ABD ve Rusya Suriye için gizli bir pazarlık yürütüyor

Rusya DışiÅŸleri Bakanı Sergey Lavrov, Hula'da hafta sonu meydana gelen ve 49'u çocuk, 108 kiÅŸinin öldüğü katliamın ardından, Åžam yönetimine karşı olayların baÅŸladığı 2011 yılının Mart ayından bu yana en mesafeli açıklamayı yaptı.Â

Yine de Lavrov, üzerinde son derece iyi çalışıldığı belli olan açıklamasında Hula'daki katliamdan doğrudan Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'ı sorumlu tutmadı. Ancak gerek muhalefetin ve gerekse Suriye ordusunun masum sivillerin öldürülmesinde "payları" olduğunu belirtti. Deneyimli Dışişleri Bakanı bu "payların" ne olduğu konusuna açıklık getirmedi.

Son dönemde gelen açıklamalar, perde arkasında gizli pazarlıkların sürdüğüne iÅŸaret ediyor. Zaten bu konuda en somut geliÅŸmenin izlerini New York Times'ın bu hafta içinde yayınladığı bir haberde bulmak mümkün. Habere göre, yaklaşık bir ay önce Rusya'yı ziyaret eden ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Thomas Donilon, çözüm planı hakkında Rusya Devlet BaÅŸkanı Vladimir Putin'i bilgilendirdi. Plan, Suriye Devlet BaÅŸkanı BeÅŸar Esad’ın, Yemen’de olduÄŸu gibi devlet baÅŸkanlığını bırakmasını, ancak yönetimde rejimden bazı kiÅŸilerin kalmasını öngörüyor.Â

EKONOMİK YAPTIRIMLAR İHTİMAL DIŞI DEĞİL
Rusya, Suriye'ye yönelik askeri müdahaleye "ilkesel olarak karşı olduğunu" açıklasa da Batılı ülkelerin yeni yaptırım kararlarına aynı keskinlikte karşı değil. Dışişleri Bakan Yardımcısı Gennady Gatilov, Salı günü yaptığı açıklamada yaptırımlar için "henüz erken" olduğunu söyleyerek, Rusya'nın bu ihtimali tümüyle devre dışı bırakmadığını da vurgulamış oldu.

DÖNÜM NOKTASI MI?
Lavrov'un Hula'da meydana gelen katliamın "tarafsız ve tüm yönleriyle" soruşturulması isteği, Washington tarafından da son derece olumlu karşılandı. Konuyla ilgili konuşan ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Victoria Nuland, "Lavrov'un bu isteği, Rusya için dönüm noktası mı?" sorusuna, "Öyle ümit ediyoruz" cevabını verdi.

Lavrov'un açıklamalarının ardından, uzmanlar, son Hula olayıyla Moskova’nın yoğun bir diplomatik baskıyla karşılaştığını ve pozisyonunu yeniden belirlemek zorunda kaldığını ileri sürüyorlar.

Ancak yine de Rusya'nın tavrının belirgin biçimde değiştiğini düşünmek için yeterince neden yok. Mayıs ayında, Devlet Başkanlığı koltuğuna oturan Başbakan Vladimir Putin Mart ayında gazetecilere kendilerinin "Esad'ı değil Annan planını desteklediklerini" söylemişti.

ABD DE DEĞİŞTİ
Gözler Moskova'ya dönmüşken, ihmal edilen noktalardan biri de ABD'nin de tavrında gözlemlenen değişiklikler.

Fransa, İngiltere ve İsrail, Suriye'ye yönelik askeri bir müdahaleyi gündeme getirirken, ABD Esad'a karşı yaptırımların artırılması için harekete geçmek ve Suriyeli diplomatları sınır dışı etmek dışında fazlaca bir adım atmadı.

