ABD'den Asya'yı karıştıracak nükleer hamle
Güncelleme Tarihi:
Obama yönetimi Vietnam ile nükleer yakıt ve teknoloji ticareti yapılması hususunda ilerletilmiş görüşmelere başladı. ABD'nin bu kararı, birçok ülkenin Obama yönetimini çifte standart uygulamakla eleştirmesine neden oldu.
ABD Kongresi, Obama yönetimine Vietnam'la yapılan ve ülkede zenginleştirilmiş uranyum üretilmesine izin veren işbirliğinin Ortadoğu ülkelerine karşı uygulanan sert yaptırımları zayıflatabilecek ve Vietnam'ın komşusu Çin'i rahatsız edebilecek bir hamle olduğu uyarısını yaptı.
Obama yönetimi yetkilileri, ABD’nin Soğuk Savaş dönemindeki rakibi olan Vietnam'a kapsamlı bir nükleer işbirliği teklifi sunulduğunu belirtti. Nükleer silahların yayılmasına karşı olan politikacı ve analistler, işbirliğinin Hanoi hükümetine kendi topraklarında nükleer yakıt üretme imkânı kazandıracağına dikkat çekti. Analistler Vietnam ile yapılan temasların nükleer silahların yayılmasını önleme çabalarına olumsuz bir etki yapacağını ifade etti.
ABD hükümeti, nükleer işbirliğine gireceği ülkelerin sivil amaçlı uranyum zenginleştirme programlarını iptal etmelerini talep ediyor. Ancak Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması'na imza atmış ülkelere bu hak tanınıyor.
Obama yönetimi geçtiğimiz yıl Birleşik Arap Emirlikleri ile nükleer silahların yayılmasının önlemesi anlaşması yapmıştı. ABD, yakın dönemde Ürdün'le de benzer bir anlaşma yapmayı planlıyor.
ABD’NİN VİETNAM GEÇMİŞİ Fransa’nın 1946’da Vietnam’daki bağımsızlık hareketini bastırmak için Fransa’nın Çin-hindi (Laos-Kamboçya-Vietnam) bölgesini işgal etmesiyle başlayan Vietnam Savaşı sırasında, ABD Fransızlara çok büyük para ve silah yardımında bulundu. Fransızların yenilerek 1954’te geri çekilmesinin ardından savaş ikiye bölünen Vietnam’da Kuzey ve Güney Vietnam arasında devam etti. ABD Güney Vietnam’a destek olmak için ilk olarak 1965 yılında Vietnam’a asker gönderdi. Sürekli takviyelerini artıran ABD’nin Vietnam’daki asker sayısı savaşın en yoğun olduğu günlerde 500 bini aştı. 27 Ocak 1973 tarihinde imzalanan barış anlaşmasıyla ateşkes sağlanırken, ABD o yıl içinde birliklerini ülkeden çekti. Savaş boyunca ABD 58 bin zayiat verdi. ABD’nin savaş süresince Vietnam’ın ormanlık ve tarım arazilerine püskürttüğü 20 milyon galon (75 milyon 700 bin litre) portakal gazı binlerce dönüm arazinin kullanılmaz haline gelmesine ve on binlerce sakat doğuma neden oldu. Ayrıca savaştan kalan mayınlar nedeniyle binlerce kişi öldü veya sakat kaldı.
VİETNAM’IN YERİ FARKLI
Ancak ABD yönetiminden yetkililer Vietnam ile yapılacak nükleer işbirliği anlaşmasının farklı olduğunu, çünkü nükleer silahların Orta Doğu’da yayılmasının riskinin daha büyük olduğunu belirtti. Bir yetkili, “Ortadoğu’da İran başta olmak üzere bazı ülkelerin nükleer silah edinmesine çalıştığına yönelik endişelerimiz var. BAE ile anlaşmamız bunun önüne geçmeyi öngörüyor. Ancak Asya’da durum farklı. O yüzden bu bölgede her ülkeye farklı bir yaklaşım göstereceğiz” dedi.
Vietnam Atom Enerjisi Kurumu direktörü Vuong Huu Tan ise, ABD ile Mart ayında ön anlaşmaya vardıklarını, bu yılın sonlarına doğru bu anlaşmayı tamamlamayı düşündüklerini söyledi.
VİETNAM’A NÜKLEER DONANIM SATILACAK
ABD, Vietnam ile 2001 yılında nükleer silah üretiminde kullanılabilecek materyallerin denetlenmesi ve sivil amaçlı nükleer güç kullanılması üzerine bir anlaşmaya vardı. Obama yönetimi ise son aylarda ilerlettiği görüşmelerde Vietnam ile nükleer işbirliğini teknik bilgi takası, güvenlik, depolama ve eğitim alanlarında işbirliği boyutuna getirdi. Yapılacak anlaşmalar işe General Electric ve Bechtel gibi önde gelen enerji ve mühendislik şirketleri Vietnam’a nükleer materyal satabilecek.
ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton geçtiğimiz ay düzenlediği Hanoi ziyaretinde, “Obama yönetimi ABD-Vietnam ilişkilerini bir ileri boyuta taşımaya hazır. Biz Vietnam ile ilişkimizi sadece kendi değerleri içinde değil, ABD’nin Asya-Pasifik bölgesindeki nüfuzunu artırmak için düşünülen bir stratejinin parçası olarak görüyoruz” dedi.
ABD’li yetkililer, Vietnam ile yapılan anlaşmanın öncesinde Pekin hükümetinin bu konuda bilgilendirilmediğini belirtti. Bir yetkili, “Bu ABD ve Vietnam arasında yapılan bir anlaşma, Çin’e bu tür konularda onay vermesi için danışmak zorunda değiliz” dedi.
Çin ile önümüzdeki günlerde ilişkilerin gerilmesi beklenirken, henüz geçtiğimiz hafta Hindistan Washington ile nükleer işbirliği anlaşması imzalamış ve ABD’den alınacak nükleer yakıtı kullanacağını kabul etmişti. Birçok ülke ise ABD’nin Orta Asya’da yaptığı anlaşmaların çifte standart olduğu eleştirisinde bulunuyor.
ABD’NİN ÇİFTE STANDARDI
ABD’li politikacı ve analistler ise Washington’un Arap ülkelerine ve gelişmekte olan ülkelere farklı politikalar uygulamasının çifte standart anlamına geleceğini, Ortadoğu’nun nükleer silahlanma konusunda Asya’dan daha az riskli bir bölge olduğu düşüncesinin yanlış olduğunu ifade etti.
Beyaz Saray, nükleer programına başından beri karşı olduğu İran’a karşı dördüncü yaptırım paketini Haziran ayında kabul etti. Paket kapsamında İran Atom Enerji Kurumuna bağlı çok sayıda şirketin uluslararası alanda malvarlıkları donduruldu ve seyahat yasağı getirildi.
Ortadoğu ve başta Pakistan olmak üzere Asya ülkelerine nükleer materyal ve teknoloji sağladığından şüphelendiği Kuzey Kore iktidarını zayıflatmak isteyen ABD, Temmuz sonunda bu ülkenin güç kaynağını oluşturan para kaynaklarına yaptırım uygulama kararı aldı.
ABD’nin Kuzey Kore’den nükleer materyal almakla eleştirdiği Pakistan, İran’a uygulanan yaptırım kararı alınmasından önce, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması’na (NPT) dahil olan İran’ın nükleer enerjiye sahip olmasının en doğal hakkı olduğunu belirterek Tahran’ı savunmuştu.