18 havaalanı risk altında

Devlet Hava Meydanları Ä°ÅŸletmeleri (DHMÄ°) tarafından genellikle Norveç'ten ithal edilen ILS cihazı, Atatürk, EsenboÄŸa, Antalya, Dalaman ve Adnan Menderes havaalanı ile Trabzon, Adana, NevÅŸehir, Bodrum-Milas ve Süleyman Demirel havaalanlarında bulunuyor.Â

Uçak kazasının yaşandığı Diyarbakır Havalimanı, Kayseri, Gaziantep, Van Ferit Melen, Adımayan, Ağrı, Balıkesir, Çanakkale, Elazığ, Erzincan, Kahramanmaraş, Konya, Malatya, Mardin, Muş, Siirt, Şanlıurfa ve Denizli Çardak havalimanlarında pilotlar bu cihaz olmadığı için 'Vor' adı verilen yaklaştırma cihazıyla iniş- kalkış yapabiliyor. 'ILS' adı verilen aletli iniş sistemi ayrıca, DHMİ tarafından kapatılan Sivas, Sinop, Tokat, Zonguldak ve Uşak'ta da bulunmuyor.

Cihazın gerekliliÄŸi, havaalanının fiziki koÅŸullarına göre belirleniyor. Düz ve sis görülmeyen bölgelere kurulan havaalanları için gerekmeyen ILS cihazı, halen aralarında Diyarbakır'ın da yer aldığı 18 havaalanında bulunmuyor. Cihazın saÄŸladığı görüş mesafesi, pist ışıklandırmasına baÄŸlı olarak deÄŸiÅŸiyor.Â

Kayseri Erkilet Havaalanı'na da kurulacak olan ILS cihazının ihalesi ise bir süre önce yapıldı. Norveç firması tarafından kurulacak cihaz, 800-1200 metre görüş mesafesindeki sisli havalarda güvenli iniÅŸ saÄŸlayacak. Yaklaşık 550 milyar liraya mal olacak cihazın 2 ay içinde havaalanına kurulması planlanıyor.Â

ILS: EMNÄ°YETLÄ° Ä°NÄ°Åž SÄ°STEMÄ°

ILS'nin (Insturument Landing System), "bulut tavanının alçak, görüş faktörlerinin kötü olduÄŸu hava koÅŸullarında uçağın piste elektronik cihazlarla emniyetli iniÅŸ yapmasını saÄŸlayan sistem" olarak tanımlanıyor.Â

Uçak Teknisyenleri DerneÄŸi'nin, ''www.uted.org'' adresinden ulaşılan internet sitesinde yer alan bilgiye göre, pilotlar için iniÅŸlerde büyük kolaylık saÄŸladığı belirtilen sistemin 3 ana tesisi bulunuyor. Söz konusu 3 tesisin iÅŸleyiÅŸi ise şöyle anlatılıyor:Â

"Localizer: Bir piste ILS yaklaÅŸması yapan uçakların, pistin merkez hattı doÄŸrultusunda yaklaÅŸmalarını saÄŸlar. Pist sonundan itibaren 1000 feet (300 metre) mesafededir. Localizer vericileri 25 nm'ye kadar sinyal yayınlar. Yani uçak pist uzantısından 25 nm'den itibaren sinyali almaya baÅŸlar.Â

Glide Path: Pilotlara açısal bilgi verir. Ä°niÅŸ yapacak uçaklara piste en uygun süzülme açısı (yaklaşık 3 derece) içinde alçalmalarını saÄŸlar.Â

Markerler: ILS de kullanılan markerler, alçalma yapan uçakların pilotlarına pist başına ne kadar mesafede olduklarını bildirir.Â

Dış, orta ve iç olmak üzere 3 marker vardır. Dış Marker, pist başına yaklaşık 4nm (7240) metre mesafededir. Orta Marker, pist başına3500 feet (1050 metre) mesafededir. İç Marker de pist başından 50 feet(15 metre) uzaklığa yerleÅŸtirilir.Â

ILS'ler kendi aralarında, uçağın 60 metreye kadar alçalabildiÄŸi CAT 1, 30 metreye kadar alçalabildiÄŸi CAT 2 ve sıfır seviyesindeki CAT3 olmak üzere 3 kategoriye ayrılıyor.''Â

ILS DIÅžINDAKÄ° SÄ°STEM PAHALI

Bu arada, ILS sisteminin trafik yoğunluğu karşısında kapasitesinin sınırlı kalması ve geliştirilmiş yeni bir ILS sisteminin mümkün olmamasının MLS (Microwave Landing System) ile yer değiştirmesini gündeme getirdiği belirtiliyor. Bu sistem üzerindeki çalışmaların ve denemelerin halen sürdüğü bilgisine yer verilen sitede, ancak sisteminşu an için pahalı olduğu ve SHF bandında çalıştığı kaydediliyor.

