24 yaşındaki futbolcunun maç esnasında kalp krizi geçirmesi kafaları karıştırdı... Ne oluyor bu gençlere? 'Sporcularda görülen normalden farklı'

Kalp hastalıkları, dünyada en önemli sağlık sorunlarının başında geliyor. Özellikle kalp krizi, çoğunlukla 40-65 yaş arasındaki kişileri hedef alıyor. Yüksek tansiyon ve kolesterol, diyabet, sigara kullanımı, hareketsizlik gibi faktörler de kalp krizi riskini artıran nedenlerin başında sayılıyor.

Ne var ki son yıllarda kalp krizinin sadece bu özellikleri taşıyan kişilere mahsus olmadığını gösteren örnekler artmaya başladı. Özellikle kalp krizi geçiren sporcular oldukça dikkat çekiyor.�

Örneğin 2020 Avrupa Futbol Şampiyonası kapsamında 12 Haziran 2021'de yapılan Danimarka-Finlandiya müsabakasında Danimarkalı Christian Eriksen, aniden fenalaşarak yere yığılmış ve yapılan müdahalede kalp krizi geçirdiği anlaşılmıştı.

Ocak 2022'de de Katar liginde mücadele eden Al Wakrah ve Al Rayyan takımlarının karşı karşıya geldiği maçta, Al Wakrah'ın oyuncusu Ousmane Coulibaly kalp krizi geçirmişti.

Son olarak geçtiğimiz hafta başında ABD Ulusal Futbol Ligi'nde (NFL) Cincinnati Bengals ile Buffalo Bills arasında oynanan mücadelede benzer bir olay yaşandı.

Cincinnati Bengals oyuncusu Tee Higgins ile mücadele ettikten sonra sahada yere yığılan 24 yaşındaki Damar Hamlin, kalbinin durması sonucu baygınlık geçirdi. Buffalo Bills cephesinden yapılan açıklamada, Hamlin'in nabzının sağlık görevlileri tarafından saha içinde yapılan kalp masajıyla geri getirildiği ifade edildi. 

Dört gün boyunca hastanede tedavisi süren oyuncu komadan çıktı. Hamlin gözünü açınca ilk olarak maçı kimin kazandığını sordu. Doktorlarından Timothy Pritts, bu soruya “Sen kazandın, üstelik hayatının maçını kazandın” yanıtını verdi.

ALINAN DARBE HEMEN KALP KRİZİNE YOL AÇABİLİR Mİ?

New England Patriots'ın eski oyuncusu Ted Johnson, Higgins ile Hamlin arasındaki pozisyona dair yorumunda, yaşanan olay esnasında herhangi bir kuralın çiğnenmediğini ve darbenin şiddetli görünmediğini söyledi.

Johnson, “Müdahaleden sonra Hamlin ayağa kalktı ve kaskını düzeltti. Bir-iki dakika sonra yere yığıldı. O an kalp krizi geçirmiş olabilir. Çok üzücüydü, arkadaşları gibi ben de gözyaşlarıma hâkim olamadım” dedi.

California Üniversitesi'nden kardiyoloji uzmanı Prof. Dr. Gregory Marcus, Washington Post'a yaptığı açıklamada “Göğse alınan bir darbe, kalp kontüzyonuna neden olabilir. Damar Hamlin’de de bundan bahsedebiliriz. Bu anlık da olabilir bir süre sonra da… Özellikle kalbin çok hassas bir atış aralığında darbe alındıysa, yaşamı tehdit eden durum ortaya çıkabilir" ifadelerini kullandı.

Marcus, göğse alınan bir darbenin anevrizmaya da neden olabileceğini, bunun da tespit edilemeyen bir kalp kusurunu şiddetlendirebileceğini vurguladı.

