ABD'de baÅŸkan nasıl seçiliyor?

Amerika BirleÅŸik Devletleri'nde dört yıl süreyle görev yapan baÅŸkan, doÄŸrudan seçimle belirlenmiyor. BaÅŸkanı seçmenlerin oyu deÄŸil, Seçiciler Kurulu belirliyor. Bu kurul 538 delegeden oluÅŸuyor. Her eyalet Seçiciler Kurulu'na belli sayıda delege gönderiyor.Bu sayı, eyaletlerin büyüklüğüne göre deÄŸiÅŸiyor. Bir eyaletin kurula gönderdiÄŸi delege sayısı ise, Temsilciler Meclisi ve Senato'ya gönderdiÄŸi parlamenterlerin toplam sayısına eÅŸit.Belirlenen formül aslında küçük eyaletlere ufak bir avantaj saÄŸlıyor. Çünkü büyüklüğü ne olursa olsun, ABD'nin 50 eyaleti, Senato'ya ikiÅŸer üye gönderiyor.ÖrneÄŸin California eyaletinin, Seçiciler Kurulu'nda 55 delegesi var. Bu da aÅŸağı yukarı toplam delege sayısının yüzde 10'u demek. Oysa, eyalet nüfusunun, ABD nüfusuna oranı yüzde 12.Wyoming eyaleti ise kurula üç temsilci gönderiyor. Bu da oran olarak yüzde 0,56'ya eÅŸit. Oysa Wyoming nüfusunun, ABD nüfusuna oranı yüzde 0,18.BaÅŸkanlık seçimlerinde, bir eyalette seçim kazanan parti, o eyaletin Seçiciler Kurulu'na göndereceÄŸi tüm delegeleri belirleme hakkı kazanıyor.Bu nedenle nadir de olsa bazen, ülke çapında daha fazla oy alan bir aday, Seçiciler Kurulu'nda çoÄŸunluÄŸu elde edemediÄŸi için, baÅŸkanlık seçimini kaybedebiliyor. Tıpkı 2000'deki seçimde olduÄŸu gibi.Bu seçimde George Bush, Florida eyeletinde seçimleri az farkla kazanmış ve bu eyaletin Seçiciler Kurulu'na gönderdiÄŸi tüm delegelerin desteÄŸiyle baÅŸkanlık seçimini kazanmıştı. Oysa seçimlerde ülke çapında daha fazla oy alan aday Demokrat Al Gore'du.- Geçersiz oy tartışmaları yine gündeme gelecek mi?2000 yılındaki baÅŸkanlık seçimini Cumhuriyetçi aday George Bush kazanırken, özellikle Florida eyaleti, belki de tüm ülkede seçimin kaderini belirledi.ABD'de seçmenler, delikli kartlarla oy kullanıyor. Oy verme makinalarının çoÄŸu eski olduÄŸu için düzgün delinmeyen bazı oylar geçersiz sayılabiliyor.Zaten Florida eyaletinde, seçim sonuçlarının uzun süre tartışılması da, geçersiz oyların çokluÄŸundan kaynaklandı. Florida'da yaÅŸanan sorunlar sonrası, yeni oy kullanma yöntemleri geliÅŸtirildi.Ãœlkede oy makinalarının çoÄŸu dokunmaya duyarlı ekranlarla deÄŸiÅŸtirildi. Amerikan Kongresi makinaların deÄŸiÅŸimine yardımcı olmak amacıyla, 4 milyar dolarlık bir bütçeyi onayladı.Ancak bazı çevreler, yeni elektronik makinaların güvenilir olmadığından ÅŸikayetçi. Ä°nsanların nasıl oy kullandıklarının kayıtlarının tutulmadığı belirtiliyor. Çünkü bu bilgileri saklayan bilgisayar kodları, gizli tutuluyor, kamuoyunun bu bilgilere eriÅŸim imkanı yok.Tüm bu tartışmalar nedeniyle, 2000'deki seçimde olduÄŸu gibi bu yılki seçim sonrası da, bazı mahkemelerde davalar açılması gündeme gelebilir. Fakat dokunmaya duyarlı ekranlar aracılığıyla yapılan oy verme iÅŸleminin, seçim sonuçlarının çok çabuk alınmasına yardımcı olduÄŸu kesin.- ABD'de seçim sonucunu neden ülke genelinde verilen toplam oy belirlemiyor?Amerikan Anayasası 1787'de yazıldığında, ülkeyi oluÅŸturan 13 eyaletin tümü, haklarını savunmakta ısrarcı olmuÅŸtu. Zira küçük eyaletler, büyük eyaletlerin etkisi altına girmekten korkuyordu.Ayrıca o dönemde baÅŸkanın halk tarafından doÄŸrudan seçilmesi fikrine ilgi azdı. Bu nedenle baÅŸkanı belirleme görevi, Seçiciler Kurulu'na verildi.Her eyalet meclisine de, kurula göndereceÄŸi delegeleri seçme hakkı tanındı. Zamanla bu hak, siyasi partilere devredildi. Bugün de kurul delegelerini partiler belirliyor. Washington'da toplanan delegeler, baÅŸkanı seçiyor.EÄŸer hiçbir baÅŸkan adayı Seçici Kurul'da çoÄŸunluÄŸu saÄŸlayamazsa, baÅŸkanı Temsilciler Meclisi seçiyor.