70 yıldır borç kaşıklanıp sarı votka tokuÅŸturuluyor

ÇoÄŸu izleri silinse de mihrabı hálá yerinde olan Pera'nın, 70 yıldır bulunduÄŸu yerden hiç kıpırdamayan, atmosferini, damak tadını ve yemek yeme kültürünü 1930'lardan bugünlere taşıyan mekanı Rejans, yeni kuÅŸaklara kendini bir kitapla tanıtıyor. Bülent Berkman'ın yayına hazırladığı kitap, BolÅŸevik Devrimi'nden kaçan Rus aristokratlarının açtığı ve uzun yıllar çok ünlü ve önemli müdavimlere hizmet veren bu Rus Lokantası'nı anlatırken, BeyoÄŸlu'nun ve Türkiye'deki Beyaz Ruslar'ın tarihine de tanıklık ediyor. Nitekim Giovanni Scognamillo'ya göre Rejans demek; piroÅŸki yiyerek, borç çorbası içerek, böff strogonof'un tadına bakarak ve limonlu votkayı yudumlayarak bir 80 yıl öncesine gidip Ä°stanbul'a sığınan Beyaz Ruslar'ı anmak demek. Küçük bir çocukken, Hacopulo Pasajı'nda eczanesi olan babası ve annesi ile birlikte bazı akÅŸamlar yemeklerini Rejans'ta yiyen, sonra da bu geleneÄŸi sürdüren fotoÄŸraf sanatçısı Ara Güler, ‘‘şimdi oraya gidenler, bütün bu geçmiÅŸi bilerek mi gidiyorlar acaba?’’ diye soruyor. Ä°ÅŸte bu kitabın yazılış nedeni bu. Åžimdilik sadece lokantada satılan kitap, görkemli bir tarihi gözler önüne seriyor.1930'lar Ä°stanbulu... 1917 BolÅŸevik Devrimi'nden sonra ülkelerini terk ederek Türkiye'ye sığınan Rus asillerinin Ä°stanbul eÄŸlence hayatında önemli rol oynamaya devam ettiÄŸi yıllar. Genç kadın garsonların çalışıp, çalgıların çalındığı, danslar eÅŸliÄŸinde Falih Rıfkı Atay'a göre ‘‘ikrama benzeyen zengin’’ yemeklerin yendiÄŸi ‘‘Rusvari’’ lokantalar BeyoÄŸlu'na ayrı bir cazibe getirmiÅŸtir. Ä°ÅŸte bu lokantalar içinde, bugüne kadar yaÅŸayacak bir efsane olarak doÄŸar Rejans. Jak Deleon, o zamanlar, akÅŸamüstü bir barda soluklanıp yemeÄŸi Rejans'ta yemeyen bir gazeteci, reklamcı, müteahhit, öğretim üyesi, bürokrat olmadığını söyler. BeyoÄŸlu coÄŸrafyası içinde çok özel bir noktada durmaktadır Rejans. ‘‘SavaÅŸ öncesi Ä°stanbulu'nu aydınlatan bir romantik ışıldak’’ gibi. Åžef garsonları, yakaları bembeyaz, gömlekleri tertemiz, pantolonları ütülü grand dük eskileridir.Yine Deleon'a göre, romantik Espiyonaj filmine konu olabilecek buluÅŸmalara sahne olmuÅŸtur bu mekan: Ä°ngiltere'nin Türkiye Büyükelçisi Sir Hughe Knatchbull-Hug-essen, lacilerini çıkarmış, krem rengi Palm Beach takım elbisesi ve soluk sarı ipek papyonuyla kapının solundaki ilk masadaki yerini almıştır. Tam karşısında, Alman Büyükeçisi Franz von Papen, sırtından hiç çıkarmadığı füme ceketiyle oturur; Ä°ngiliz büyükelçiyle gözgöze gelmemeye çalışarak... Arada, borç çorbası içerek, böf stroganof ve piliç kievski yiyerek sarı votka yudumlamakta olan diplomatlar, gazeteciler, Hitler'den kaçmayı baÅŸarmış Alman profesörler, yazarlar, bereli ve Fransız bıyıklı ressamlar, aktörler ve entelektüeller vardır. Az ötede Barones Valentine von Clodt Jurgenkzburg piyano çalar. Vakit artık ‘‘40'larda bir Pera akÅŸamı’’dır; cevabı en merak edilen soru ise ‘‘Radyo bu geceki karartmayla ilgili bir haber verdi mi?’’VESTÄ°YERDEKÄ° Ä°KÄ° KÃœRKPek çok ünlü müdavimi vardır Rejans'ın; baÅŸta Atatürk. Kılıç Ali, Salih Bozok ve Recep Zühtü ile Ä°stanbul'da bulundukları sırada bu mekanda sık sık biraraya gelirler. 