Stanford Üniversitesi'nde kardiyovasküler tıp alanında doçent olan Rajesh Dash de yapılan doğru kalp masajına dikkat çekti. Dash, “Hamlin'e yapılan darbe ilk olarak tehlikeli görünmese de birkaç saniye sonra kalp sorununa neden olması yüksek ihtimal. O sırada en önemli şey ilk müdahaleydi. Yapılan doğru kalp mesajıyla genç oyuncunun kalp atışları düzeltildi” açıklamasında bulundu. 

Önce Christian Eriksen sonra Ousmane Coulibaly şimdi de Damar Hamlin… Filmi biraz daha geri sararsak örnekler daha da fazla… Peki neden çoğu insandan daha sağlıklı ve dinç olan genç sporcular, böyle kalp krizleri yaşıyor?

SPORCULARDA GÖRÜLEN NORMALDEN FARKLI AMA GENÇLERDE KALP KRİZİ ÇOĞALDI

Konuyla ilgili bilgilerine başvurduğum kardiyoloji uzmanı Prof. Dr. Ahmet Karabulut, “Kalp krizi dünya genelinde en sık gözlenen ölüm sebebi. Klasik olarak 40 yaş üzeri erkeklerde daha yaygındır. Ancak son zamanlarda 30 yaş altında oldukça fazla görmeye başladık” dedi.

Son dönemde artan genç yaştaki kalp krizi vakalarının sadece spor yapan gençlere özgü olmadığının altını çizen Prof. Dr. Ahmet Karabulut, “Bunun en riskli ve engel olunamayan nedeni genetik geçiş kaynaklı olanlar. Örneğin ailesinde kalp krizi ya da herhangi bir kalp rahatsızlığı geçirmiş olan kişinin kalp krizi geçirme ihtimali oldukça yüksek” dedi.

Ayrıca Prof. Dr. Karabulut genetik dışında “Düzensiz beslenme, stres, hareketsiz yaşam, sigara-alkol tüketimi ve aşırı fazla yapılan fiziksel aktiviteler ani kalp krizinin erken yaşlarda ortaya çıkmasına neden oluyor” ifadelerini kullandı.

Prof. Dr. Karabulut, sporcularda gözlenen kalp krizinin ise daha farklı olduğuna vurgu yaparak şu bilgilerin altını çizdi: 

-- Klasik kalp krizinde kalbi besleyen damarda tıkanma oluşur ve buna bağlı olarak kalp dokusunda zedelenme ve kalp yetersizliği gelişir. Ölümcül ritim bozuklukları izlenebilir. Son yıllarda yaşanan genç sporcu kalp krizlerinde ise temel sebep kalp damarının pıhtıyla birikimi değildir. En sık sebep hipertrofik kardiyomiyopati denilen genetik yatkınlığı olan kalp kası büyümesidir. 

-- Bu hastalıkta spor sırasında ölümcül ritim bozuklukları oluşabilir. Yani ana sebep klasik kalp krizi değil ritim bozukluğudur. Profesyonel sporcularda spora bağlı olarak kalpte büyüme daha belirgindir ve öncesinde genetik yatkınlık olan kişilerde daha hızlı bir kalp büyümesi oluşabilir. Bu durum ölümcül ritim bozukluğu riskini artırır. 

Birkaç yıl öncesine kadar kalp krizleri yaşlı yetişkinlerin karşılaştığı bir sorundu. 40 yaşından küçük bireylerin kalp krizi geçirmesi çok nadirdi. Şimdi her beş kalp krizi hastasından biri 35 yaşın altında… Yapılan çalışmalarda 2000-2016 yılları arasında bu genç yaş grubunda kalp krizi oranının her yıl yüzde 2 arttığını görüyoruz. 20'li veya 30'lu yaşlarında kalp krizi geçiren hastalar, yaşlı hastalarla aynı risklerle karşı karşıya…

Kardiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Bilal Boztosun

‘HENÜZ TAM OLARAK DOĞRULANAMADI AMA KALP KONTÜZYONU GİBİ DURUYOR’

Uzmanlar, Hamlin’in göğsüne darbe alarak bayılmasını kalp kontüzyonu olarak değerlendiriyor. Peki herhangi bir spor müsabakası esnasında böyle bir sorun yaşanabilir mi? 

