AİHM'e başvurular zorlaşıyor
Güncelleme Tarihi:
TÜRKİYE'de çıkmaza giren davalarda mağdur olan ve en küçük bir uyuşmazlıkta ‘Davamızı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne taşıyacağız’ serzenişi tarihe karışacak. Avrupa Konyesi'ne üye ülkelerden Rusya dışındakilerin imzaladığı başvuruların yalnızca İngilizce ve Fransızca yapılabileceğini şarta bağlayan AİHM 14 nolu ek protokolü, en azından bireysel başvuruları ister istemez azaltacak.
Avrupa Konseyi'ne üye 47 ülkede yaşayan 850 milyon kişiden 103 bin 950'si, geçen yıl AİHM'e hak aramak için başvuruda bulundu. Başvurularda yüzde 23.5'le Rusya'nın birinci, yüzde 11.8'le Romanya'nın 2'nci, yüzde 9.5'le Türkiye'nin 3'ncü sırada yer aldığı AİHM, her yıl artış gösteren davalar yüzünden tıkanma aşamasına geldi. Sonunda çözümü ‘14 nolu ek protokolü’ çıkarmakta bulan Avrupa Konseyi, protokolün yürürlüğe girmesinden sonra başvuruların İngilizce veya Fransızca yapılması yönünde karar aldı.
2004 yılında gündeme gelen ve yargıçlarla ilgili bölümlerin de bulunduğu birçok değişiklik, geçen yıl Avrupa Konseyi'ne üye 47 ülkenin oluruna sunuldu. Dava yükü artışının mahkemenin faaliyetleri üzerinde yarattığı olumsuz etkilerin kaldırılması amacıyla, kitlesel temelsiz başvurular açısından mahkemenin filtre kapasitesinin geliştirilmesi, başvuruların kolaylıkla reddedilmesini öngören ‘14 nolu ek protokole’ Türkiye'nin de aralarında bulunduğu 46 ülke imza atarken, Rusya henüz imza atmadı.
| Başvurular nasıl yapılıyor AVRUPA İnsan Hakları Mahkemesi uluslararası bir kuruluştur. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile güvence altına alınmış olan temel hakların çiğnenmesi durumunda bireyin bazı koşullar altında mahkemeye başvurma olanağı vardır. Sözleşme ve eklerinde yer almayan haklar için mahkemeye başvurulamaz. Devletlerin yasama, yönetim, yargı organları gibi ancak kamu kuruluşlarının tutum ve davranışlarından dolayı mahkemeye şikayet edilebilir. Mahkeme özel kişilere veya kuruluşlara karşı yapılan şikayetlere bakmaz. Mahkemeye başvurmadan önce, ilgili devletin hukukunda öngörülen iç hukuk yollarının tüketilmiş olması gerekir. İç hukuk yollarını tükettikten sonra, mahkemeye 6 ay içinde başvurmak gerekir. Sözleşme ve eklerince güvence altına alınan haklarınızdan birinin çiğnendiği kanısında olanların Mahkeme Yazı İşleri Müdürü’ne bir mektup yazması gerekir. Bu mektup (Le Greffier de la Cour Européenne des Droits de l’Homme Conseil de l’Europe F- 67075 STRASBOURG CEDEX) adresine gönderilir. Mektupta şikayetin dayandığı olayların özet olarak ne olduğu, sözleşme ile güvence altına alınan haklarınızdan hangilerinin çiğnendiği, iç hukuk yollarını tüketmek için hangi makamlara başvurulduğu, şikayet konusu olayla ilgili olarak, kamu kuruluşlarınca alınan kararların bir listesi yeralır. Duruşma yapılması gerekirse, o da ayrıca taraflara bildirilir. Başvuruda bulunmak için mahkemeye gelmeye gerek yoktur, başvurular posta ile yapılır. Eğer imkan varsa, başvurununun avukat aracılığı ile yapması önerilir. Avukat tutmak için maddi imkanı olmayanlar, mahkemeden adli yardım isteminde bulunabilirler. |
İNGİLİZCE VE FRASIZCA ZORUNLULUĞU
AİHM Başkanı Jean Paul Costa, ek 14 nolu protokolü imzalaması için Ruysa'ya sürekli çağrıda bulunuyor. Rusya imza atmadığı için AİHM 14 nolu protokolü şimdilik uygulayamıyor. Eğer Rusya imzayı atarsa, bundan sonra herkes başvurularını İngilizce veya Fransızca yapmak zorunda kalacak. Bu da en azından bireysel başvuruları ister istemez azaltacak.