1940 ve 50'lerde daha çok yabancı konsolosluk mensupları, Ä°stanbul'un kalburüstü kiÅŸileri, zengin azınlıklar, yüksek devlet memurları müdavimken, 1960'lardan itibaren sanatçılar, yazarlar, ÅŸairler, aydınlar, üniversite öğretim üyeleri, öğrenciler gelmeye baÅŸlar. Dönemin CHP genel sekreteri Recep Peker ve ünlü ressam Ä°brahim Çallı da müdavimlerdendir. Bir gün Peker çıkar, Çallı girerken vestiyerin önünde karşılaşırlar. Çallı kürkünü çıkarmaktadır. Peker, ‘‘Kürkün çok güzel’’ der, vestiyerdeki benzerini göstererek, ‘‘Benimkinin aynı’’ dedikten sonra devam eder: ‘‘Ama benimkinin içinde kürk astar var, seninkinde yok.’’ Çallı hemen cevaplar: ‘‘Sizin kürkünüzün içinde kürk astarı var ama benimkinin içinde Çallı Ä°brahim var!’’Rejans 1931 sonlarında açılmış, Veronika Protoppova, Vera Çirik ve Tevfik Manars'ın ortaklığında. Resmi açılış tarihi ise ilanlardan da anlaşıldığı üzere 4 Mayıs 1932. Mekan o zaman ‘‘Kahve, Lokanta ve Çiçekli Bahçesi’’dir; canlı müziÄŸin yapıldığı, ÅŸantözlerin ÅŸov yaptığı, akÅŸamları dans edilen şık bir mekandır. Müzik 1960'a kadar sürecektir.BEYOÄžLU'NUN SON KALESÄ°Yönetimi 70 yıllık tarihinde çok fazla el deÄŸiÅŸtirmeyen Rejans'ın ilk üç ortağından Tevfik Manars ve Vera Protoppova kısa bir süre sonra ortaklıktan ayrılır, yerlerine Abdurrahman Åžirin ve Mihail Mihailoviç devam eder. Üçüncü ortak Vera Çirik de Rejans'taki ortaklığını korur. Abdurrahman Åžirin'in soyaÄŸacı bugünkü ortak Zinnur Taygan'a kadar uzanır. Åžirin 1948'de ölünce hissesi kızkardeÅŸi Meryem Taygan'a kalır. Meryem Taygan'ın da 1970'te ölmesi üzerine hisse oÄŸlu Selim Taygan'a geçer. Vera Çirik ve Mihail Mihailoviç'in varislerinin de ortaklıktan ayrılması üzerine Selim Taygan, Nevit Sezener ile ortak olur. Bundan sonra Rejans adeta bir aile lokantası biçiminde yönetilir. Bugünkü yönetim, Selim Bey'in eÅŸi Zinnur Taygan, Nevit Bey'in eÅŸi ZiÅŸan Sezener ve oÄŸlu Erdal Sezener'den oluÅŸur.Orada tam 70 yıldır, kievskiler, borç çorbaları, proÅŸkiler, Rus (Aslında Olivye) salataları, ördek, kestane ve elma tatlısı, tatlılardan özellikle mereng servis edilir; Türkler'in sarı votka olarak andığı Limonaya eÅŸliÄŸinde. Bir zamanlar bu servislere, eski moda da olsa zarif siyah giysili ve pırlanta küpeli hanımlar nezaret etmiÅŸlerdir. Vera Protoppova ve Vera Çirik 1970'lerde servisi bırakır, onların yerini alan Madam Tenya ve Fatma Hanım da 1988'de... Onların yerlerini de artık Anadolu delikanlıları almış, balalaykaların yerine kasetten ‘‘Oçi çomya’’lar çalınmış, hatta böff strogonof'un yanında rakı içilmeye baÅŸlanmıştır ama yine de Rejans zamana, yeni alışkanlıklara, (ekonomik krize de) direnmeye devam eder. Eskiden ayakta masaların boÅŸalmasının beklendiÄŸi öğle yemekleri, bugün sönük geçmektedir; eskiden her biri ayda birkaç kez gelen üç beÅŸ yüz müdavimi varken, ÅŸimdi kitlesi geniÅŸlemiÅŸ ama gelme sıklığı eski müdavimler kadar deÄŸildir ama olsun. Kimilerine göre ‘‘BeyoÄŸlu'nun son kalesi’’dir; Özdemir Kaptan Arkan, dikkatli bir gözün, bu lokantanın atmosferinde görkemli bir imparatorluÄŸun izlerini farkedeceÄŸini anlatır. Giovanni Scognamillo ise belki de buranın bugün bir çeÅŸit eski damak tadları müzesi olarak ziyaret edilmesi gerektiÄŸini... Haklıdırlar elbette, tıpkı ‘‘Rejans bulunduÄŸu yerle Rejans'tır, Galata Kulesi'nin yıkılması kadar önemlidir Rejans'ın yer deÄŸiÅŸtirmesi’’ diyen Enis Batur gibi...Â