40 tablo için yeni operasyon

Radikal gazetesinden Ömer Erbil'in haberine göre; Ankara Devlet Resim ve Heykel Müzesi’nden çalınan ve İstanbul ’da yapılan operasyonda ele geçirilen 30 tabloyla ilgili soruşturma derinleştiriliyor. Elinden eserleri alınanlar arasında iş ve sanat dünyasının ünlü simaları bulunuyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı müfettişlerinin aylar süren çalışması sonucunda yerleri tespit edilen tabloların değerinin 30 milyon dolardan fazla olduğu belirtiliyor. Emniyet kaynakları 40 tablonun daha yerlerinin tespit edildiğini, önümüzdeki günlerde bu tablolar için de operasyon yapılacağını dile getiriyor. Diğer yandan Kültür ve Turizm Bakanı Ömer Çelik Twitter’dan operasyonun arkasında olduğunu duyurdu.

Ankara Resim ve Heykel Müzesi Müdürlüğü’nde yapılan sayım sonucunda komisyonca bulunamadığı veya sahte olduğu tespit edilen 302 parça eserin 256 tanesinin kayıp, 46 tanesinin ise sahte olduğu anlaşılınca müzayede şirketi sahip ve temsilcileri, koleksiyonerler, galeri ve antika dükkânı sahipleri ile görüşülüp operasyon başlatıldı. Kültür ve Turizm Bakanlığı müfettişleri aylardır çalınan tabloların peşine düştü. Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı ile koordineli yürütülen araştırmada geçmişe yönelik müzayede katalogları, piyasadaki antikacıların ellerindeki eserleri gösteren kataloglar, müzelerdeki koleksiyonerlerin envanterleri tek tek incelendi. Devlet Resim ve Heykel Müzesi’nden çalınan eserlerin bazılarının elden, bazılarının ise müzayede yoluyla satıldığı belirlendi. Tespit edilen eserler akademisyenler ve müze uzmanlarınca incelendi. Emin olduktan sonra operasyonun düğmesine basıldı. Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından yürütülen operasyon İstanbul Emniyet Müdürlüğü Mali Şube ekipleri tarafından gerçekleştirildi. Gizli yürütülen operasyonla, uzman ekipler tarafından tespit edilen, 5’i dün teslim edilmek üzere toplam 30 esere el konuldu. Eserler İstanbul’dan alınarak güvenli yer olarak Ankara Milli Kütüphane deposuna konuldu. Operasyonlar tamamlandıktan sonra el konulan eserler oluşturulacak bilirkişilerce mühürleri açılarak ait olduğu Devlet Resim ve Heykel Müze Müdürlüğü’ne teslim edilecek.

ÜNLÜ İSİMLER VAR

Elinden tabloları alınanlar arasında Tunca Sanat Galerisi’nin sahibi Cemal Batur, Bilfen Okulları’nın sahibi Osman Öztürk, Özbilenler Müzayede’den Mehmet Özbilenler, işadamı Şahin Ekşioğlu, Çebi Antik’in sahibi Mehmet Çebi, işadamı Mustafa Can Has, işadamı Cengiz Çetindoğan’ın da olduğu belirtiliyor. Yaklaşık 40 eserin daha yerlerinin tespit edildiği, ikinci dalga operasyonların önümüzdeki günlerde yapılacağı öğrenildi. Operasyon kapsamında yine iş ve sanat camiasından çok ünlü isimler olduğu belirtiliyor.

ESERLER NASIL SATILIYOR?

