20 soruda koronadan nasıl korunalım

1. Korona olduğumu nasıl anlarım?

Yüksek ateş (38 derece ve üstü), kuru öksürük, kas ağrısı, halsizlik, burunda tıkanıklık ve burun akıntısı, karın ağrısı, ishal, solunum sıkıntısı varsa koronavirüs kapmış olabilirsiniz.

2. Koronavirüs kaptığımdan şüphelenirsem ne yapmalıyım?

Eğer salgının görüldüğü ülkelerden gelen biriyle temasınız yoksa maskenizi takıp sağlık kuruluşuna başvurun. Eğer temasınız varsa 112’yi arayabilirsiniz. Ateş ve öksürük birlikte seyrediyorsa mutlaka sağlık kuruluşuna başvurulmasını öneriyoruz.

HASTA OLMAYAN MASKE TAKMASIN
3. Maske takmalı mıyım? Maskeler ne kadar koruyucu?

Eğer hasta değilseniz hayır. Sağlıklı bireylerin maske takarak gezmesi gereksiz. Sadece öksüren hastaların maske takmasını öneriyoruz. Bir de sağlık personeli takmalı, çünkü onlar da risk altında. Cerrahi maskelerin kullanıldıktan 2-4 saat sonra etkinliği kalmıyor. O yüzden tüm gün tek bir maskeyle gezmek, önleyici olmanın aksine virüs veya mikroplarla teması daha da arttırabilir.

CANSIZ YÜZEYDE 9 SAAT KALIYOR
4. Bu virüs sıcakta yaşıyor mu?

Yeni koronavirüsün ne yapacağını bilmiyoruz ama diğer koronavirüsler hava 22 derecenin üzerine çıktığında daha az bulaşıcı oluyor ve canlılıklarını yitiriyor. Umudumuz bu yönde ama havaların ısınmasını istememizin bir diğer nedeni insanların kapalı ortamlarda fazla bulunmayacak olmaları. Bu da bulaşma riskini düşürür. Virüs damlacık yoluyla bulaşıyor. Öksürük, hapşırma ile yüzeye yer çekimiyle düşüyorlar. Bu sırada yüzünüze gelebilir ve bulaşabilir. Ya da yüzeye düşen damlacığa dokunulursa bulaşma meydana gelebilir. Virüs 9 saat cansız yüzeylerde kalabiliyor.

PARAYA DOKUNDUĞUNUZDA...
5. Para ve cep telefonları ne derece tehlikeli?
Cansız yüzeylerde virüsün kalabildiğinin göz önünde bulundurulması lazım. Bu genel temizlik kuralıdır. Paraya her dokunduğunuzda ellerinizi yıkamalısınız. Cep telefonlarınızı saf su ya da özel telefon temizleyici spreylerle temizleyebilirsiniz. Ama önce mutlaka telefonunuzu kapatın.

6. Klima hastalığın bulaşmasında etken mi?

Bunlarla ilgili çok fazla bilgi yok, çünkü daha hastalığı anlamaya çalışıyoruz. Odaların, ortamların iyi havalandırılması çok önemli. Doğal havalandırılmaları her zaman tercih ederiz.

KALABALIKTAN KAÇININ
7. Hastaneler de kalabalık ortam. Hangi durumlarda hastaneye gidilmeli?

Acil bir durum olmadıktan sonra, özellikle yaşlı hastaların mecbur değillerse bu ortamlara girmelerini önermiyoruz.

8. Toplu taşımalarda ne yapılmalı?

Toplu taşımaların, günde en az bir kere temizlenmesi için karar alındı. Bezin ve elin giremeyeceği yerler için antimikrobiyal solüsyonların buharlı ve yoğun biçimde verilmesine karar verildi. Vatandaşımıza da toplu taşımayı kullandıktan sonra yıkayana kadar, ellerini, yüzlerine ağızlarına götürmemelerini tavsiye ediyoruz.

SİGARA İÇENLER RİSK GRUBUNDA
9. AVM’ler ve spor salonlarına gidilmesi gerekiyorsa...

Bir vaka ile bunu söyleyemeyiz. Sadece temizliğe oralarda da önem verilmeli. Bu dönemde kalabalık ortamlara da fazla girilmemeli.

10. Sigara içmek sorun yaratır mı?

Ağır vakaların büyük çoğunluğunda sigara içme söz konusu. Vatandaşlara sigarayı bırakmalarını öneriyoruz.

