AFAD’ın merkezinde çalışmaları izledim

Önce AFAD merkezine ilişkin gözlemlerimi paylaşmak istiyorum.

Havası biraz uzay merkezini andırıyor. Oval bir salon. Büyük büyük ekranlar var. Oradan afet bölgesindeki görüntüler izleniyor. Sol köşede, İHA’ların deprem bölgesinden düzenli olarak aktardığı görüntülerin yer aldığı devasa ekranlar var. Maraş’tan, Hatay’dan, Adıyaman’dan İHA görüntüleri vardı ekranda. 

FOTOĞRAFLAR: SELAHATTİN SÖNMEZ

EKRANLARDAN ANLIK TAKİP

Sağ tarafta ise bir ekranda deprem bölgesindeki hava durumu yansıtılıyordu. Havaalanlarının üstü ise uçaklar, helikopterler, İHA’ların hareketliliği nedeniyle kırmızı karıncalar gibiydi. Bir ekran vardı ki AFAD merkezi ilk açıldığı zaman da dikkatimi çekmişti. Anlık deprem verilerini yer alıyor. Ekrandaki artçı sarsıntıları izledim, bölgenin altı kaynıyor. Depremle ilgili genel müdürlükte ise bunun gibi çok sayıda ekrandan izleniyor yer hareketliliği.

18 AYRI BİRİM ÇALIŞIYOR

Salon ortasında ise başını kaldırıp size bakmayacak kadar yoğun insanların çalıştığı masalar var. Başta Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay yer alıyor. Diğer bakanlar da Ankara’da olduğu zaman AFAD merkezindeki koordinasyonun içinde yer alıyorlar. Ayrıca her bakanlıktan bir bakan yardımcısı var. Önlerinde ekran, ellerinde telefon, sürekli iletişim halindeler. AFAD’ın deprem, acil kurtarma gibi birimleri zaten çalışıyor. Ayrıca bakanlıklar ve ilgili kuruluşlardan 18 ayrı birimin temsilcileri de AFAD merkezindeki çalışmanın içinde. Bu birimin küçük bir ölçeği 10 ilde oluşturulmuş vaziyette.

DEPREM ANINDA NE YAPTILAR?

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay ise bu koordinasyonun tepesindeki isim. Sahayla, ilgili bakanlıklarla koordinasyonu sağlıyor. Fuat Oktay’la söyleşiye deprem anından itibaren ne yaptıklarını sorarak başladım. Çünkü deprem olduğunda devlet ne yapar, Cumhurbaşkanı’na, bakanlara nasıl haber verilir gibi soruların yanıtını merak ediyordum.

Fuat Oktay o anı ve o mekanizmayı anlattı.

“04.17’de bize deprem olduğuna dair bilgi geldi. Anında. Deprem dairesi yaptığı çalışma ile hemen depremi çözer. Belirli bir ölçekten büyükse onun ses tonu da farklıdır. Listedeki herkese otomatik olarak o bilgi gider” dedi.

Fuat Oktay’ın açıklamasından devletin afet anında acilen bilgi verilecekler listesi olduğunu öğrendim. Ayrıca afetin büyüklüğüne göre ses tonu farklı olan bir uyarı geliyormuş.

CUMHURBAŞKANIMIZIN HABERİ VARDI

Tekrar Fuat Oktay’ın o ana ilişkin anlattıklarına dönüyoruz.“Bana bilgi, telefondan 04.18’de ya da 19’da, yani bir iki dakika içinde geldi. 04.20 ya da 21’de Cumhurbaşkanımızı aradığımda, ‘Evet haberim var’ dedi. Cumhurbaşkanımız da ayaktaydı. Hemen bir değerlendirme yaptık. ‘Ben AFAD merkezine geçiyorum’ dedim. İçişleri Bakanımız Süleyman Bey aynı zamanda Cumhurbaşkanımızla görüşmüşler. Bu arada Süleyman Bey’le de görüştük. Sayın Cumhurbaşkanımızla görüşmeden önce konuşmuştuk. AFAD’dan sorumlu bakan olduğu için. Aramızda AFAD’da buluşalım diye kararlaştırdık. Bu dediklerimizin hepsi, herhalde 15 dakikada gerçekleşti. Hemen AFAD’a geldik. Zaten AFAD’ın ekibi çalışıyordu.”

