ABD başkanlarına yazılan kayıp ‘sultan mektupları’

Osmanlı Padişahları Sultan Abdülaziz (1861-1876) ve Sultan Abdülhamit (1876-1909) döneminde ABD başkanlarına yazılan ve cevap olarak onlardan gelen mektupların kayıp olduğu iddiası ortaya atıldı. Sosyal medyada gündeme gelen bu iddia 2008 yılında vefat eden ünlü fizik profesörü Ahmet Yüksel Özemre’nin hatıralarını anlattığı ‘Akademik Yıllarım’ adlı kitaba dayandırılıyor. Kitaptaki iddiaya göre iktisat tarihçisi Ömer Lütfi Barkan bu mektupları arşivden alıp iade edemeden vefat edince savcılık belgelerin peşine düştü. Barkan’ın eşi Süreyya hanım, Özemre’nin dekan olduğu İstanbul Fen Fakültesi’nde önceden görevli olduğu için de savcılık Barkan’ın izini bulmak için Özemre’yi aradı.

‘BAŞSAVCI TELEFON ETTİ’

Prof. Özemre kitabında olayı şöyle anlatıyor: “İstanbul Cumhuriyet Başsavcısı telefon ederek Süreyya Barkan’ın açık adresinin bilinip bilinmediğini sordu. Kendisinin Ataköy’deki dairesini bildiğimizi ama şu anda ABD’de yaşamakta olduğunu ve oradaki adresini bilmediğimizi söyledim. Savcı, Prof. Dr. Ömer Lütfi Barkan’ın Başbakanlık Arşivi’nden 19. yüzyıl sonunda Türkiye ile ABD arasına en yüksek düzeyde (Sultan Abdülaziz ile Sultan 2. Abdülhamit o dönemlerin ABD Başkanları arasında) karşılıklı yazılmış mektupları zimmetle aldığını ama iade edemeden vefat etmiş olduğunu söyledi.

‘KAPIYI ÇİLİNGİR AÇMIŞ’

Mektuplar varislerinden istenmiş ancak bir cevap alınamamış. Bunun üzerine Barkan çiftinin Ataköy’deki evlerine mahkeme kararıyla heyet olarak gidilmiş, kapının açılmaması üzerine çilingir marifetiyle kapı açtırılıp evde bu evrak aranmış. Fakat bulunamamış. Bunu duyunca şaşırıp kalmıştım.” Barkan’ın hangi mektupları aldığını ve bu mektuplara dair son durumu arşiv yetkilerine sorduk. Ancak arşiv kayıtlarında bu konuda herhangi bir bilgi olmadığı belirtildi.

‘İDDİALARI BEN DE DUYDUM’

Prof. Dr. Erhan Afyoncu şu değerlendirmeyi yaptı: “Bu iddiayı ben de okudum, biliyorum. Ancak somut bir bilgim yok. Osmanlı döneminde memurlar çalışmak için büro evrakını evlerine götürürlerdi. Çıkan yangınlarda bu evrakın da evle birlikte yanmasından dolayı Osmanlı döneminde bile eve evrak götürmek yasaklanmıştı. Eskiden araştırmacıların değişik arşiv ve kütüphanelerdeki belgeleri evlere götürdüklerini eski hocalarımızdan duyduk. Hatta hocaların ölmesinden sonra bu evrakların geri alınmasının bir mesele olduğu da anlatılırdı. Günümüzde artık böyle bir uygulama kalmadı. Belgelerin orijinalleri dışarı verilmiyor. Hatta araştırma salonunda bile orijinallerini incelemek çok zor. Genellikle dijitalleri üzerinden araştırma yapılıyor. Ancak problem hocanın ani vefatıyla ortaya çıkıyor. Böyle sıkıntıların zaman zaman yaşandığını biliyoruz.”

LINCOLN MÜ ROOSEVELT Mİ?

Sultan Abdülaziz tahta çıktığında Abraham Lincoln de başkanlığa yeni seçilmişti. Sultan Aziz döneminde Andrew Johnson ve Ulysses S. Grant da başkanlık yaptı. Sultan 2. Abdülhamit döneminde ise 8 ayrı Amerikan başkanı göreve geldi. Bunların en ünlüsü ise 1901-1909 arasında görev yapan Theodore Roosevelt. İddia konusu mektupların hangi başkanlar döneminde yazıldığı da da henüz bilinmiyor.