"MİLİTARİZE ETMEKLE ÇÖZÜLMEZ"
Öte yandan Beyaz Saray Sözcüsü Jay Carney, katliamdan Suriye yönetimini sorumlu tutmakla beraber, Libya'daki gibi bir askeri müdahaleye karşı olduklarını söyledi.

ABD, Suriye'nin Libya'dan daha güçlü bir orduya sahip olduğunu ve ülkenin bir iç savaşın eşiğinde olduğunu öteden beri belirtiyor ve askeri bir müdahale seçeneğini açıkça dile getirmiyordu.

Dahası Carney, "Daha fazla militarizasyon Suriye'nin geldiği şu noktada doğru bir çözüm değil" dedi. Carney, "Bu daha fazla kaosa neden olur" diyerek, bir süredir ABD'li uzmanların dile getirdiği iç savaş olasılığına dikkat çekti. Ancak Carney'in son açıklamasında dikkat çeken nokta "militarizasyon" sözcüğünü seçmiş olması.

Nitekim, ABD’nin BM Daimi Temsilcisi Büyükelçi Susan Rice Salı günü, Suriye'deki durumu "Otobüsün tekerleklerinin çıktığını görüyoruz" sözleriyle yorumlamıştı.

Ancak ABD yönetimi, daha önce Suudi Arabistan ve Katar'ın Suriyeli muhaliflere silah verdiğini dolaylı olarak doğrulamıştı. ABD'nin koordinasyonunda yapılan bu yardımın, ülkedeki radikal İslamcı Selefi gruplara gittiği belirtiliyor.

ABD'nin tavır değişikliğinin gerisinde, ülkedeki radikal İslamcı grupların yükselişinden ve bir iç savaşın patlak vermesinden endişe etmekten çok, Rusya’yı yeni planına ikna etmek için yeniden pozisyon alma çabası yatıyor.

"RUSYA Ä°LE AMACIMIZ ORTAK"

Bütün bu gelişmelerin ardından Çarşamba günü ABD Hazine Bakanlığı'nın ekonomik yaptırımlardan sorumlu şefi David Cohen Moskova'ya hareket etti. Cohen, ziyaret öncesinde basına Rusya ile nihai olarak aynı amaçları paylaştıklarını söyledi. Cohen'e göre bu ortak nihai amaç, artı ülkeyi yönetemeyeceği belirginleşen Esad yönetiminin iktidarı bırakması.

Rusya ise Mart ayından bu yana Moskova'da Esad karşıtı gruplarla görüşüyor. Bu görüşmelerde Esad ve dış müdahale karşıtı Demokratik Değişim için Ulusal Koordinasyon Komitesi'nin Moskova'nın dikkatini çektiği belirtiliyor.

ATEÅžKES ZAMANLAMASI
Annan Planının ilk günlerinde ateşkese uymayarak saldırılarını sürdüren Özgür Suriye Ordusu ise Hula katliamının ardından şaşırtıcı bir biçimde ateşkes ilan etti.

Özgür Suriye Ordusu (ÖSO) Beşar Esad yönetimine ateşkese uyması için 48 saat süre verdiğini açıkladı. Anca Riyad El Esad Annan planının başarısızlığa uğradığının ilan edilmesini istedi.

ESAD Ä°KTÄ°DARI BIRAKABÄ°LÄ°R MÄ°?
Öte yandan Esad yönetiminin iktidarı bırakacağını düşünmek için henüz erken. Geniş bir desteği olan Beşar Esad yönetimi, gücünü konsolide ettiği belirtiliyor. Ancak yine de Rusya'nın ABD'nin planını onaylaması, Esad'ın en büyük destekçisini yitirmesi ve büyük bir darbe alması anlamına geliyor. Moskova şu an bu yönde adımlar atmasa da, Esad’ın yerine kimin geçeceğinden emin olunduğu anda harekete geçilmesinin önünde hiçbir engel yok.

 Ali Örnek

https://twitter.com/#!/ornekali

aornek@hurriyet.com.tr