversitesi Sağlık Uygulama ve Araştırma Hastanesi Enfeksiyon Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Yeşim Çağlar'ın görüşlerine başvurduk

VİRÜS CANSIZ YÜZEYLERDE NASIL YAŞAYABİLİYOR?

Dr. Rıdvan Karaali, virüsün ana bulaş yolunun ağzımızdan çıkan damlacıkların direkt solunum yoluyla alınması olduğunu söyledi. Bunun dışında damlacıklar yüzeylere düştüğünde belli bir süre o alanda canlılığını sürdürebiliyor diye de ekliyor. Ayrıca virüslerin kendi kendilerine çoğalabilen canlılar olmadığının da altını çiziyor.

“Virüs, bir canlının vücudundan çıkıp başka bir vücuda kısa süre içerisinde girmiyorsa, dış ortamda dayanıklı değildir ve hızlıca ortadan kaybolur. Unutulmaması gereken, bir virüsün cansız yüzeyde saptanması onun bulaştırıcı olduğu anlamına gelmez. Hastalık yapabilmesi için belirli bir oranda bulunması lazım ki vücuda girince hastalık oluştursun. Dış ortamda ağzımızdan çıkan damlacıklar belli bir süre bulaştırıcılığını idame ettirir. Bu mevsimden mevsime göre de değişir.”

HANGİ MADDEDE NE KADAR SÜRE KALIYOR?

Dr. Yeşim Çağlar, Covid-19 ve diğer koronavirüslerin paslanmaz çelik, plastik ve cam gibi yaygın gözeneksiz yüzeylerde ortalama üç gün bulunabileceğini söylüyor. Hatta bazı çalışmalarda hiçbir temizlik uygulaması yapılmadığında virüsün oda sıcaklığında; cam yüzeylerde dört gün, alüminyum yüzeylerde iki-sekiz saat, çelik yüzeylerde iki gün, ahşap yüzeylerde dört gün, kâğıtta dört-beş gün, plastik yüzeylerde dokuz gün civarı, aerosol içinde kuru yüzeylerde altı gün kadar aktivitesini sürdürdüğünün de altını çiziyor.

Peki bu bilgiler ışığında yüksek temaslı riskli bölgeler nereler? Yeşim Çağlar, bu konuyla ilgili de ortak kullanımda sıklıkla temas edilen ve sık temizlik gerektiren cisimlerin olduğunu söylüyor.

“Örnek olarak telefonlar, klavyeler, kumandalar, tezgâhlar, alışveriş arabaları, asansör tuşları, masalar, kapı kolları, toplu taşıma araçlarında tutunma yerleri, ışık düğmeleri, tırabzanlar, tutunma bantları, musluk, lavabo, mutfak tezgâhı, tuvaletler ve banyo armatürlerini sayabiliriz.”

Yalnız Yeşim Çağlar, virüs bu ortamlarda aktivitesini sürdürse de, her zaman hastalık yapıcı doza ulaşmayabilir diyor ve dikkat edilmesi gereken durumu şöyle açıklıyor:  .

“Kontamine olmuş yüzeye temas eden kişinin; ellerini ağzına, burnuna, gözüne götürmesi ile virüs bulaşı olabilir. Bu nedenle ellerin sık sık yıkanması, kontamine olma ihtimali yüksek yüzeylerin de sık sık temizlenmesi lazım”

MARKETLER ÜRÜNLERİNİN AMBALAJLARINDAN, SEBZE VE MEYVELERDEN VİRÜS BULAŞIR MI?

Konuya market alışverişi açısından bakarsak, durum oldukça tedirgin edici olabiliyor. Çünkü reyonlardaki ürünlere günde binlerce kişi dokunuyor. Rıdvan Karaali, ambalajlı ürünler konusunda hâlâ kaygısı olan kişilerin paketleri 24 saat açık havada bekletmelerini öneriyor. Ayrıca sebze ve meyvelerde düşük ihtimal de olsa bulaş riski olabileceğini söylüyor.

“Basit bir şekilde sudan geçirmemiz bile sebze ve meyvelerin üzerindeki bulaştırıcılığı ortadan kaldırır. Günlük temizlik ile kolayca ortadan kaldırılabilen bir virüsten bahsediyoruz. Günlük rutin temizliğimizi uyguladığımızda ekstra bir şey yapmamıza gerek yok. Günlük temizliğimizi uyguladıktan sonra solunum yolu dışındaki bulaşı yüzde 99 oranında engellemiş oluruz.”

Peki marketlerin soğuk reyonlarından alınan beyaz ve kırmızı etler için nasıl bir yol izlemek gerekiyor? 

Rıdvan Karaali bu konuyla ilgili de soğuk reyonlardan alınan ürünlerin, kapalı olarak satılanlarını tercih etmenin bu süreçte daha sağlıklı olacağını söylüyor. Hatta kapalı ürünler sadece koronavirüs için değil farklı hastalık ve sorunların oluşmaması için de tercih edilmeli diyor ve ekliyor: 

"Yine de soğuk reyonlardan alınan kırmızı ve beyaz etler pişirilmeden önce sudan geçirilebilir. Bilinmesi gereken önemli bir nokta da şu, koronavirüs için ısı en iyi dezenfeksiyon yöntemi. Bu virüs, ısıya oldukça dayanıksız olduğundan kırmızı ve beyaz etler için ekstra bir bekletme süresine gerek yok. "

VARYANTLARIN ETKİSİ VAR MI?

Rıdvan Karaali, varyantların bulaş hızının yüksek olabileceğini gösteren ön araştırmalar var ama burada solunum yoluyla bulaş oranının yüksek olduğunu anlamalıyız diyor ve dış ortamdaki yaşam süresi ve vücut dışındaki yaşam kabiliyetinde bir değişiklik olmadığını da ifade ediyor.

“Dünyanın pek çok yerindeki vaka artışları kapalı ortamların oluşmasıyla ilişkili. Virüs kapalı ve kalabalık ortamları çok seviyor. Bulunduğumuz ortamları bol bol havalandırırsak bulaş oranını en aza indiririz. Baharla birlikte maske, mesafe ve hijyen kurallarına uyarsak hedeflediğimiz rakamlara ulaşır önümüzdeki yazı daha rahat geçirebiliriz.”