AFAD MERKEZİNDE YAŞANANLAR

Bu arada sürekli olarak Cumhurbaşkanı Erdoğan’la temas halindelermiş. Kabine bir anlamda AFAD’da toplanmış, ilk değerlendirmeyi orada yapmışlar. Fuat Bey, anlatmaya devam ediyor. “Bakanlarımız hızla AFAD’a gelmeye başlamıştı. Hemen aramızda görev dağılımı yaptık. Şu ilde bu bakan, bu ilde şu bakan diye bakanların illere dağılımını yaptık. Biz de burada kaldık. ‘Eşzamanlı olarak uçaklar hazırlansın, havadan geçeceğiz’ dedik.”

TİPİ VE FIRTINA İLE MÜCADELE

Deprem gecesi en çok zorlayan şey ise hava şartları olmuş. Fuat Oktay o geceyi anlatmaya devam ediyor.“Bizi en çok zorlayan hava şartları oldu. Konya geçişinde Kayseri bağlantısındaki tipi, afet bölgesine giden ana güzergâhlarda lojistiği aksattı. Yolları açıyoruz, geri gidene kadar yol yeniden kapanıyor. O kadar şiddetli bir tipi var... Kar yağışından ziyade tipi Konya ve Kayseri güzergâhında sıkıntı yaşattı. İkincisi ise Nur Dağı civarında. Bir yolda hasar vardı, bir de tünel tarafında bir hasar vardı. İlk etapta ulaşım çok sıkıntılıydı. Hızla ulaşıma odaklandık. Alternatif yollar belirlemeye başladık. Hava şartlarından dolayı ilk saatlerde helikopterler kullanılamadı.”

HATAY HAVALİMANI

Hatay’a gidince afet anında havaalanının ne kadar önemli olduğunu bir kez daha anladım. Hatay’dan 6 saatte çıkabildik. İlk andan itibaren onun yokluğu hissedilmiş. Fuat Oktay, “Hatay Havalimanı’nın hasar görmesi, Hatay’a erişimde etkili oldu. Hemen Antep, Adana ve Adıyaman havaalanlarına odaklandık. Bir yandan daha fazla ekip götürmek zorundasınız. Ama yoldaki hasar ve hava şartlarının ağır olması nedeniyle sıkıntı devam etti. Sonraki gece hava şartları rahatladı. Soğuktu ama en azından helikopter uçuşuna elverişliydi. Ondan sonra biz intikal konusunda daha rahatladık” dedi.  

TÜRK SİLAHLI KUVVETLERİ DEVREDE

Tabii tam da bu aşamada Türk Silahlı Kuvvetleri devreye girdi. Valilere “TSK dahil ne imkân varsa devreye sokun” diye talimat verilmiş. Oktay, “Silahlı Kuvvetler’in gerek Kara, gerek Hava, gerek Deniz Kuvvetleri Komutanlığı’nın, Jandarma Genel Komutanlığı’nın, özel kuvvetlerin, tüm kurumların imkânlarını, Sağlık Bakanlığı’nın, Emniyet’in, Jandarma’nın neyi varsa sahaya sürdük. Uçaklarımız 36 bin sorti yaptı, 76 helikopter sahada. Her şeyi seferber ettik” diye anlattı.

ARAMA KURTARMADA YETERSİZ KALINDI MI?

- Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay, arama kurtarma ekiplerinin faaliyetlerini anlık takip ediyor. “Şu anda sahada yeterince arama kurtarma ekibi var” dedi. 

Arama kurtarmada yetersiz kalındı mı? Bu soru onları üzüyor. 

Fuat Oktay, “Bu büyüklükteki bir depremde tabii ki eksiklikler var olacak. Tabii ki sıkıntılar var. Her afette bunlar yaşanıyor ama bu devletin anında sahaya inmediği anlamına asla gelmez” diyor.

DEVLET AYAKTAYDI

Marmara depremine, “Devlet nerede?” sorusu damgasını vurmuştu. Birileri bu algıyı oluşturmanın peşinde. Fuat Oktay ona tepkili.

