7 soruda çöl tozu! Uzmanlar Hürriyet'e yanıtladı
Güncelleme Tarihi:
Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün ve uzmanların peş peşe ‘dikkatli olun’ uyarıları yaptığı çöl tozu Türkiye’ye ulaştı. Kronik hastalar, astım, KOAH gibi hastalıkları olanlar için hayati tehlike riski doğuran çöl tozu için uzmanlara 7 soru sorduk.
ÇÖL TOZU NASIL OLUŞUR VE TAŞINIR?
CNN Türk Meteoroloji danışmanı Prof. Dr. Orhan Şen: Çöller yağış almadığı için kuraklıktan dolayı toprak parçalanır. Buralar potansiyel toz kaynaklarıdır. Alçak basınç sistemi bu tozları atmosferin üst seviyelerine kadar çıkabiliyor. Oradan meterolojik hareketlerle Marmara ve Ege bölgesine gelip aşağı iniyor.
İTÜ Meteoroloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hüseyin Toros: Çöldeki parçacıklar, hava rüzgarlı olduğu zaman havalanıyor. Rüzgarlarla beraber Avrupa’ya, Güney Avrupa’ya ve bir kısmı Türkiye’ye geliyor.
DAHA ÇOK NERESİ ETKİSİ ALTINDA OLACAK?
Prof. Dr. Orhan Şen: Türkiye’de önce Trakya ve Ege sonra Marmara Bölgeleri etkilenecek. Doğuda ise yüzeysel toz var. Suriye’den Arap Yarımadasından geliyor.
Prof. Dr. Hüseyin Toros: Tüm Türkiye’yi etkileyecek.
HDP Milletvekili Semra Güzel kaçtıİSTANBUL’A DA UĞRAYACAK MI?
Prof. Dr. Orhan Şen: İstanbul dün etkilendi bugün de etkilenir. Miktarına bakılması lazım. 150microgram/metreküp görünüyor haritada. Esasında 100’e kadar kabul edilebilir. Temiz dediğimiz 50 microgramdır. Ama 100’ü geçtikten sonra hassas oluyor, 200’ü geçtikten sonra tehlikeli oluyor. Şu an görülen 150-200 arasında ama 200’ü geçebilir.
Prof. Dr. Hüseyin Toros: Eğer yoğun bir çöl tozu varsa, renk kırmızı olur. Toz yoğunluğunu www.havaizleme.gov.tr’den takip edebilirsiniz. Sitede yeşil baloncuk rengi iyi, sarı renk orta, turuncu renk hassas, kırmızı ise tehlikeli. Sitedeki sonuçlara bakarak, çöl tozları İstanbul’da da Türkiye’de de yer seviyesinde çok etkili değil. İstanbul’da daha önce yoğun çöl tozuna rastlamadık.
SAĞLIK İÇİN TEHLİKELİ Mİ?
Prof. Dr. Orhan Şen: Bu tozu teneffüs ediyorsan tehlikeli. Çünkü bunlar 10 micrometre çaplı partiküller. Daha ufakları da var. Ciğerlere kadar girebilir. Tozların üzerine yapışmış olan bakteriler ve mantarlar var. O mantarlar ciğerlere bronşlara yapıştığı zaman alerjik rahatsızlıklara ve diğer hastalıklara neden oluyor.
Prof. Dr. Hüseyin Toros: Çöl tozu eğer kırımızı seviye olan tehlikeli seviyeye ulaşırsa, solunum ve kalp damar sistemlerine olumsuz etki yapar.
Türkiye'nin yeni 'vurucu gücü'VATANDAŞ NE YAPMALI?
Prof. Dr. Orhan Şen: Alerjisi olanlar, astımı olanlar, KOAH hastaları dışarı çıkmayacak. Yağmur yağdı çamur halinde kafana geldi sorun yok. Solumamak gerekiyor. İki gün dışarı çıkmayacaksın. Özellikle solunum yolu hastaları. İlla çıkmanız gerekiyorsa EN149 ya da N95 kullanacaksın. Normal pandemi için kullanılan maskeler işe yaramaz. Maske bulamadın havlu kağıdı ya da peçeteyi ıslat öyle çık. Teneffüs etmeyeceksin. Ciğerler bu tozlarla kaplandıysa organ yetmezliğinden kayıplar olabilir. Dikkat etmek lazım. İnsanlar sağı solu açık maskelerle çıkmasınlar. Kapıyı, pencereyi kapatmak gerekiyor yine de içeri sızar, rüzgar kapı aralıklarından içeriye bu tozları sokabilir. Evin içerisinde hava temizleyici bulundurmak lazım. Bu tozlar kuvvetli rüzgarlarla geldiği zaman tarihi eserleri bile aşındırıyor, yıpratıyor.
Prof. Dr. Hüseyin Toros: Maskeli olduğumuz için sıkıntı yok. Havada kızılımsılık görürseniz maske takmalısınız. Yoğun bir çöl tozu görülürse pencereler kapanmalı. Bulduğumuz bölgede kırmızı renk görürsek tedbirleri arttıracağız. Bulduğumuz bölgede kırmızı renk görürsek tedbirleri arttıracağız.
ÇÖL TOZUNUN DOĞAYA ETKİSİ NE?
Prof. Dr. Orhan Şen: Tozda demir minareli var. Bu demir mineralleri ormanların ve okyanusların çok önemli bir besin kaynağıdır. Atmosferden deniz ve okyanuslara karbon çekiliyor. Doğa için bu tozlar çok önemli. Tarımda da gübre yerine geçiyor bu tozlar. Ormanları besliyor. Doğanın döngüsüdür bu. Afrika’daki çöle beton dök tozu engelle, o zaman çevrim olmaz. Okyanuslarda demir eksikliği olur. Planktonlar gerekli besin maddesi bulamazlar, atmosferden karbon çekilmez. Bitkiler ağaçlar fotosentezi eksik yapar.
Prof. Dr. Hüseyin Toros: Çöl tozu, amazon yağmur ormanlarının destekleyici gıdası ve bitkiler için son derece faydalı besin kaynağıdır. Nisan ayı bitkilerin gelişim dönemidir, bu dönemde bol miktarda, besin kaynağına ihtiyaçları vardır. Tam da bu dönemde bol miktardan Afrika’dan, Arap Yarımadası’ndan ve dünyanın farklı yerlerinden çöl tozları taşınıyor ve bu çöl tozları da ekosistem için yani denizdeki canlılar ve karadaki bitkiler için besin kaynağı oluşturuyor. Onun için Anadolu’da ‘Nisan yağmurları, insanlar için şifa, balıklar için mercan, yılanlar için zehir olur’ derler. Çünkü nisan ayında bol miktarda çöl tozu gelir. Nisan yağmurları, çöl tozu içerdiği için bitkiler için mineral kaynağıdır, bu yüzden gökyüzünden yağan gübre olarak düşünmek gerekiyor.
NE ZAMAN BİTECEK?
Prof. Dr. Orhan Şen: Cuma akşamı biter. Akımlar değişiyor çünkü. Şu anda Güney ve Güneydoğulu (lodos) rüzgar var Türkiye’nin batısında. Afrika üzerindeki alçak basınç Avrupa üzerine gelince döngüsünden dolayı bize getirdi tozları. Pazar günü zaten akşama doğru yağmur var. O zamana kalmaz. ”
Prof. Dr. Hüseyin Toros: “Bu rüzgarlar devam ettiği için pazar gününe kadar çöl tozlarımızı üzerimizde gözüküyor. Bu tozlardan pazartesi günü kurtuluyoruz.