Bu soruma kardiyoloji uzmanı Prof. Dr. Bilal Boztosun, “Hamlin'in ekibi ve ailesi tam olarak ne olduğunu henüz doğrulamamış olsa da olayı dikkatlice izlediğimiz zaman en olası neden, commotio cordis yani kalp kontüzyonu gibi görünüyor” cevabını verdi.

Prof. Dr. Boztosun kalp kontüzyonu ile ilgili de şu bilgilerin altını çizdi: 

-- Bu durum yaygın olarak spor esnasında meydana gelir. Kalp kontüzyonu, kalp döngüsü içinde yaklaşık 20 ila 30 milisaniyelik bir anda kalbin darbe almasına bağlı gelişen bir durumdur. Bu senaryoda, göğse doğrudan bir darbe almak, kalp durmasına neden olabilir. Bu durum tüm spor dalları için geçerlidir.

-- Hamlin'in olaydan dolayı ne gibi iç yaralar almış olabileceği ve kalbinde önemli bir hasar olup olmadığı henüz bilinmiyor. Bazı genç sporcuları etkileyen potansiyel olarak ölümcül başka bir kalp rahatsızlığı olan hipertrofik kardiyomiyopati isimli genetik bir bozukluk da ihtimaller arasında. 

Yaşanan olay sonrası NFL, karşılaşmanın ertelendiğini duyurdu

‘EV VE OYUN PARKLARINDA YAPILAN SPORLARDA DA ÇOK SIK KARŞILAŞILIYOR’

Prof. Dr. Boztosun, “Kalp kontüzyonunu amatör genç atletlerde çok görüyoruz. Hatta bu sorunun bir bölümü evde ya da oyun parklarında yapılan rekreasyonel faaliyetlerden de kaynaklanıyor. Bir de spor dışı ortamlardaki itiş kakış, kavga ve kaza gibi olaylarda da kalp kontüzyonu yaşanıyor” ifadelerini kullandı.

EURO 2020'de kalp krizi geçiren Christian Eriksen, iyileştikten sonra verdiği demeçte “Kalp atışım geri gelene kadar beş dakikalığına  dünyadan ayrıldım” ifadelerini kullandı. Eriksen o an yaşadıklarını  şöyle anlattı: “Topun dizime çarpmasını hatırlıyorum. Bir de göğsümde yoğun bir baskı hissettim. Sonrasında da başım döndü.” 

EURO 2020'de kalp krizi geçiren Christian Eriksen, iyileştikten sonra verdiği demeçte “Kalp atışım geri gelene kadar beş dakikalığına  dünyadan ayrıldım” ifadelerini kullandı. Eriksen o an yaşadıklarını  şöyle anlattı: “Topun dizime çarpmasını hatırlıyorum. Bir de göğsümde yoğun bir baskı hissettim. Sonrasında da başım döndü.” 

'AĞIRLIK SPORU YAPAN KİŞİLERDE AORT ANEVRİZMA RİSKİ ÇOK YÜKSEK'

Hamlin'in yaşadıklarıyla alakalı olarak anevrizma kaynaklı kalp kusurunun da şiddetlenebileceği söyleniyor.

Prof. Dr. Ahmet Karabulut da bu ihtimalin görülme olasılığının yüksek olduğunu belirtti ve şöyle devam etti:

“Anevrizma damarların genişlemesi anlamına gelir. Özellikle aort damarlarında gelişen anevrizmalarda ani tansiyon yüksekliği ya da travma sonrası yırtık oluşur. Sonrasında ani kalp yetersizliği ve kalp durmasına yol açabilir. Biküspit aort kapak olarak adlandırılan doğuştan iki yapraklı aort damarlarında anevrizma ve yırtılma riski daha yüksektir. Özellikle ağırlık sporu yapan kişilerde aort anevrizma riski daha fazladır.”

