Hikmet B. Çağlayan
Oluşturulma Tarihi: Ekim 08, 2006 00:00
105 yıldan beri verilen Nobel tıp, kimya ve fizik ödüllerinin hepsini bu yıl ABD’li bilim insanları paylaştı. Kimileri genetik biliminde çığır açacak çalışmalar yaptı, kimisi hücre yapısıyla ilgili yeni keşifler, kimileri ise araştırmaların boyutlarını evrenin bilinmeyenlerinin keşfine taşıdı... Ve sonunda bilimde en büyük ödül kabul edilen Nobel ödüllerine layık görüldüler.
Bu yılki Nobel ödüllerinin özelliği, içinde bulunduğumuz yüzyıla en fazla damgasını vuran alanlardaki çalışmaların seçilmiş olması. Belli ki İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, genetik bilimi, hücre, protein üretimi, evrenin nasıl oluştuğu gibi konularda kaydedilen ilerlemelerin insanlığa yeni açılımlar sağlayacağını düşünüyor.
TIP ÖDÜLÜ İKİ GENETİKÇİNİN
2006 Nobel Tıp Ödülü, "genetik bilginin akışının denetlenmesiyle" ilgili çalışmalarından dolayı ABD’li Andrew Z. Fire ve Craig Mello’ya verildi. "Genetik bilginin akışının denetlenmesi" için bir yöntemi keşfeden Fire ve Mello, araştırmacıların kandaki kolesterol seviyesini artıran genleri yok etmesine ve diğer hastalıklarla mücadelelerine yardımcı olabilecek "RNA müdahalesi" sürecini keşfetmesiyle İsveç’in başkenti Stockholm’deki Koralinska Enstitüsü tarafından bu ödüle layık görüldü.
Bitkilerde, hayvanlarda ve insanlarda doğal yoldan oluşan RNA müdahalesinin, gen kavramı açısından büyük önem taşıdığı belirtiliyor. Söz konusu çalışmanın kanser araştırmalarında yeni bir çığır açması bekleniyor. RNA müdahalesinin ayrıca, virütik enfeksiyonlara karşı savunmada rol oynayacağı ve genleri denetim altında tutacağı belirtiliyor. Fire ve Mello bu alandaki keşiflerini 1998’de yapmıştı. İki bilim adamı 10 Aralık’taki ödül töreninde yaklaşık 1.4 milyon dolar değerindeki para ödülünü de paylaşacak.
Nobel Vakfı ödülleri açıklamanın hemen akabinde hoş bir uygulamayı da yıllardan beri sürdürüyor. Nobel ödüllerini kazanan bilim insanlarıyla bu haberi öğrenmelerinden bir-iki saat sonra telefonla kısa röportajlar yapılıyor, vakfın internet sitesinde yayınlanıyor. Hepsi de kurdukları uzak hayalin gerçekleşmesinden duydukları şaşkınlığı ifade ediyor.
Massachusetts Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde çalışan Mello, telefonla yaptığı açıklamada, ödülü almasının inanılmaz olduğunu, ancak ödülü bu kadar erken beklemediğini söyledi: "Bunun mümkün olabileceğini seziyordum ama sadece 45 yaşındayım, bu yüzden ödülü 10 ya da 20 yıl içinde alabileceğimi düşünmüştüm."
Ödülü Mello ile paylaşan 47 yaşındaki Andrew Z. Fire, Stanford Üniversitesi’nde çalışmalarını sürdürüyor. Fire, ödül haberini sabahın çok erken bir saatinde kahve yapmak için mutfaktayken öğrendiğini ve çok şaşırdığını belirterek, bu buluşa ödül verilmesinin birçok bilim insanını RNA müdahalesi konusunda yeni araştırmalara yönelteceğini umduğunu söyledi.
İlk Nobel Tıp Ödülü 1901’de difteri tedavisinde serum yöntemini bulan Alman Emil von Behring’e verilmişti.
FİZİK ÖDÜLÜ, EVRENİN OLUŞUMUNU ANLAMAYA
2006 Nobel Fizik Ödülü’nü de George Smoot ile John Mather paylaştı. İki ABD’li bilim adamı, evrenin nasıl oluştuğuna ilişkin Büyük Patlama Teorisi ile galaksi ve yıldızların kökenini daha da anlamaya yardımcı olan çalışmaları nedeniyle ödüle layık görüldü.
