7 SORUDA SAHTE İÇKİ DOSYASI | Vücutta zarar vermediği organ yok! ‘Beyin hasarı, görme kaybı, demans, kalp yetmezliğine neden oluyor’
Güncelleme Tarihi:
Dizi oyuncusu Şekip Taşpınar’ın sahte içki sebebiyle yoğun bakıma alınması ve entübe edilmesi, bu sorunu bir kez daha gündeme getirdi. Kişinin ölümüne dahi sebep olabilen sahte içki, öldürmediği vakalarda bile çok ağır kalıcı hasar bırakıyor. Sahte içkinin risklerini konunun uzmanlarına sorduk, aldığımız cevaplar hayati tehlikenin boyutlarını tüm çıplaklığı ile gözler önüne serdi...
'Kurtlar Vadisi' dizisindeki 'Cevat Akarsu' rolüyle tanınan Şekip Taşpınar, 8 Haziran’da Datça’daki evinde rahatsızlanınca hastaneye kaldırılmıştı. Bilinci kapalı olan oyuncunun, sahte içkiden zehirlendiği anlaşılmış ve yoğun bakım ünitesinde entübe edildiği öğrenilmişti.
Şimdilerde bilinci açık olan ama hayati tehlikesi devam eden oyuncu, solunum cihazına bağlı ve diyaliz desteği ile hayatta kalmaya çalışıyor.
Taşpınar’ın yaşadığı bu talihsiz olay, sahte içki sorununu yeniden gündeme getirdi. Ulusal Zehir Danışma Verileri'ne göre, 2019 yılında 77, 2020 yılında da 57 kişi sahte içki sebebiyle hastanelik oldu ya da hayatını kaybetti. 2021'de ise Türkiye’de 109 kişi sahte içki kaynaklı zehirlenme nedeniyle vefat etti.
Güncel veriler henüz açıklanmamış olsa da uzmanlar, saha gözlemleri doğrultusunda rakamların fazlasıyla arttığını söylüyor.
GÖZLERİNİ KAYBETMEKTEN SON ANDA KURTULDU
58 yaşındaki Ahmet Y. sahte içki sebebiyle haftalarca yaşam savaşı veren, iyileştikten sonra da gözlerini kaybetmekten son anda kurtulanlardan sadece biri.
İstanbul’da yaşayan Ahmet Y., ikamet ettiği mahallede bir arkadaşının önerisi ile kaçak içki satın aldı. Ev yapımı içkide metil alkol olmadığı konusunda güvence alan adam, içtikten çok kısa bir süre sonra fenalaştı. Sürekli istifra etmeye başlayan Ahmet Y., eşinin çağırdığı ambulans gelemeden baygınlık geçirdi ve ardından haftalarca gözlerini açamadı…
Sahte içki sebebiyle fenalaştığı anlaşılan Ahmet Y. hızla yoğun bakıma alındı. Uzun süren tedavinin ardından bilinci yerine gelse de doktorlara gözlerinin göremediğini söyledi. Bilinci yerine gelmesine rağmen tedavisine yoğun bakımda devam edilen Ahmet Y.’nin görme yetisi ancak 10 gün sonra düzeldi. Ölümün kıyısından dönen Ahmet Y., gözlerini kaybetmekten de mucize eseri kurtuldu.
Ancak herkes bu kadar şanslı olamayabiliyor. Sahte içkinin ölümle sonuçlanma riski sandığımızdan çok daha yüksek. Öte yandan uzmanlar, kişi iyileşse bile kalıcı hasar riskinin de çok fazla olduğunun altını çiziyor.
Sahte içkinin olası tüm riskleri ve yapılması gerekenler hakkında merak edilenleri Klinik Toksikoloji Derneği Başkanı Prof. Dr. Leyla İyilikçi Karaoğlan, Tıbbi Toksikolog Doç. Dr. Aynur Şahin, Anesteziyoloji ve Reanimasyon Uzmanı Doç. Dr. Şule Özbilgin ve Anesteziyoloji ve Reanimasyon Uzmanı Yoğun Bakım Sorumlu Hekimi Dr. Tacettin Özışık anlattı...
KİMYA SANAYİSİNDE KULLANILAN METİL ALKOLDEN ÜRETİLİYOR
1- Sahte içki tam olarak nedir?