- Adaylar nasıl seçiliyor?ABD'de eyaletlerin çoÄŸu baÅŸkan adayını ön seçimle belirliyor. Az sayıda da olsa bazı eyaletler, adayı, özel bir toplantı ya da kurultayla seçebiliyor. Partilerin yaptıkları ön seçimlerde, ulusal kurultayda eyaleti temsil edecek delegeler seçiliyor. Bu delegelerin çoÄŸunun oyunu alan kiÅŸi, partisinin baÅŸkanlık seçimindeki adayı oluyor.Demokrat Parti cephesinde, ön seçim yarışından Massachusetts eyaleti senatörü John Kerry galip ayrılmıştı. Cumhuriyetçi Parti cephesinde ise ön seçimde BaÅŸkan George Bush'a rakip çıkmadı.- Seçimlerde tartışılan ana konular neler?BaÅŸkan George Bush 11 Eylül saldırıları sonrası "teröre karşı açtığı savaşı", kampanyasının merkezine almış durumda. Bush, Amerika'yı daha güvenli bir yer haline getirdiÄŸini iddia ediyor, Irak savaşının meÅŸru olduÄŸunu savunuyor. Ancak gözlemciler Amerikan seçmeninin her zaman öncelik verdiÄŸi konunun, ekonomi olduÄŸuna dikkat çekiyor. Amerikan ekonomisinin ne kadar güçlü olduÄŸu hakkında ise çeliÅŸkili yorumlar yapılıyor. George Bush, 1930'lardaki büyük ekonomik kriz sonrası, iktidarı sırasında iÅŸsizlik oranı artan ilk baÅŸkan. Gerçi son dönemde, bu konuda da yönetimi memnun edebilecek geliÅŸmeler var. Ancak seçmenin Bush'un ekonomiye yönelik performansını nasıl ölçeceÄŸini tahmin etmek zor.Çünkü özellikle Bush'un bazı vergi indirimi paketleri, toplumun bazı kesimlerince olumlu karşılanmıştı. George Bush, kampanyasına önemli oranda maddi destek saÄŸladı.Seçim yarışına iktidarda baÅŸlaması nedeniyle Bush, bağış toplama konusundaki avantajını ilerleyen günlerde artırabilir. John Kerry ise internet da dahil bağış toplamada yeni yöntemleri de devreye sokarak, aradaki farkı kapatmaya çalışıyor.Kerry özellikle eski bir Vietnam gazisi olduÄŸu için, baÅŸkanın ulusal güvenlik konusundaki avantajını dengeleyebilir.- Bush ve Kerry dışındaki adayların seçim ÅŸansıÖzellikle tüketici haklarına yönelik fikirleriyle tanınan tecrübeli politikacı Ralph Nader, 2000 yılında olduÄŸu gibi yine baÅŸkanlık seçiminde aday. Nader dört yıl önce YeÅŸil Parti'nin baÅŸkan adayıydı. Bu kez ise seçime bağımsız adayı olarak katlmayı tercih etti.Al Gore taraftarlarına göre, dört yıl önce Nader aday olmasaydı, seçimi Bush deÄŸil, Gore kazanacaktı.Ralph Nader ise Cumhuriyetçileri ve Demokratları, kurulu düzenin partileri olarak nitelendiriyor ve bu konuya dikkat çekmek istediÄŸini söylüyor.Nader'ın Gore taraftarlarına yanıtı ise ÅŸu: "EÄŸer dört yıl önce aday olmasaydım, seçmenlerim Gore'a oy vermezdi. Çünkü bu durumda sandık başına gitmeyeceklerdi."- 2 Kasım'da sadece baÅŸkan mı seçilecek?2 Kasım'daki seçim öncelikle ABD baÅŸkanını belirlemek için yapılıyor. Aynı gün yapılacak seçimlerde ayrıca 100 üyeli senatonun üçte biri ve 450 üyeli Temsilciler Meclisi'nin tamamı yenileniyor. Ayrıca iki yılda bir düzenlenen eyalet valiliÄŸi seçimlerinin bazıları da, yine baÅŸkanlık seçimiyle aynı gün yapılıyor.Halen 50 eyaletin, 27'sinde Cumhuriyetçiler, 23'ünde de Demokratlar iktidarda.2 Kasım'da valilik seçimi yapılacak eyalet sayısı ise 10.ABD'de senatörler altı yıllığına seçiliyor. Her seçim döneminde, Senato'nun üçte birinin yenilenmesiyle, yasamanın yürütme üzerindeki kontrolünün istikrarı amaçlanıyor.Temsilciler Meclisi üyeleri ise iki yıllığına seçildiklerinden, seçmen desteÄŸini daha sık tazelemek zorundalar. BaÅŸkan ise en fazla dörder yıl süreli iki dönem görev yapabiliyor. George Bush seçimi kazanırsa, ikinci baÅŸkanlık dönemine baÅŸlayacak.Bush, mensubu olduÄŸu Cumhuriyetçi Parti'nin, Temsilciler Meclisi ve Senato'da da çoÄŸunluÄŸu elde etmesini umuyor.Halen Senato'da Cumhuriyetçilerin 51, Demokratların 48 üyesi var. Bir senatör ise bağımsız.Temsilciler Meclisi'nde ise Cumhuriyetçilerin 229, Demokratların 205 üyesi var. Meclisin bir üyesi de bağımsız.(Kaynak: BBC)Â