AB'nin yaptırımlarda yeni hedefi İran petrol sanayisi
Güncelleme Tarihi:
Onlarca yıldan beri uygulanan yaptırımlar İran’ın ekonomik gelişimine ve Tahran’ın çok büyük öneme sahip petrol sektöründeki büyümeye darbe vurdu. Görünen o ki ABD ve Avrupa bu stratejiyi sürdürmeye kararlı.
YENİ YAPTIRIMLARIN ÖNCEKİLERDEN FARKI NE?
Avrupa Birliği'nin özellikle İran’ın stratejik petrol ve doğalgaz sanayisini hedef alan ve bu sektörleri teknik destek ile yatırım konusunda çok zor duruma düşürecek önlemlerini Pazartesi günü onaylaması bekleniyor.
Benzer şekilde ABD de İran’ın petrol ve doğalgaz sektörüne yönelik yaptırımlarını sertleştirdi. Washington sadece kendi şirketlerine değil, uluslararası şirketlerin İran’a yakıt sağlayan ABD merkezli işlemlerine de yasak getirdi.
ABD ve AB'nin yaptırımları, Birleşmiş Milletler'in (BM) Haziran ayında kabul ettiği dördüncü tur yaptırımların ötesine geçiyor. BM yaptırımları yurtdışında nükleer programla ya da füze programıyla bağlantılı olduğundan şüphelenilen İranlı bankalara yeni cezalar uygulanmasını ve merkez bankası dahil her türlü İran bankasıyla yapılan işlemlerin üzerindeki denetimin artırılmasını öngörüyor.
YENİ YAPTIRIMLAR DAHA ETKİLİ OLACAK MI?
George Washington Üniversitesi’nde İran uzmanı olan Hüseyin Askeri, yeni yaptırımların öncekilerle karşılaştırarak üç noktayı ortaya koydu:
Birincisi görecelilik. Hatırlanabileceği gibi BM'nin son tur yaptırımları ilan edildikten sonra Tahran cephesinden "yaptırımların o kadar da sert olmadığı" yönünde açıklamalar gelmişti. İkincisi, yeni yaptırımlar, yasaklara uymayan şirketlere ceza verilmesi şartını içeriyor. Örneğin, Zürih merkezli finansal hizmet şirketi Credit Suisse, ABD’nin İran yaptırımlarını ihlal ettiği gerekçesiyle cezalandırılmış ve 500 milyon dolar ödemeyi kabul etmişti. Son olarak gemiler sıkı bir denetimden geçirilecek. Askeri, "Gelecekte İran'la iş yaparken çok daha dikkatli olacaksınız" dedi.
YAPTIRIMLAR ENERJİ TEDARİKLERİNİ NASIL ETKİLEYECEK?
Sert yaptırımlar kapsamında İran uçaklarına Almanya’nın Hamburg kentindeki havaalanında yakıt ikmali yapılması reddedilmiş ve İngiliz petrol şirkeri BP, İran ile Hamburg havaalanındaki sözleşmesini sonlandırdığını açıklamıştı.
Aldığı karar için sebep belirtmeyen BP, İran’ın önde gelen havayolu şirketiyle tüm sözleşmelerini iptal edip etmediği konusunda açıklama yapmayı reddetti. Analistler, Meksika Körfezi’ndeki petrol sızıntısından dolayı ABD hükümetiyle arası bozuk olan BP’nin, bu ülkeyle ilişkilerini daha fazla kötüleştirmemek konusunda temkinli olduğunu belirtti.
TEKNOLOJİ VE YAKITI KİM TEDARİK EDECEK?
Dünyanın en büyük beşinci ihracatçısı olmasına rağmen, İran yerel talebini karşılayacak petrol arıtım kapasitesine sahip olmadığı için işlenmiş petrol ihtiyacının yüzde 40’ını ithal ürünlerden karşılıyor. Yeni yaptırımların ardından İran’ın enerji sektöründeki ticaret ortaklarından biri olan Çin, Tahran’a yakıt satmaya devam edebilir. Ayrıca, İran kaçakçılık yoluyla da yakıt elde ediyor.
Bu ayın başlarında Rusya, İran ile enerji alanında işbirliğini sürdüreceğini ve yaptırımların araya giremeyeceğini belirtti. Diğer yandan, Rusya Devlet Başkanı Dimitri Medvedev İran’ı nükleer programındaki “askeri içerikleri” açıklaması için baskı yaptı.
İran Petrol Bakanı Mesud Mir Kazimi ise, yaptırımların tüm ülkeler için büyük önem taşıyan enerji sektörleri üzerinde bir etki yapamayacağını söyledi ve Rusya ile mevcut bağlarının geçmişe dayandığını, iki ülkenin de bu eğilimlerini devam ettirmeye kararlı olduğunu belirtti.
YAPTIRIMLAR PETROL FİYATLARINI ETKİLEYECEK Mİ?
Petrol piyasasının tedarikçilerinin bol olduğu ve sıkıntıyı kaldırabileceği bu dönemde hiç kimse İran'ın piyasaya sürdüğü petrolde kısıntıya gitmesini beklemiyor. Ancak İran küçük tedarikçi şirketlere prim ödemek zorunda olduğu için iç piyasada petrol fiyatlarının artması söz konusu. Diğer yandan, İran’ın üretim fazlasından elde edeceği ham petrolü satmakta zorlanması fiyatlarda değişime neden olabilir.
Uzun vadede ise yeni yaptırımlar yıllar süren kısıtlı gelişimin etkilerini daha da derinleştirerek uluslararası piyasada petrol fiyatlarının yükselmesini beraberinde getirebilir. Bu da sadece İran'ın değil uluslararası kamuoyunun genelinin cezalandırılması anlamına gelecektir.
ALTERNATİF DÖVİZLER TERCİH EDİLEBİLİR Mİ?
İran, petrol ticaretindeki işlemleri ABD doları ve euro dışında kalan para birimleri üzerinden yapmayı tercih edebilir. ABD’nin düşmanları İran, Saddam Hüseyin kontrolündeki Irak ve Venezüella, geçmişte bu planı gündeme getirmişti. Ancak Avrupa’nın İran’a uyguladığı en son yaptırımlara kadar euro genel alternatif olarak görüldü.
En son yaptırımların ardından, İranlı yetkililer euro ve dolar üzerinden yapılan işlemlerin bloke edilebileceğinden endişe duyduklarını belirtti. Yetkililer, İran’ın petrolünü Çin’in para birimi yuan gibi diğer dövizlerle satmayı düşündüğünü ifade etti.
Petrol ticaretindeki uluslararası vadeli işlemler ağırlıklı olarak dolar üzerinden yapılıyor olsa da, fiziksel bir satış gerçekleştiren taraflar ticaretlerini herhangi bir döviz üzerinden yapmaya karar verebilir.