ABD ekonomisi teşvikten güç alıyor

Ancak hangi programların etkisinin daha büyük olduğu konusunda tam bir fikir birliğine varılmış değil. Bazı ekonomistler, ABD Merkez Bankası Fed’in yoğun bir şekilde Hazine borcu ve mortgage destekli menkul alımı politikasıyla ve hükümetin bankaları desteklemek amacıyla attığı adımların, yönetimin 787 milyar dolarlık canlandırma paketinden daha büyük bir destek sağladığını iddia ediyor.

ABD ekonomisi iyileşme sinyalleri vermeye başladı. Birçok ekonomist en kötüsünün geride kaldığını söylerken, veriler beklenenden daha güçlü bir büyümenin yaşandığını gösteriyor. Salı günü açıklanan göstergeler geçtiğimiz Ağustos ayında bir yılı aşkın süredir ilk kez üretimde büyüme yaşandığına işaret ediyordu. IHS Global Insight isimli analiz kuruluşunun ABD baş finans ekonomisti Brian Bethune, “Her şeyin bir yolu vardır. Krizden yavaş yavaş çıkıyoruz” diyor.

Canlandırma paketi harcamalarının bu yılın sonları ya da 2010 yılı başlarında zirve yapması beklenirken, aktarılan kaynağın büyük bir kısmı ekonomi içine yayılmaya başladı bile. Hükümet 288 milyar doların 60 milyar dolarını vergi indirimlerine aktarıldı. 499 milyar dolarlık harcamaların da 84 milyarı ödendi. Altyapı ve enerji projeleri gibi projelere ise 200 milyar dolara yakın bir bütçenin ayrılacağı sözü verildi.

Ekonomistler, harcanan paranın yanı sıra yakın zamanda daha fazla finansman desteğinin gelmesi beklentilerinin büyümeyi hükümet müdahalesi olmaksızın gidebileceği noktanın ötesine taşıdığını söylüyor.

Pek çok uzman, canlandırma harcamalarının, yıllık oranda değerlendirildiğinde ikinci ve üçüncü çeyrekteki büyüme rakamlarına iki-üç puanlık katkı sağladığını söylüyor. Bu harcamaların ikinci çeyrek üzerindeki etkileri, ekonomiye aktarılan ekstra kaynağın tüketim, yatırım ve harcamaları nasıl artırdığı analiz ederek hesaplandığında, bu etkinin ekonomideki gerilemeyi yavaşlattığı ve üçüncü çeyrekteki gelişme için de temel yaratacağını söylemek mümkün. Birkaç ay önce böyle bir şey söylemek neredeyse mantıksız olurdu.

Bazı ekonomistler ikinci çeyrekteki yüzde 1’lik gerileme oranının eğer canlandırma paketleri olmasaydı yüzde 3.2’ye kadar çıkma ihtimalinin olduğunu öne sürüyorlar. Üçüncü çeyrek için, Goldman Sachs ekonomistleri ABD ekonomisinin yüzde 3.3 oranında büyüyeceğini öngörüyorlar. Goldman’ın ABD baş ekonomisti Jan Hatzius, “Canlandırma paketleri olmasaydı, büyüme sıfır civarında olurdu,” diyor.

Honeywell International Inc.’in mali işler genel müdürü Dave Anderson şirketlerin hükümetten gelen parayı nasıl kullanacaklarına ilk etapta karar veremediklerini dolayısıyla canlandırma paketinin ilk başta işleri bir süreliğine dondurduğunu söylüyor. Morgan Stanley’nin düzenlediği bir konferansta Anderson 787 milyar dolarlık paketin “işlerin akışına normal koşullar altında beklediğimizden daha büyük bir yavaşlama getirdiğini” söylemişti. “Bu durumun yılın ikinci yarısında toparlanacağını tahmin ediyoruz. Bence yüz milyonlarca dolarlık sipariş beklentisi içinde olmak mantıksız değil.”

Buna rağmen görüşler hangi programın etkisinin daha büyük olduğu konusunda bölünmüş durumda. Deutsche Bank Securities Inc. baş ekonomisti Joseph LaVorgna “Ben canlandırma paketinin insanların söylediği kadar etkili olduğuna ya da olacağına inanmıyorum,” diyor. Hükümetin, Wall Street’te güven artıran ve bankaların sermaye artırımına gidip kredi vermeye tekrar başlamalarını sağlayan yönelik stres testinin ise etkili olduğunu düşünüyor.

Ekonomistler, ilk defa ev alanlara verilen ve konut satışlarını canlandıran 8.000 dolarlık vergi kredisi de dahil olmak üzere diğer programların etkili olduğunu düşünüyor. Tüketicileri eski araçlarını satıp yenilerini almaya yönelten hurda indirimi programının da otomotiv pazarı için aynı etkiyi yaptığı ifade ediliyor.

Ortada büyük bir soru var: bu programlar sona erdiğinde ekonomik büyüme de sona erecek mi? PNC Financial Services Group baş ekonomisti Stuart Hoffman canlandırma paketinin “ekonomik büyümenin hızını muhtemelen abartacak toplu bir büyümeye neden olduğunu, otomobil satışı gibi bazı alanlardaki büyüme seviyelerinin gerileyebileceğini belirtiyor.

*Bu yazı 2 Eylül 2009 tarihinde Wall Street Journal Gazetesi internet sitesinde “US Economy gets Lift from Stimulus” başlığıyla yayınlanmış, Türkçe çevirisi hurriyet.com.tr tarafından yapılmıştır. (ST)