AİHM'de çok sayıda dosyası bulunan, AİHM'in kararlarını Türkçe'ye çeviren ve bu alanda çok sayıda çalışması olan avukat Serkan Cengiz, konuya ilişkin şunları söyledi:
“Bugün itibariyle AİHM'e yapılan bir başvuru esastan incelemeye değer bulunması halinde ortalama 4- 5 yıllık bir süre içinde sonuçlanıyor. 1990'da 5 bin 279 olan başvuru sayısı 1994 yılında 10 bin 335'e, 1998 yılında 18 bin 164'e, 2002 yılında da 34 bin 546'ya çıkmıştır. 2003 yılı sonu itibariyle yaklaşık 39 bin yeni başvuru mahkemeye sunulmuş, yine aynı yıl içinde toplam 17 bin 270 başvuru hakkında kabul edilemezlik veya kayıttan silme kararı verilmiş, buna karşın sadece 753 başvuru hakkında kabuledilebilirlik kararı verilmiştir. Özetle 10 yılı aşkın süre içinde mahkemeye sunulan başvuru sayısı yaklaşık 7 kat artmıştır. Buna karşın mahkemeye sunulan başvuruların önemli bir kısmı açıkça temelsiz bulunarak kabul edilmezlik veya kayıttan düşürme kararlarıyla reddedilmiştir. Sessiz ve sedasız yapılan bir çalışma ile 46 ülkenin imzaladığı ek protokol, Rusya'ya takıldı. Eğer Rusya da protokolü imzalarsa artık herkes istediği gibi AİHM'ne başvuru yapamayacak. Bu da hak arama özgürlüğünü kısıtlayacak. Çünkü bazen sayfalarca tutan İngilizce veya Fransızca başvuru hazırlama zorunluluğu yabancı dil bilmeyen pekçok avukatı ve dolayısıyla da onların müvekkillerini engelleyecek. Çünkü İngilizce ve Franzısca dava dilekçesi yazdırmak bayağı pahalıya mal oluyor.”
TÜRKİYE 3'ÜNCÜ SIRADA
Türkiye'nin daha önce AİHM'e başvuran 47 ülke arasında ilk sıralarda yer aldığını ve özellikle bu davalar arasında işkence ve kötü muamele şikayetlerinin önemli rol oynadığını belirten Cengiz, “2000 yılından sonra uygulanmaya konan uyum yasaları başvuru sayısını hatırı sayılır oranda azalttı. AİHM'e başvuruda birinci sırada yer alan ülkemiz, şimdi 3'üncü sırada” dedi.
Uyum yasalarından önce en çok işkence, kötü muamele ve köy boşaltma gibi şikayetlere dayanan başvurular yapıldığını anlatan avukat Serkan Cengiz, “Şimdi bu davalar yok denecek kadar azaldı. Bugünkü başvurular daha çok adil yargılanma hakkı, özel hayata, aile yaşamına ve konuta saygı hakkı, mülkiyet hakkına dayanan, daha teknik bilgi ve uzmanlık isteyen ile zamanında sonuçlanmayan davalardan kaynaklanıyor” dedi.
AİHM DURUŞMALARI İNTERNETTEN CANLI YAYINLANACAK
Avukat Cengiz, yeni bir uygulama içine giren Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin, duruşmaları bundan böyle tüm dünyaya canlı bir şekilde verereceğini ve isteyen herkesin AİHM'in internet sitesine girerek yapılan duruşmaları canlı bir şekilde izleyebileceğini de belirtti.