Adalet Divanı’nda gündem yine Filistin... İsrail bu kez işgalden yargılanıyor

Gazze’de insanlığa karşı işlediği suçlar nedeniyle soykırım suçlamasıyla uluslararası yargı önünde hesap veren İsrail bu kez de 1967’den beri işgal altında tuttuğu Filistin topraklarıyla ilgili sanık sandalyesinde. Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu tarafından 2022’de talep edilen danışma görüşü için toplanan Uluslararası Adalet Divanı (UAD), dün başlayan duruşmalarda bir hafta boyunca 52 ülke ve üç uluslararası kuruluşun beyanlarını dinleyecek. Yazılı beyanda bulunan İsrail’in sözlü duruşmalarda yer almama kararı ise dikkati çekti.

TÜRKİYE DE SUNUM YAPACAK

Haftaya pazartesi günü sona erecek duruşmaların ardından UAD’de görevli yargıçlar, İsrail’in, işgal ettiği Filistin’deki politikaları ve uygulamalarının hukuki sonuçlarına ilişkin bağlayıcı olmayan danışma görüşünü kamuoyu ile paylaşacak. Görüş beyan edecek ülkeler arasında yer alan Türkiye, 26 Şubat tarihinde TSİ 12.00-12.30 arası Lahey’deki mahkemede sözlü beyanını sunacak.

‘FİLİSTİN HALKSIZ DEĞİL’

BM’nin en üst mahkemesi olan Hollanda’nın Lahey şehrindeki UAD’deki duruşmaların ilk günü, Filistin Dışişleri Bakanı Riyad el-Maliki’nin konuşmasıyla başladı. Maliki konuşmasının başında Filistin’de aylardır devam eden insani krize işaret ederek, “Gazze’de yarısı çocuk 2.3 milyon Filistinli kuşatılmış ve bombalanmış, öldürülmüş, sakat, aç bırakılmış ve yerinden edilmişken karşınızda duruyorum” diye konuştu. Doğu Kudüs dahil Batı Şeria’da yaşayan 3.5 milyondan fazla Filistinlinin, topraklarının sömürgeleştirilmesine ve ‘apardheid’e yani ırkçı şiddete maruz kaldığına dikkati çeken Maliki, Filistin’in halkı bulunmayan bir toprak parçası olmadığını vurguladı.

İŞGAL HARİTALARI

Konuşmasında yargıçlara beş farklı harita sunan Filistinli bakan, İsrail’in on yıllar içinde Filistin’deki işgalini arttırdığını dile getirdi. İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun BM Genel Merkezi’nde açıkça paylaştığı, ‘Yeni Ortadoğu’ isimli haritayı da paylaşan Maliki, Filistin halkını bekleyen sonun etnik temizlik, apartheid ya da soykırım olduğunu ifade etti. Söz konusu haritada Batı Şeria ve Gazze Şeridi, İsrail’in bir parçası olarak yer almış, büyük tepki çekmişti.

İKİNCİ KEZ GÖRÜŞ İSTENİYOR

BM Genel Kurulu, ‘Dünya Mahkemesi’ olarak da bilinen UAD’den işgal altındaki Filistin topraklarıyla ilgili ikinci kez görüş talep ediyor. Mahkeme daha önce Temmuz 2004’te de İsrail’in Batı Şeria’da inşa ettiği ayırma duvarının uluslararası hukuku ihlal ettiğine ve yıkılması gerektiğine karar vermişti. UAD’nin verdiği danışma görüşleri bağlayıcı olmasa da uzmanlar, İsrail üzerindeki baskının artacağını değerlendiriyor.

BM, ADALET DİVANI’NA NE SORDU

BM Genel Kurulu 30 Aralık 2022 tarihli kararında UAD’den, 1967’den bu yana İsrail’in Filistin’deki işgalinin hukukiliğine ilişkin iki soru yöneltmişti:

1 - İsrail’in, Filistin halkının kendi kaderini tayin hakkını sürekli olarak ihlal etmesinin, işgali sürdürmesinin, Kudüs’ün yapısını ve statüsünü değiştirmeye yönelik faaliyetlerinin ve ilgili ayrımcı mevzuat ve tedbirleri kabul etmesinin hukuki sonuçları nelerdir?

2-  İsrail’in uygulamaları, işgalin hukuki statüsünü nasıl etkilemektedir ve bu durumun tüm devletler ve Birleşmiş Milletler için doğurduğu hukuki sonuçlar nelerdir?

Bilgi Notu: İsrail, 1967 savaşında Batı Şeria, Gazze ve Doğu Kudüs’ü işgal etmişti. İsrail 2005 yılında Gazze’den çekilmiş ancak komşu Mısır ile birlikte Gazze’nin sınırlarını kontrol etmeye devam etmişti.