Prof. Dr. Leyla İyilikçi Karaoğlan: Sahte içki, etil alkol yerine dörtte biri maliyetle elde edilebilen metil alkol kullanılarak üretiliyor ve çeşitli sağlık sorunlarının yanı sıra ölümlere de neden oluyor. Tarımsal ürünlerin damıtılmasıyla elde edilen etil alkolün aksine metil alkol; odun, kömür hatta doğalgaz damıtılarak oluşturuluyor ve kimya sanayiinde kullanılıyor.
Metil alkol endüstride boya inceltici, teksir makine sıvısı, antifriz, cam temizleyici gibi maddelerin yapımında kullanılır. Akut zehirlenmeler daha çok yanlışlıkla içki olarak kullanılması sonucu oluşurken, kronik zehirlenmeler, işyerlerinde buharının inhale edilmesi sonucu oluşur.
Sağlıksız olduğu gibi yasa dışı da olan bu içkiler, kaçak olarak satılıyor. Sahte içki, bandrollü olanların yaklaşık üçte biri fiyatına satılması nedeniyle tercih ediliyor.
Sahte içkilerde, metil alkolün yanı sıra farklı aroma ve boyalar da bulunuyor. Bu yolla bilinen içkilerin tadına yaklaştırılan sahte içkiler, damacana, pet şişe veya atık içki şişelerine konularak satılıyor.
ORGAN YETMEZLİĞİ, BEYİN HASARI, AKCİĞER ENFEKSİYONLARI VE DAHA NİCESİ
2- Sahte alkolün ‘hayati’ zararları neler?
Doç. Dr. Aynur Şahin: Zehirli alkol dediğimiz metil alkol vücutta daha da zehirli olan bir maddeye dönüşür ve kanda ciddi oranda asit artışıyla beraber bilincin kapanmasına kalp ve dolaşımın durması sonucu ölüme sebebiyet verir. Bunun yanında kalıcı beyin ve göz hasarına yol açar.
Dr. Tacettin Özışık: Görme, işitme kaybı, organ yetmezliği, böbreklerin kaybı sonrası diyaliz hastası olma durumu ve en son noktada ölüm olarak sıralayabiliriz.
Doç. Dr. Şule Özbilgin: Hayati zararlar beyni etkileyen santral sinir sisteminden başlar tüm vücudumuzdaki organları da içererek insan vücudunun tamamını etkiler. Bilinç bulanıklığı, denge ve hareket bozukluğu, baş ağrısı, bulantı, kusma, şiddetli karın ağrısı, sırt, kol ve bacaklarda ağrı, görme bozukluğu ve daha sonra körlük, tedavi edilmediği takdirde metabolik asidoz, koma ve solunum durması sonucu ölüm. Alınan metil alkol miktarına bağlı olarak 4-15 mililitre dozda körlük ve 15-100 mililitre dozda ölüm meydana gelebilmektedir.
Sahte içkinin sağlığa vurabileceği darbeleri şöyle sıralayabiliriz:
Santral sinir sistemi: Beyin hasarı, görme kaybı, halüsinasyonlar, demans
Solunum sistemi: Akciğer enfeksiyonları
Sindirim sistemi: Siroz, karaciğer büyümesi ve yağlanması, pankreatit, ülser, gastrit gibi mide şikayetleri
Renal sistem: Böbrek yetmezliği
Endokrin sistem: Kontrolü zor olan diyabet
Kardiyovasküler sistem: Kalp büyümesi, kalp yetmezliği, hipertansiyon, aritmi
Diğer: Ellerde titreme, uyuşukluk, vücutta kas erimesi, erkekte impotans, kadında infertilite problemleri ve cinsel yolla geçen bulaşıcı hastalıklarda artış
Gaziantep'te, 200 litre sahte içki ele geçirildiKALICI KÖRLÜK RİSKİ ÇOK FAZLA
3- Sahte içki körlüğe sebep oluyor mu?
Leyla İyilikçi Karaoğlan: Evet. Metanol buna etkendir. Aslında metanol etanole yapısal olarak çok benzer. Reseptör etkileşimleri de benzerdir. Toksik doz 30-200 mililitre (0,5 ml/kg) saf metanoldür.
