27'inci izin tezkeresi yine Irak için

Irak'ın Kuveyt'i işgaliyle başlayan Körfez Krizi ve sonrasında savaşı sürecinde, ABD ve müttefiklerinin Irak'a yönelik askeri harekatı aşamasında Türkiye'de çok uluslu bir gücün konuşlandırılmasının gündeme gelmesiyle dönemin Hükümeti, ''ülkemize bir tecavüz vukuu halinde derhal mukabele edilmesi maksadına münhasır olarak'' gerekçesiyle Türk Silahlı Kuvvetlerinin yabancı ülkelere gönderilmesi veya yabancı silahlı kuvvetler mensuplarının Türkiye'de bulunması konularında TBMM'den izin istedi. Bu izin 12 Ağustos 1990 tarihinde hükümete TBMM tarafından verildi.

Önceleri Çekiç Güç olarak adlandırılan, şimdi ise sadece hava gücüyle sınırlı olan Kuzeyden Keşif Harekatı, bu izin kapsamında Türkiye'ye konuşlandırıldı. Halen de bu güç bölgede konuşlu bulunuyor.

Yine dönemin hükümeti, TBMM'den 1990'da izin isterken, her zamanki tezkere sürecinde olduğu gibi Anayasa'nın 92. maddesinin yanı sıra 117. maddesine de atıfta bulundu.

Öte yandan, hükümetler, 1992'de Somali ve Bosna-Hersek'e, 1994'te Azerbaycan'a, 1997'desrail-Filistin çatışmalarının yaşandığı El Halil'e, 1997'de Arnavutluk'a, 1998'de Kosova'ya asker göndermek için TBMM'ne başvurdular ve burdan izin aldılar.

KÖRFEZ KRİZİ VE TEZKERE

Akbulut Hükümeti'nin (47. Hükümet), Irak'ın Kuveyt'i 2 Ağustos 1990'da işgaliyle patlak veren "Körfez Krizi" nedeniyle, "hudut ve şümulü Hükümetçe takdir olunacak şekilde, Türk Silahlı Kuvvetlerinin yabancı ülkelere gönderilmesi ve yabancı silahlı kuvvetlerin Türkiye'de bulunması" konularında 4 Eylül 1990'da TBMM'den izin istedi...

Konuyla ilgili Hükümet Tezkeresi, 5 Eylül 1990'da TBMM Genel Kurulu'nun "kapalı oturumu"nda görüşüldü ve Hükümete izin verildi.

Görüşmeler öncesinde, anamuhalefet partisi SHP'nin milletvekilleri, Tezkerenin, "yasama yetkisinin devri" anlamına geldiğini ve Anayasa'nın 6, 7 ve 92. maddelerine aykırı olduğunu ileri sürdüler, Bunun üzerine, kapalı oturumdan önce "Anayasaya aykırılık ve usul hakkında" görüşmeler yapıldı. Muhalfete rağmen TBMM Kararı, 7 Eylül 1990'da Resmi Gazete'de yayımlandı.

İŞTE KÖRFEZ TEZKERESİ

Başbakan Yıldırım Akbulut imzasıyla sunulan Hükümet Tezkeresi şöyle:

"Irak'ın Kuveyt'i işgal ve ilhak etmesi sonucu ortaya çıkan Körfez Krizi sebebiyle, öncelikle Ortadoğu'da barışın ve istikrarın yeniden tesisini ve ülkemizin muhtemel tehlikelere karşı güvenliğinin idame ettirilmesini sağlamak; kriz süresince ve sonrasında hasıl olabilecek gelişmeler istikametinde Türkiye'nin yüksek menfaatlerini etkili bir şekilde kollamak, hadiselerin seyrine göre ileride telafisi güç bir durumla karşılaşmamaya yönelik süratli ve dinamik bir politika izlenmesine yardımcı olmak üzere; lüzum, hudut ve şümulü Hükümetçe takdir ve tayin olunacak şekilde Türk Silahlı Kuvvetlerinin yabancı ülkelere gönderilmesine ve yabancı silahlı kuvvetlerin Türkiye'de bulunmasına Anayasanın 92 nci maddesi uyarınca izin verilmesine karar ittihazını arz ve teklif ederim"

GEREKÇE

Tezkerenin gerekçesi ise şöyle:

"2 Ağustos 1990 günü Irak, Birleşmiş Milletler Ana Sözleşmesine aykırı olarak Kuveyt'i önce işgal, sonra ilhak etmiş ve bilahare de 19 uncu vilayeti saydığını açıklamıştır.