SPOR ESNASINDA KALP KRİZİ NASIL ANLAŞILIR?

Bu noktada en önemli soru şu: ‘Futbol, basketbol, voleybol vb. sporlarda oyuncu kalp krizi geçirdiğini anlayabilir mi? 

“Öncelikle kalp krizi ile kalp durması arasındaki farkı bilmek gerekir” diyen Prof. Dr. Boztosun şunları söyledi:

“Kalp krizi bir damar tıkanıklığı sorunudur. Kalbe giden bir arter, genellikle kolesterol birikmesi nedeniyle tıkanır ve kalp kasının bu arter tarafından beslenen kısmı hasar görür. Kişinin çoğunlukla olay öncesi göğüs ağrısı şikâyeti olur. Kalp durması ise bir elektrik sorunudur. Kalbin her atışını oluşturan doğal ritmi ya tamamen durur ya da elektriksel olarak sessizleşir. İşte bu esnada kalp masajı ve elektroşok tedavisi hayat kurtarıcıdır.”

BU BELİRTİLERE DİKKAT!

Prof. Dr. Boztosun önemli bir uyarı işaretine de dikkat çekti:

-- Eğer baş dönmesi nöbetleri geçiriyor veya egzersiz sırasında bayılıyorsanız bu kalbinizin ritminin sizi yere serecek kadar uzun süre bozuk olduğunu gösterir. Ancak uyanmanıza izin verecek kadar hızlı bir şekilde normale döndüğünüzü de gösteren bir işarettir. Sahalarda görmüş olduğumuz sporcu ölümleri de genelde bu sebebe bağlı...

-- Bu noktada en önemli şey kalp masajı (CPR)... Bu konuda eğitilmiş olmak, hayatta kalma şansını artırabilir. Hastane dışında meydana gelen kalp durmalarının yaklaşık yüzde 70'i evlerde ve özel alanlarda yaşanıyor. Bu nedenle, harekete geçmesi gereken kişi çoğunlukla bir arkadaş ya da aile üyesi oluyor. CPR, özellikle hemen yapılırsa kalbi duran bir kişinin hayatta kalma şansı oldukça yüksektir.

SPORCULARDA GÖRÜLEN KALP KRİZLERİNİN COVID AŞILARIYLA İLGİSİ VAR MI?

EURO 2020’de Christian Eriksen, kalp krizi geçirince aşı karşıtları durumu koronavirüs aşılarına bağlamıştı. Hatta o dönem formasını giydiği FC Internazionale Milano kulübü, Eriksen’in aşı olmadığını açıkladı ama buna rağmen spekülasyonlar devam etti.

Şimdi de durum pek farklı değil. Damar Hamlin olayında da aşı karşıtları sorunun aşılardan kaynaklandığını, 2021'den önce sporcuların sahada yere yığılması gibi durumlar yaşanmadığını iddia etti. Ne var ki Hamlin'in aşı olup olmadığı bilinmiyor. Bu konuyla ilgili eldeki tek bilgi, Mart 2022'de NFL’in ligde yer alan oyuncuların yaklaşık yüzde 95'inin koronavirüse karşı aşılandığını duyurması… 

Bu spekülasyonlara dair yorumunu sorduğum Prof. Dr. Ahmet Karabulut, “Covid aşılarının kalbe olan etkileriyle ilgili tartışmalar son bulacağa benzemiyor. Aşı sonrası erken dönemde çarpıntı şikayetleri daha sık izlenir. Damar hastalığı için risk altında olan kişilerde kalp krizinin tetiklendiğini gösteren olgular mevcuttur. Bu etkiler genelde aşı sonrası erken dönemde gözlenir ve çoğunlukla üç ay içerisinde şikayetler kaybolur. Ancak aşının ölümcül ritim bozuklukları ile ilişkisi rapor edilmemiştir” ifadelerini kullandı.