Metanol alkol, dehidrogenaz enzimi ile yarı ömrü dakikalar olan formaldehite dönüşür. Formaldehit ise aldehit dehidrogenaz enzimi ile formik asite dönüşür. Formik asidin yarı ömrü ise 2-77 saat arasında uzundur. Formik asit retinal ve optik sinir hasarına yol açarak kalıcı körlük yapar. Formik asit ise daha sonra folat ile karbondioksit ve suya parçalanır.
4- Sahte içki sebebiyle yoğun bakıma kaldırılan insanların hayatını kaybetme riski nedir?
Aynur Şahin: Erken hastaneye başvuru, doğru tanı ve hızlı tedavi ile hastaların hayatta kalma şansı yükselirken geç başvuru ve tıbbi müdahalenin geç olması hastalarda çok yüksek ölüm oranına sebep olur.
Tacettin Özışık: Risk oldukça yüksektir. Çünkü sahte alkol tüm vücudu etkileyerek birçok organda ciddi sorunlara yol açar.
'SAHTE İÇKİLER NE KOKUSUNDAN NE DE TADINDAN ANLAŞILIYOR'
5- İçkinin sahte olduğunu anlamanın bir yolu var mı?
Şule Özbilgin: Sahte içkiler ne kokusundan ne de tadından anlaşılıyor. Uzmanlar açık gelen şişelerden şüphelenilmesi gerektiğinin altını çiziyor. İçki şişelerindeki barkod ve etiketler de önemli ipuçları veriyor. Orijinal ürün takip sistemi kurulmalıdır. Son yapılan girişimlerle ülkemizde 'Tütün ve Alkollü İçki Mamullerinde Ürün İzleme Sistemi (ÜİS)' sistemi ile satış yerlerine yerleştirilen sorgulama kodu sayesinde alkollü içecekler hakkında her türlü bilgiye ulaşılabilir.
Aynur Şahin: Evde veya uygunsuz koşullarda üretilen her türlü içkiden uzak durulmalı. Şüpheli yerden içki alınmamalı. Alınan içki şişelerinin de bandrolü kontrol edilmelidir.
6- Tüketim miktarı, yaşanabilecek sorunun ciddiyetinde etkili bir faktör mü?
Tacettin Özışık: Sahte içkinin az miktarda tüketimi bile sorunlara yol açar. Alkolün içilme miktarı arttıkça sorunlar da artar hatta geri dönülmez bir noktaya bile gelebilir. Sahte içki tüketim miktarı arttıkça sorunun büyümesi ihtimali de artacağından hastanelik olma ihtimali neredeyse kaçınılmazdır. Çok ama çok az miktarda tüketim ile kıl payı kurtulanlar olabilir. Miktar arttıkça hayatta kalınsa bile büyük olasılıkla kalıcı sorunlar (kalıcı görme kaybı, böbreklerin hasar görmesi nedeniyle ömür boyu diyaliz hastası olma durumu) gelişecektir.
Aynur Şahin: Tüketilen zehirli alkolün miktarı ile zehirlenmenin ciddiyeti doğru orantılıdır. Ne kadar fazla o kadar kötü...
7- Kişi sahte içki tükettiğini sonradan anlarsa yapabileceği ya da yapması gereken şeyler var mı?
Leyla İyilikçi Karaoğlan: En yakın hastaneye başvurup durumu bildirmesi gerekmektedir. Bu aslında bir çeşit zehirlenme vakasıdır ve biz bunu 'alkolle zehirlenme' olarak adlandırıyoruz. Zehir Danışma Merkezleri ile ve yoğun bakım hekimleri ile konsülte ederek bu hastanın sistematik olarak muayene edilmesi, kan alkol düzeyi, laboratuvar sonuçları, kan gazı sonuçları gibi tüm incelemelerinin ayrıntılı olarak yapılması gerekmektedir.
Aynur Şahin: İçkinin sahteliğinden şüphe ediliyorsa veya içki tüketiminden sonra başlayan bulantı, halsizlik ve bunlara eşlik eden görme bozukluğu, sık nefes alıp verme, bilinç değişikliği varsa en kısa zamanda en yakın sağlık kuruluşuna başvurmalılar.