Bu gelişmeler karşısında Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Irak'ın tutumunu takbih ederek, Irak'ın Kuveyt'ten derhal, kayıtsız şartsız çekilmesini karara bağlamıştır.

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi bununla da kalmamış, Irak'ın Kuveyt'ten çekilmesini temine yönelik, esas itibariyle ekonomik yaptırımları ihtiva eden bir ambargo kararı almıştır. Ambargonun tam ve kesin olarak uygulanabilmesini sağlamak üzere, sınırlı askeri müdahaleye de imkan veren yeni bir kararla da, ambargo kararını pekiştirmiştir.

Hükümetimizce Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin, bölgede ciddi surette bozulan barış ve istikrarın yeniden tesisi için aldığı bu kararlar, Birleşmiş Milletler Teşkilatının kurucu üyelerinden olan ve Büyük Atatürk'ün "Yurtta Sulh, Cihanda Sulh" ilkesini kendisine şiar edinen Türkiye Cumhuriyeti Devletinin temel esaslarına ve uluslararası hukuk kurallarına uyularak, aynen benimsenmiş ve uygulamaya konulmuştur.

Bölgede bozulan barış ve istikrarın yeniden tesisini ve ülkemizin muhtemel tehlikelere karşı güvenliğinin idame ettirilmesini sağlamak; kriz süresince ve sonrasında hasıl olabilecek gelişmeler istikametinde Türkiye'nin yüksek menfaatlerini etkili bir şekilde kollamak, hadiselerin seyrine göre ileride telafisi güç bir durumla karşılaşmamaya yönelik süratli ve dinamik bir politika izlenmesine yardımcı olmak üzere Hükümetin inisiyatif kullanabilecek şekilde teçhizi gerekmektedir.

Ülkemize çok yakın ve sıkı ilişkiler içerisinde bulunduğumuz bu bölgede cereyan eden ve dünya barışının ciddi şekilde sarsılmasına yol açan bu olayların etkisi dışında kalabileceğimizi düşünmek mümkün değildir. Meydana gelen krizin sıcak bir çatışmaya dönüşmeden ve kan dökülmeden, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararları ve uluslararası hukuk kuralları da göz önünde bulundurularak ülkemizin yüksek menfaatlerini etkili bir şekilde kollamak ve ileride telafisi güç emrivakilerle karşılaşmamak için süratle gelişen ve değişen olayların önüne geçebilecek tedbirlerin zamanında alınması gerekmektedir.

Bu itibarla lüzum, hudut ve şümulü Hükümetçe takdir ve tayin olunacak şekilde Türk Silahlı Kuvvetlerinin yabancı ülkelere gönderilmesine ve yabancı silahlı kuvvetlerin Türkiye'de bulunmasına Anayasanın 92 nci maddesi uyarınca izin verilmesine karar ittihazı arz ve talep edilmektedir."

TEZKEREDE ANAYASAL DAYANAK

Hükümetin Anayasa'nın 92 ve 117. maddeleri uyarınca aldığı izin, ''kapsamı, sınırı, zamanı ve süresi Hükümetçe belirlenmek üzere, terörizme karşı başlatılan Sürekli Özgürlük Harekatı ve devamının icrası kapsamında, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin yabancı ülkelere gönderilmesi, yabancı silahlı kuvvetler unsurlarının Türkiye'de bulunması ve hükümetçe verilecek izin ve belirlenecek esaslar çerçevesinde bu kuvvetlerin kullanılmasını'' öngörüyor.