“Biz Cumhurbaşkanımızla ilk 4 dakika içinde konuştuk. İlk andan itibaren devlet ayaktaydı. İlk dakikalarda Cumhurbaşkanımızın ekibiyle, bakanlarıyla konuştuğu, hemen talimatlarını verdiği ve bizim AFAD koordinasyon merkezine geldiğimiz, bakan arkadaşlarımızla değerlendirmeyi yaptığımız, görevlendirmeleri yaptığımız ve sahayı fiilen harekete geçirdiğimiz bir süreç. ‘Yeterli olmadı’ denilebilir. Yani ‘Kaynaklar niye yetersizdi?’ diye sorulabilir. Ama ‘Devlet orada değildi’ demek gerçekten çok acımasız bir eleştiri olur” diye konuştu.

ERDOĞAN SAHADA

Afet anından beri Cumhurbaşkanı Erdoğan sürekli sahada. Bu neyi sağlıyor? Fuat Oktay, “Cumhurbaşkanımızın sürekli sahada olmasının arkasındaki ana sebeplerden birisi budur. Afetin sadece takibiyle değil, doğrudan yönetimiyle ilgilenip, sahaya gidip hem vatandaşıyla birlikte olmak, hem afetzedelerle birlikte olmak ama aynı zamanda da yapılan işleri teftiş etmektir.  Zaten her gün durum budur diye kendisine rapor ediyoruz. Kendisinin de döndüğünde sahada gördüklerim budur, şunlar şunlar yapılsın diye talimatları oluyor. Dolayısıyla çok aktif bir afet yönetim süreci işlemiştir.”

MALİ BOYUTUNU DÜŞÜNMÜYORUZ

- Yurtdışından gelecek mali yardımlar var. Yurtiçinde kampanyalar düzenleniyor. Bunlar depremin yaralarını sarmada önemli bir katkı sağlayacak mı? Fuat Oktay, “Depremin maliyeti çok yüksek olacak. Yani şu anda ilk etapta arama kurtarma ve barınma, beslenme ve benzeri ihtiyaçlar. Şu an olayın mali boyutunu hiç düşünmüyoruz. Önceliğimiz can kurtarma. Arama kurtarma faaliyetleri bittiğinde enkazların kaldırılması, şehrin temizlenmesi, normalleşmesi anlamında son derece önemli. Sayın Cumhurbaşkanımız da kalıcı konutların yapılmasında maliyet çok yükselecek dedi. Bir yıla kadar hepsini yapıp geri teslim etmek için çalışmalar çok hızlı başlayacak” dedi.

Yıkılacak binaların tespiti de çok önemli. Oktay, bu konuda çalışmalara başlandığını anlattı: “Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın 900 civarında hasar tespit ekibi şu anda sahada çalışıyor. Tüm binalara girilecek. Birkaç haftaya biter.” TSK devreye

GEÇ Mİ SOKULDU?

- Bir iddia da TSK’nın daha erken devreye sokulmadığı yönünde. Fuat Oktay söze, “Çok yanlış bir algı oluşturmaya çalışıyorlar” diye başladı. “Halbuki Jandarma’sı, Emniyet’i, silahlı kuvvetleri ilk andan itibaren zaten devredeydi. Görünür olup olmamasından ziyade tamamı devredeydi. Valilere doğrudan talimat verildi. Neye ihtiyacınız varsa Silahlı Kuvvetler’den, emniyetten, jandarmadan istediğiniz kadar destek alabilirsiniz, dedik. Özellikle muhalefetin oluşturmaya çalıştığı işte ‘Silahlı Kuvvetler orada değildi’ tartışması çok anlamsız” dedi.

‘BİR ÇADIR BİLE HAZIRLAMADINIZ MI?’

- Bölgede şimdi en önemli sorun barınma. Çadıra ihtiyaç büyük. Muhalefetin sözcüsü gibi oldum. Fuat Oktay’a, muhalefetin, “Şimdiye kadar bir çadır bile hazırlamadınız mı?” eleştirilerini hatırlattım.

“Olur mu? İlk etapta 130 bin çadır hemen sevk edilmişti. Bunlar AFAD’ın lojistik merkezlerinden hemen yola çıktılar. Bu sayı şimdi 200 bine yaklaştı. Yurtiçi ve yurtdışından temin edeceklerimizle çadır sayısı 1.5 milyona yakın olacak” dedi.