46 günde devr-i alem

Açık denizlerin zarif kuÅŸu albatros, dünyanın çevresini 46 günde uçuyormuÅŸ. Jules Verne’nin romanı ‘80 Günde Devri Alem’de Mr Phileas Fogg, dünyayı deniz ve karayolunu kullanarak 80 günde dolanmıştı. Ä°ngiliz bilim adamları, çip taktıkları albatrosların ‘nereye gittikleri’ni izledi. Çip, albatrosun metabolik bilgilerini, dünya üzerinde nerede olduÄŸunu ve uçuÅŸ hızını uyduya bildiriyordu. Karaya ayak basmadan sürekli uçabilen bu kuÅŸlar hakkında bilim tarihinde ilk kez 22 kalem veri elde edildi. Bulgular, bilim dünyasında heyecanla karşılandı. Çünkü Türkiye’de tanınmayan, bilinmeyen bu kuÅŸlara Batı Dünyası, ÅŸiirsel ve efsanevi bir anlam da yükler. Albatrosların ayrıca, dünyanın en vahÅŸi iklim kuÅŸaklarında (örneÄŸin kutuplara yakın açık denizlerde) nasıl hayatta kaldıkları kanıtlanmamıştı. Bulgular, bu konuda rakamsal bilgi saÄŸladı. ÖrneÄŸin, bir kuÅŸ günde 750 kilometre uçabiliyordu! Bazılarının, yumurtlamak için tekrar aynı yuvalarına dönene kadar dünya üzerinde 18 ay dolandıkları saptandı. Bilim adamları, albatros izleme projesinden ne bekliyordu? Ne sonuç elde etti?DoÄŸum yapmamış bir albatros, hele gençse, hiç karaya konmadan bütün dünyayı dolaÅŸabilir. 4 metreyi bulan gayet güçlü kanatlarıyla tamamen rüzgarı ayarlayarak, havada asılı gibi durabilir. 80 yıl kadar yaÅŸar. Ama çok az ürer. Ama insanoÄŸlu, albatrosa da rahat vermiyor. Bunun baÅŸlıca nedeni sanayi tipi balıkçılık. Hawaii ve Alaska yöresinde yapılan açık deniz balıkçılığında kullanılan bir olta türü, balıkla birlikte albatrosu da avlıyor. Oltalardan yılda 210 milyon kullanıldığı için, albatrosun ÅŸansı yok. KuÅŸ, ucunda balık sallanan oltaya geliyor. Oltayla birlikte denize çekilince boÄŸularak ölüyor. Yılda 300 bin deniz kuÅŸu oltaya takılıyormuÅŸ. 100 bini albatros. Albatrosu korumak için açık denizlerde daha farklı bir balıkçılık yapmak ÅŸart. Bu konuda uluslararası düzeyde bir anlaÅŸma saÄŸlamak için, albatrosun ‘özel hayatı’ hakkında bilgi sahibi olmak gerek. Albatrosa çip takarak uydu ile izleme projesi bu nedenle üretildi. Buraya aktaramayacağımız sonuçlar, konuyla ilgilenecek hükümetlere ve STK’lara iletilecek. Zaten bir süredir sanayi balıkçılarına bu kuÅŸları koruma yöntemleri öneriliyor. ÖrneÄŸin, balıkçılığı gece yaparak kuÅŸun oltayı görmesi önleniyor. Veya balık aÄŸlarına gelen albatrosu kaçırmak için düdük çalınıyor. Böylece, binlerce albatrosun hayatı kurtarıldı. Ama bu operasyonu daha geniÅŸ boyutta yapmak gerek.Sırf bu konuya dünyanın dikkatini çekmek için 2004’te bir giriÅŸim yapıldı: Avustralya’dan Güney Afrika’ya 9 bin kilometreyi 5 ayda uçacak 18 albatros, uyduyla izlenecekti. Ä°steyen, istediÄŸi kuÅŸ için müşterek bahise para yatıracaktı. Bundan saÄŸlanacak gelir, soyu tükenmekte olan kuÅŸları koruma kampanyasına bağışlanacaktı. Bu, ÅŸimdiye kadar görülmemiÅŸ bir doÄŸal hayatı koruma giriÅŸimiydi. Ama giriÅŸim baÅŸarıya ulaÅŸamadı. 18 kuÅŸtan sadece 3’ü hedefine ulaÅŸabildi. Gerisi, albatrosun kaderini yaÅŸadı: Öldü. Öldürüldü. (Avustralya-Güney Afrika seferini yapacak albatrosları Nisan 2004’de bu köşede duyurmuÅŸtuk.) Â