23 yıl sonra 'olağan' durum

12 Eylül 1980 öncesi dönemde Kahramanmaraş katliamı üzerine ilan edilen sıkıyönetim kapsamında "olağan-dışı" rejimle tanışan illerden Hakkari ve Tunceli'de Olağanüstü Hal (OHAL) uygulaması 30 Temmuz günü saat 17.00'den itibaren kalkacak. İki il 23 yıl sonra "mücavir il" statüsüne girecek.

Güneydoğu'daki illerde 18 yıldır uygulanan olağanüstü hal uygulaması için TBMM bugüne kadar 57 karar aldı. Tunceli ve Hakkari ise olağan-dışı yönetime 26 Nisan 1979 tarihinde alınan sıkıyönetim kararıyla geçmişti.

12 Eylül 1980 öncesinde bazı illerde ilan edilen sıkıyönetim uygulaması, 12 Eylül'de Milli Güvenlik Konseyi'nin "Parlamento ve Hükümetin Feshedilmesi ve Parlamento Üyelerinin Dokunulmazlığının Kaldırılması ve Bütün Yurtta Sıkıyönetim İlan Edilmesi" hakkındaki kararıyla tüm yurtta yaygınlaştırılmıştı. Ülke genelinde 3 yılı aşkın devam eden sıkıyönetim 1 Mart 1984 tarihinde ilk önce Kırklareli, Bilecik, Muş, Kütahya, Burdur, Çanakkale, Kırşehir, Gümüşhane, Sinop, Isparta, Kastamonu, Çankırı ve Bitlis illerinde 19 Mart 1984 tarihinden itibaren kaldırılırken, daha sonra sıkıyönetim alınan kararlarla diğer illerde de 12 Mart 1987 yılına kadar tamamen kaldırıldı. Ancak, sıkıyönetimin kaldırıldığı bazı illerde Olağanüstü Hal ilan edildi.

Doğu ve Güneydoğu'da sıkıyönetim kaldırılarak olağanüstü hal kapsamına alınan ilk il 2 Mart 1984 yılında Bitlis oldu. Türkiye'de sıkıyönetimin ardından ilan edilen olağanüstü hal uygulaması bütün illerde teker teker kaldırılırken, bölgedeki şiddet hareketlerinin ardından Güneydoğu'daki illerde yeniden Olağanüstü Hal ilan edilmeye başlandı. 6 Kasım 1990'da alınan kararla OHAL ilan edilen illerin sayısı 10'a çıktı. Batman, Bingöl, Diyarbakır, Elazığ, Hakkari, Mardin, Siirt, Şırnak, Tunceli ve Van'da 4'er aylık aralıklarla olağanüstü hal uzatılırken, 9 Mart 1993'de Elazığ ilindeki olağanüstü hal uygulaması kaldırıldı, Bitlis'te ise yeniden OHAL ilan edildi.

Bölgede 1984 yılında başlayan OHAL uygulaması 30 Kasım 1996'da Mardin'de, 2 Ekim 1997'de Batman, Bingöl ve Bitlis illerinde ve 30 Temmuz 1999 yılında Siirt'te ve 30 Temmuz 2000'de ise Van'da kaldırıldı.

MGK KARARLAŞTIRDI

MGK, Başbakan Bülent Ecevit'in katılamadığı mayıs ayı toplantısında, Tunceli ve Hakkari'de 30 Temmuz'dan itibaren OHAL uygulamasının kaldırılarak bu illerin "mücavir il" kapsamına alınmasını, Diyarbakır ve Şırnak'ta ise OHAL'in son kez olmak üzere 4 ay daha uzatılmasını hükümete tavsiye kararı aldı.

MGK'nın tavsiye kararı TBMM Genel Kurulu'nda kabul edildi. 30 Temmuz saat 17.00'den itibaren bu iki ilde 18 yıldır uygulanan olağanüstü hale son verilerek "olağan hal"e geçilecek. Diyarbakır ve Şırnak'ta ise olağanüstü hal 57'nci kez uzatılmış oldu.

Hakkari ve Tunceli'nin Olağanüstü Hal kapsamından çıkarılarak "mücavir il" kapsamına alınmasına ilişkin İçişleri Bakanlığı tebliği 19 Temmuz tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girdi.

Tebliğde, OHAL'in Hakkari ve Tunceli'de  30 Temmuz 2002 günü saat 17.00'den itibaren kaldırıldığı belirtilirken, "Anılan tarihten itibaren sözkonusu iller Başbakanlığın 15/7/2002 tarihli onayı ile mücavir iller kapsamına alınmıştır" denildi.

Olağanüstü Hal uygulaması Diyarbakır ve Şırnak'ta ise sürecek. Mücavir il kapsamında olan illerin valilikleri asayiş ve güvenliğe ilişkin çalışmalarda OHAL uygulanan illerin valileriyle koordinasyonlarını sürdürmeye devam edecek.

BAHÇELİ: "TEŞVİKLER SÜRECEK"

Bu arada MHP Genel Başkanı ve Başbakan Yardımcısı Devlet Bahçeli, AKP Şanlıurfa Milletvekili Yahya Akman'ın soru önergesine verdiği yanıtta, Olağanüstü Hal uygulamasının kaldırıldığı illerde istihdam ve yatırımı teşvik için devlet yardımlarının süreceğini açıkladı.

Bahçeli, Doğu ve Güneydoğu Anadolu'daki illere yürürlükteki 4325 sayılı "Olağanüstü Hal Bölgesinde ve Kalkınmada Öncelikli Yörelerde İstihdam Yaratılması ve Yatırımların Teşviki Hakkındaki Yasa" ile "Yatırımlarda Devlet Yardımları" kararı kapsamında ve diğer mevzuata göre sağlanan devlet yardımlarının, OHAL uygulamasıyla bire bir ilişkilendirilmediğinden OHAL'in kalkması durumunda da devam edeceğini kaydetti.