7 soruda ifşa

Sosyal medyada başlayan zincirleme ifşa akımı çok sayıda yazarla ilgili cinsel saldırı iddialarıyla devam ederken, gözler bu suçların takibine çevrildi. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemesi Hukuku Anabilim Dalı öğretim görevlisi Prof. Dr. Devrim Güngör, Hürriyet’in sorularını şöyle yanıtladı:

1) Sosyal medyadan ifşa hukuken ne anlama geliyor?

Kişinin kendisine karşı işlenmiş bir suçu açıklamasıdır. Kişinin kendisine dönük suçu ifşa etmesi, kural olarak hukuken bir sorumluluğunu gerektirmez. Herkes mağdur olduğu bir suçu açıklayabilir. Bu açıklama sosyal medyadan da yapılabilir.

2) İfşa ile iftira birbirinden nasıl ayrılır? Aralarındaki ince çizgi nedir?

İfşa ile iftira arasındaki ayrım ve ince çizgi, bu açıklamanın gerçeğe uygunluğudur. Suç ifşası gerçeğe aykırı ise, bu açıklamada yani ifşada bulunan kişinin TCK’nın “iftira” veya “hakaret” suçundan sorumlu tutulması sonucunu doğurur. Kişinin kendisine karşı işlenmiş olduğu bir suçu ifşası, hak olarak görülüp hukuken bir sorumluluğu gerektirmezken, gerçeğe aykırı şekilde ifşa, iftira suçunu oluşturur ve sorumluluğu gerektirir. Hakkında isnatta bulunulan kişinin şikâyeti üzerine iftira ve hakaretten ceza davası ve tazminat davası açılması söz konusu olabilir.

3) Sosyal medya ifşasında savcıların harekete geçmesi gerekiyor mu?

Hukukumuzda takibi şikâyete bağlı ve şikâyete bağlı olmayan suç ayrımı vardır. Cinsel taciz ve basit cinsel saldırı suçu takibi, şikâyete tabi suçlardır. Dolasıyla soruşturma konusu yapılabilmeleri için şikâyetin merciine yani adli makamlara yapılması gerekiyor. Sosyal medyada yapılan ifşa geçerli bir şikâyet başvurusu olarak değerlendirilemeyeceği için cinsel taciz ve basit cinsel saldırı gibi suçlarda savcılar kendiliğinden harekete geçemezler. Ancak şikâyete bağlı olmayan bir suçun, tecavüzün veya çocuğa karşı cinsel istismar suçunun işlenmesi halinde böyle bir durumda savcılar resen harekete geçebilir.

4) Masumlar da hedef haline gelir mi?

Sosyal medyadan ifşa hareketi sonucu masum kişiler de hedef haline gelebilir. Ancak, bu durumda iki noktaya dikkat edilmeli. Birincisi, başkalarının masumiyet karinesi ihlal edilmemeli. İkincisi ve daha önemlisi kişi bir hedef haline getirilmemeli. Sosyal medyadan ifşa kampanyası sonucu örneğin bir kişi hedef haline getirilirse, linç girişimine maruz kalabilir. İnce çizgi bu. Doğrusu, cezalandırılması için adli mercilere başvurulmasıdır. Masum insanların bu şekilde suçlanmasını önleyecek olan konu ise hakaretin ve iftiranın kanunda suç sayılmasıdır. Masum bir kişi sosyal medyadan iftira ve hakarete uğrarsa, adli mercilere şikâyetçi olabilir.

Bazı kişiler bazen sanatçılar çıkıp, 20 yıl 30 yıl önce tacize uğradıklarını söylüyorlar. İddia edenin bunu ispatlaması mümkün değil. Dolasıyla bir dengeyi de gözetmekte fayda var. Ama ifşada hukuken cezalandırılmasa da, kişi bakımından önemli sonuçlar oluyor. Kevin Spacey örneği var. Spacey hakkında onlarca erkek tarafından cinsel taciz suçlamasında bulunulmuş ve üç dava açılmıştı. Spacey, 1992 yılında taciz ettiği öne sürülen kişinin hayatını kaybetmesi nedeniyle yargılanmaktan kurtuldu.

5) Zincirleme ifşa hareketi tacizlerin ortaya çıkması için yararlı mı?

Zincirleme ifşa hareketinin Türkiye’de bir ilk olduğunu düşünüyorum. ABD’de yaygın örnekleri var. Tacizin sosyal medyadan ifşasının bu tip suçlar açısından caydırıcı olabileceği düşüncesindeyim. Çünkü, taciz suçunu işleyen kişiler, mağdurun toplumdan utanacağı için bu fiili ifşa etmeyeceğini ve bu suçun gizli kalacağını düşünerek cesaretlenirler.

6) İfşanın ardından kişinin intihara sürüklenmesinde sorumluluk kimde?

Kanaatimce böyle bir durumda kimse hukuki olarak sorumlu tutulamaz. Çünkü ifşanın o kişiyi intihara sürüklemek kastıyla yapılmış olmasının ispatlanması gerekir. Böyle bir kasıt ortaya konmadıkça kişinin intiharından kimse sorumlu olmaz.

7) Dünyada uygulaması nasıl? Savcılar resen mi harekete geçiyor?

ABD’nin normatif düzeni Türkiye’den farklı. Kıta Avrupa’sındaki birçok ülkede de sistem Türkiye’dekine benzerdir. Cinsel taciz suçunun birçok Avrupa ülkesinde de takibi mağdurun şikayetine bağlıdır. Bu tip suçların takibinin şikâyete bağlı olmasının nedeni de esasen mağduru korumaktır.