Ağaca bakarken ormanı görmemek
Güncelleme Tarihi:
Neye bağlayacağımı bilemedim, ama konu bana çok ilgi çekici geldi. Yapılan bir test, Batılılar ile Doğulular arasındaki kültür farkının ... karşılarındaki bir resme bakışlarını bile etkilediğini gösteriyor.
Mesela, yandakine benzer bir fotoğraf. Önde bir kaplan, geri planda bir orman. Deneyler göstermiş ki, önüne böyle böyle bir fotoğraf koyulan Amerikalılar kaplana daha dikkatli bakarken, Çinliler’in göze ağaçlara takılıyor...
Michigan Üniversitesi’nin bu araştırması PNAS (Proceedings of the National Academy of Sciences) tarafından yayımlanmış.
Psikolog Richard Nibsett gözlerin hareketini kaydedebilen bir alet kullanarak, 25 Amerikalı ve 27 Çinli öğrenci üzerinde böyle bir test yapmış. Deneklere 36 kare fotoğraf göstermiş; her karede (bu kaplan-orman örneğinde olduğu gibi) önde büyük ve bariz bir ‘şey’ (bir hayvan, bir nesne) arkada da ‘karmaşık’ bir dekor...
Dediğim gibi, Amerikalılar’ın öndeki ‘nesne’e, Çinliler’inse dekora daha dikkate baktığı ortaya çıkmış.
Genç psikolog bu durumu şöyle açıklıyor ve genelliyor:
Bu farkın sebebi, Asyalılar’ın daha genel bir bakışa (global bir vizyona) sahip olmaları ve ‘holistik’ felsefeleri...
(1) Halbuki, Amerikalılar ve Avrupalılar dikkatlerini ‘nesnelerin üstüne’ topluyor ve dünyaya daha analitik bakıyor.Söz konusu makaleye göre... deyince, benim bilimsel makaleyi okuduğum gibi bir hava oluyor... halbuki ben bu bilgileri Nouvel Obs.un bir haberinden araklıyorum!
Nisbett daha önce Amerikalılar ile Japonları mukayese eden benzer bir çalışma yapmış, öğrencilerden gösterdiği fotoğrafları hafızadan anlatmalarını istemiş. Japonlar’ın mesela deniz dibini gösteren bir fotoğrafta, Amerikalılar’a nazaran, arka planla ilgili daha çok detay hatırladığı ortaya çıkmış.
Biraz iddialı ama, Nisbett ve çalışma arkadaşları diyorlar ki:
- İnsanların bir resimde neyi gördüğü ve resimden neyi hatırladığı bakışına bağlıdır
- Ve herkes dünyayı aynı şekilde görmez!
Hani ‘ağaca bakarken ormanı görmemek’ dedikleri bu mu acaba?
(1) Ben de açıp sözlüğe baktım. ‘Holistik’ Yunanca holè yani ‘bütün’ kelimesinden geliyormuş. Holistik bakış - mesela tıpta - bir hastalığı veya bir organı değil ‘insanı’ tedavi etmek şeklindeymiş. Bu felsefe, Doğu’da yaygın olduğu gibi, Batı’da da yeni değilmiş. Montaigne ‘Bir ruh değil, bir beden değil, bir insan’ demiş mesela. Sonra aşırı uzmanlaşma (spesyalizasyon) Batı’da bu ‘humanist’ yaklaşımın unutulmasına sebep olmuş...