Resmi müzayedelerin tamamı Kültür ve Turizm Bakanlığı bilgisi dahilinde yapılıyor. Müzayede şirketleri katalogları bakanlığa bildirmek zorunda. İstanbul’da Ayasofya Müzesi, Yıldız Sarayı Müzesi, Topkapı Sarayı Müzesi ve Türk İslam Eserleri Müzesi bu müzayedeleri denetliyor. Denetimler ‘Müzayede ve ekspertiz işlerinde uygulanacak esaslar’ başlığı altında bir yönetmelikle belirlenmiş. Müzayede yapacak gerçek ve tüzelkişiler müzayede tarihinden en az 10 gün önce ilgili müze müdürlüğüne bir dilekçe ile müracaat ederler. Dilekçelerinde müzayede tarihini ve yerini belirterek, satışa sunacağı eşyaların listesini eklerler. Müze müdürlüğünce kurulan değerlendirme komisyonu müzayedeye çıkacak kültür varlıklarını inceler. Komisyonca tasnif ve tescil dışı bırakılarak korunması gerekli olmadığına karar verilen kültür ve tabiat varlıkları için varlığın özelliklerini belirtir belge düzenlenir. Korunması gerekli eserler müzeye alınması için uğraşılır, alınamıyorsa yurtdışına çıkış yasağı konur. Bu prosedür uygulanmasına rağmen nasıl olur da müzeden çalınan bir eser müzayede yoluyla satışa çıkarılır.

CEVAP BEKLEYEN SORULAR

Sami Yetik’in ‘Kasımpatılı Natürmort’ isimli tablosu 2010 yılında Asar-ı Attika Müzayede Evi’nin çıkardığı açık arttırmada Bilfen Okulları’nın sahibi Osman Öztürk tarafından 700 bin liraya satın alındı. Son operasyonda bu tabloya el konuldu. Müzayede evi tabloyu satmadan önce müzeden eksper raporunu nasıl aldı? Müze uzmanları bu eserin çalıntı olduğunu bilmiyorlar mıydı? Bu soruları arttırmak mümkün. Müze uzmanları müzayede kataloglarını ya gelişigüzel inceliyor ya da çalıntı eserler için işbirliği yapıyorlar. Aksi takdirde mevcut yönetmelikler uygulansa çalıntı eserlerin müzayedede satılması mümkün değil.

EL ALTINDAN SATIŞ

Çalıntı eserlerin satışında izlenen bir başka yöntemde ise müzayedeye çıkmadan eserler el altından alıcı buluyor. Sanat piyasasında kimin hangi ressamın eserlerini takip ettiği ya da hangi eserlere ilgi duyduğu biliniyor. O alıcı ile irtibat kurulup eser müzayedeye çıkmadan satılıyor. Bunda antikacılar gayri resmi aracılık yapıyorlar. Alıcı esere daha ucuza ulaştığını düşünürken aslında çalıntı eser aradan yıllar da geçse başlarına dert oluyor.

ÇALINTI ESER ALIP-SATMANIN CEZASI

2863 Sayılı Kültür Varlıklarını Koruma Yasası’nın 65. maddesi cezaları belirliyor. Müzeden çalınan eserlerin alım satımı da bu ceza kapsamında değerlendiriliyor. 2 yıldan 5 yıla kadar ağır hapis ve 5 bin güne kadar para cezası öngörüyor. Bu yurt dışına kaçırmak amaçlı olursa iki kat artıyor.

EL KONULAN ESERLER

Sami Yetik (Kasımpatılı Natürmort, Güller Natürmort-Peyzaj)
İbrahim Çallı (Bahçede Kadın )
Ruhi (Yeşil Türbe)
Bedri Rahmi Eyüboğlu (Muradiye’de Kahve,
Manzara ve Bahçe)
Feylan Duran (Laleli Buket)
Halil Paşa (Britanya’dan Kadın)
Hoca Ali Rıza (5 adet karakalem çalışması)
Hasan Vecihi Bedel (Liman, Kurbağalı Dere)
Hasan Vecihi Bekaroğlu (Manzara)
Şevket Dağ (Topkapı Sarayı Kızlar Ağası Dairesi)
Şefik Bursalı (Manzara)
Hikmet Onat (Peyzaj, Manzara)
Hasan Tahsin (Bostancı Vapur İskelesi)
İsmail Hakkı (Batan Gemi)
Hüseyin Zekai Paya (Cami)
Hüseyin Avni Lifij (Peyzaj)
Ruhi (Lohus)
Şeref Akdik (Manzara)
Nazmi Ziya Güran (Müze)