HER İSTEYENE TEST YAPILIYOR MU?
11. Korona testi nasıl yapılıyor? Tanı kitlerinde sorun olduğu söylentilerine ne diyorsunuz?

Kitlerde sorun yok, çalışıyor. Hasta olanların burun sürüntüleri alınıyor ve onlarda bu koronavirüsün DNA’ları var mı ona bakılıyor. Kit 90 dakikada virüsü tespit ediyor. Öyle küçük kitler değil. Çeşitli sıvı maddelerin içinde duruyor. Pozitif ve negatif kontrolü olan bir kit. Şu anda esas merkez Ankara’da viroloji laboratuvarı, orada yapılıyor. Bu merkez dahilinde sınır kapılarına yakın yerlerde de çalışmaya başladı. Erzurum, İstanbul’da çalışıyor, Adana’da da başlayacak.

12. Her isteyen bu testi yaptırabiliyor mu?

Hayır buna sadece hekimler karar veriyor. Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü’nün kontrolünde yapılıyor bu testler.

13. Tuzlu su ile gargara ve burun temizliği virüsün bulaşmasına engel olabilir mi?

Nezle olduğunuzda izotonik solüsyon ne kadar işe yarıyorsa bunda da aynı. ‘Tuzlu su koronavirüsü öldürür’ diye bir bilgi yok ama kişiyi rahatlatır.

14. Hastaya nasıl bir tedavi uygulanıyor?

Virüslere karşı etkisi olan bir ilaç veriyoruz. Bu hasta grubunda başka mikropların neden olduğu solunum sorunları olabildiği için antibiyotikler veriyoruz. Bunun dışında bu virüsün hastalığında Çin’de, diğer ülkelerde uygulanmış olan başka antiviral ilaçların da tedaviye eklenmesi söz konusu.

15. Bir kişi karantinaya alınmışsa evi nasıl temizlenmeli?

Gözlem altında bulunan kişinin evinin, maske takılarak, su, sabun ve çamaşır suyu ile temizlenmesi yeterli olacaktır.

HER GENE FARKLI TEDAVİ OLABİLİR
16. Yoğun bakım ünitelerimiz yeterli mi? Yatak kapasitesi arttırılacak mı?

Şu anda tabii ki yeterli, ilerleyen dönemleri de görmemiz lazım.

17. Aşı ve ilaç çalışması ne aşamada?

Aşı ile ilgili çok çalışma var. Şu anda insanlarda denenme aşamasına da gelmiş durumda ama tabii ki aşının bulunması ve tüm dünyada kullanıma açılması daha aylar alacaktır. Kovid-19’a özel bir ilaç şu aşamada yok.

18. Çin’de koronavirüse yakalanıp iyileşen bazı kişiler, yeniden  hastalığa yakalandılar. Bu durumda geliştirilen aşı işe yaramayabilir mi?

Var olan virüs yeniden canlanıyor olabilir. Bunlarla ilgili yeterli klinik çalışma bulunmadığı için bilinmiyor. Virüsün mutasyona uğraması beklediğimiz bir şey bazen bu kötü olmayabilir.

TEDAVİDE TÜRK MODELİ MÜMKÜN MÜ?
19. Bazı ülkelerin virüse karşı kendilerine özgü bir tedavi yöntemi geliştirebilecekleri söyleniyor. Bizim de bir ‘Türk modeli’miz olabilir mi?

Bunu zaman gösterecek. Kaç olgu olduğu, toplumda çok yayılacak mı ona bakmak lazım. Önce izlememiz ve ondan sonra bir model oluşturmamız gerekiyor. Evet genler farklı, kesinlikle tedaviler farklı olabilir, hastalığın seyri farklı olabilir. Vakaların yüzde 85’i hastalığı çok hafif atlatabilir. Sorun olan yaşlı hastalar, kronik hastalığı olanlar, kalp, akciğer sorunu olanlar, organ yetmezliği bulunanlar, kanser tedavisi olanlar.

20. Virüsün bulaşmaması için temastan kaçınmalı mıyız?

İki kişinin 1-2 saniye yan yana durmasıyla hastalık geçmiyor. Virüsü taşıyan kişiyle 1 metreden yakın mesafede 10 dakikadan fazla konuşmak ve aynı odada zaman geçirmek hastalığı bulaştırabilir.