Hükümet'e verilen iznin Anayasal dayanaklarını oluşturan maddeler, şunlar:

Madde 92

''Savaş hali ilanı ve silahlı kuvvet kullanılmasına izin verme''

''Milletlerarası hukukun meşru saydığı hallerde savaş hali ilanınave Türkiye'nin taraf olduğu milletlerarası andlaşmaların veya milletlerarası nezaket kurallarının gerektirdiği haller dışında, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin yabancı ülkelere gönderilmesine veya yabancı silahlı kuvvetlerin Türkiye'de bulunmasına izin verme yetkisi TürkiyeBüyük Millet Meclisi'nindir.

Türkiye Büyük Millet Meclisi tatilde veya ara vermede iken ülkeninani bir silahlı saldırıya uğraması ve bu sebeple silahlı kuvvet kullanılmasına karar verilmenin kaçınılmaz olması halinde Cumhurbaşkanı da Türk Silahlı Kuvvetleri'nin kullanılmasına karar verebilir.''

Madde 117

''Başkomutanlık ve Genelkurmay Başkanlığı''

''Başkomutanlık, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin manevi varlığından ayrılamaz ve Cumhurbaşkanı tarafından temsil olunur.

Milli güvenliğin sağlanmasından ve Silahlı Kuvvetlerin yurt savunmasına hazırlanmasından, Türkiye Büyük Millet Meclisine karşı, Bakanlar Kurulu sorumludur.

Genelkurmay Başkanı, Silahlı Kuvvetlerin komutanı olup, savaşta Başkomutanlık görevlerini Cumhurbaşkanlığı namına yerine getirir.

Genelkurmay Başkanı, Bakanlar Kurulu'nun teklifi üzerine, Cumhurbaşkanınca atanır, görev ve yetkileri kanunla düzenlenir. Genelkurmay Başkanı, bu görev ve yetkilerinden dolayı Başbakana karşı sorumludur.

Milli Savunma Bakanlığı'nın, Genelkurmay Başkanlığı ve Kuvvet Komutanlıkları ile görev ilişkileri ve yetki alanı kanunla düzenlenir.''

KÖRFEZ KRİZİNDEN BU GÜNE KADAR ÇIKARILAN TEZKERELER

Hükümetin TBMM'ye gönderdiği ve aldığı izinler şöyle:

126 nolu karar- Körfez Savaşı (Çok uluslu güç)

180 nolu karar- Çekiç Güç

204 nolu karar- Somaliye Asker gönderilmesi(Çok uluslu güç)

206 nolu karar- Çekiç Güç

205 nolu karar - Bosna-Hersek'e asker gönderilmesi(çok uluslu güç)

245 nolu karar - Çekiç Güç

325 nolu karar - Çekç Güç

353 nolu karar - Çekiç Güç

371 nolu karar - Çekiç Güç

386 nolu karar - Çekiç Güç

435 nolu karar- Çekiç Güç

452 nolu karar - Çekiç Güç

492 nolu karar - Arnavutluk'a asker gönderilmesi(Çok uluslu güç)

506 nolu karar - Kuzeyden Keşif Harekatı

528 nolu karar - Kuzeyden Keşif Harekatı

556 nolu karar - Kuzeyden Keşif harekatı

587 nolu karar - Arnavutluk'a asker gönderilmesi (çok uluslu güç)

596 nolu karar - Kosova'ya askere gönderilmesi (çok uluslu güç)

621 nolu karar - Kuzeydehn Keşif Harekatı

642 nolu karar - Kuzeyden Keşif Harekatı

698 nolu karar - Kuzeyden Keşif Harekatı

710 nolu karar - Kuzeyden keşif Harekatı

720 nolu karar - Kuzeyden Keşif Harekatı

730 nolu karar - Kuzeyden Keşif Harekatı

743 nolu karar - Kuzeyden Keşif Harekatı

753 nolu karar - Kuzeyden Keşif Harekatı