60 yaşındaki Mather, ABD’nin Maryland eyaletindeki NASA Goddard Uzay Uçuş Merkezi’nde çalışıyor. Mather kendisiyle yapılan telefon röportajında ekiplerinde 19 bilim adamıyla yüzlerce mühendis bulunduğunu söyledi. "Toplam 1500 kişi var, yani devasa bir ekip çalışması."
"Ödülü beklemediğini, bunun sabah gelen harika bir sürpriz olduğunu" anlatan Mather, 10 milyon kron (1.37 milyon dolar) ödülün payına düşen kısmını nasıl harcayacağı konusunda henüz planı bulunmadığını söyledi.
California Üniversitesi profesörlerinden Smoot da, "Nobel komitesinin kendisini sabah 02.45’te uyandırdığını, haberi sindirmenin birkaç dakika aldığını" söyledi.
Stockholm’deki İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, ABD’li bilim adamlarının, evrenin doğuşu, galaksi ve yıldızların oluşumunu anlamaya olanak tanıyan "kara madde ve kozmik arka plan radyasyonun açısal farklılıklarını (anizotropi)" keşfetmelerinden dolayı kendilerine bu ödülün verildiğini açıklamıştı.
İlk Nobel fizik ödülü 1901’de, X ışınlarını keşfeden Alman Wilhelm Röntgen’e verilmişti.
BABASI TIP ÖDÜLÜ ALMIŞTI OĞLU KİMYA ÖDÜLÜNÜ ALDI
ABD’li bilim insanı Roger D. Kornberg, hücrelerin genlerden protein üretme süreçleri üzerine araştırmasıyla, 2006 Nobel Kimya Ödülü’nü kazandı. Kornberg, hücrelerin protein üretimindeki aksaklıkların kanser, kalp hastalıkları ve diğer birçok ateşli hastalığın temeli olduğunu ortaya çıkarmıştı. Protein üretimindeki aksaklık aynı zamanda kök hücre araştırmalarına da temel teşkil ediyor. 60 yaşında bu ödülü kazanan Kornberg’in bir özelliği, babasının da 1959’da Nobel Tıp Ödülü’nü kazanmış olması. Çok genç yaşta bilimsel çalışmalara başlayan oğul Kornberg daha 19 yaşında babası ve bir diğer bilim adamı Paul Berg’le birlikte üçlü bir bilimsel makaleye imza atmıştı.
Şimdi ise Nobel sırası oğul Kornberg’e geldi. Kornberg halen ABD’de Stanford Üniversitesi’nde Yapısal Biyoloji Bölümü’nde görev yapıyor. Kornberg daha 12 yaşında Noel tatilinde bir haftayı laboratuvarda çalışarak geçirmesiyle çevresinde tanınıyordu.
İlk Nobel Kimya Ödülü 1901’de Hollandalı Jacobus Henricus van’t Hoff’a verilmişti. Van’t Hoff, ödülü kimyasal reaksiyonların oranları, kimyasal denge ve ozmotik basınç konularında yaptığı çalışmalardan ötürü almıştı.
DİNAMİTİN BABASI
ALFRED NOBEL
Stockholm’de 1833’te doğan Alfred Nobel, İsveçli bir kimyacı. Nitrogliserini patlayıcı madde olarak kullanma yollarını araştırdı. 1863’te Stockholm’de az miktarda nitrogliserin yapmaya başladı. Birkaç ay süren araştırma sonunda meydana gelen bir patlama sonucu laboratuvar yıkıldı. Yine de çalışmalarına devam eden Alfred Nobel 1865’te yeni bir fabrika kurdu ve bir süre sonra ikinci fabrikasını da açtı. Araştırmalarının sonucunu aldı ve "dinamit barutu"nu buldu. Araştırmalarına devam eden A. Nobel 1877’de "Balistit" adını verdiği yeni bir çeşit barut tasarladı. 1881’de Paris’e yerleşti ve burada yeni bir fabrika açıp araştırmalarına devam etti. Hemen hemen bütün servetini Nobel ödüllerini dağıtması için bir kuruma bağışladı.