ILS OLSAYDI RÄ°SK EN AZA Ä°NERDÄ°

Türkiye Havayolu Pilotları DerneÄŸi (TALPA) Yönetim Kurulu BaÅŸkanı Necmi Ekici, uçak kazalarının oluÅŸumunda pilotaj hatası, çevresel koÅŸullar ve teknik sorunların etkili olduÄŸunu belirterek, ''EÄŸer Diyarbakır Havalimanı'nda ILS cihazı olsaydı kaza riski en aza indirilirdi'' dedi.Â

Ekici, Diyarbakır'da 75 kiÅŸinin ölümü, 5 kiÅŸinin de yaralanması ile sonuçlanan uçak kazasının nasıl oluÅŸtuÄŸuna iliÅŸkin, ÅŸu anda kimsenin elinde yeterli bir bilginin bulunmadığını kaydetti.Â

Kazanın nedenine iliÅŸkin yapılacak açıklamaların tahminden öte gidemeyeceÄŸini vurgulayan Ekici, ''Kaza ancak bulunan karakutuların incelenmesiyle aydınlanacak'' dedi.Â

Ekici, Türkiye'de, 52 adet sivil havaalanı bulunduÄŸunu hatırlatarak, bunlara ilaveten bazı illerde de askeri havaalanlarının sivil uçuÅŸa açıldığını anlattı.Â

Askeri havaalanlarının gerekli standartlar oluÅŸturulduktan sonra uçuÅŸa açıldığını dile getiren Ekici, ''Türkiye'deki askeri havaalanları dünyadaki bütün uçakların inip kalkmasına müsaittir'' dedi.Â

Uçak kazalarında pilotaj hataları, teknik arızalar ve hava koÅŸullarının etkili olduÄŸunu ifade eden Ekici, şöyle devam etti:Â

''Instrument Landing System (ILS) otomatik olarak uçağın alçak birbiçimde piste yaklaÅŸmasını ve iniÅŸ yapmasını saÄŸlar. Bu sistemde pilotdevreden çıkmaz, sadece verileri sürekli kontrol altında tutar. EÄŸer Diyarbakır Havalimanı'nda, ILS cihazı olsaydı kaza riski, en aza indirilirdi. Hava taşımacılığı yapıyorsan, taşımacılığın yapıldığı bütün meydanlara emniyet için ILS cihazlarını koymak ÅŸart. Bu sistem sayesinde her türlü hava koÅŸulunda, cihazın kabiliyetine göre gidebilirsiniz.''Â

Ekici, cihazın maliyetinin söylendiÄŸi gibi 1 milyon dolar olmadığını da belirterek, ''Cihazın maliyeti, özelliÄŸine göre deÄŸiÅŸir.Ä°ÅŸlevine göre bu cihazlar 150-200 bin dolar ile 500 bin dolar arasında'' dedi.Â

Ekici, havaalanlarının uçuÅŸ için uygunlunun, içinde barındırdığıcihazların kalitesiyle de doÄŸrudan ilgili olduÄŸunu belirterek, ''Havaalanına uygun cihaz konulmuÅŸsa, o havaalanı en iyi ÅŸekilde görevini yapar. Türkiye'deki havaalanlarının çoÄŸunda ILS cihazı yok. Sadece Ä°stanbul, Ä°zmir, Antalya, Dalaman, Bodrum gibi uluslararası havaalanları ile Erzurum ve Trabzon'da var. DiÄŸer havaalanlarını da bucihazlar yerleÅŸtirilmelidir'' diye konuÅŸtu.Â

Taşımacılıkta en güvenli yolun havacılık, olduÄŸunu vurgulayan Ekici, bu tür nadir ve ölü sayısının fazla olduÄŸu kazaların dikkat çektiÄŸini anlattı.Â

'UÇAĞIN PİLOTU, F16 KULLANDI'

Necmi Ekici, uçak kazalarında, pilotaj hatasının fazla olmasının da doÄŸal olduÄŸunu kaydederek, konuÅŸmasını şöyle sürdürdü:Â

''Türkiye'de 10 bine yakın pilot var. Yolcu taşımacılığında görev alan pilot sayısı ise 2 bin civarında. Bu pilotların tamamı eÄŸitimli. Diyarbakır'daki kazada vefat eden Ä°smail AltuÄŸ Ulusu da bunlardan biri. Asker kökenli bir pilot. F16'larla uçmuÅŸ, çok kabiliyetli bir insandı. THY'nin en kaliteli pilotlarından biriydi. Zaten, kaliteli bir pilot olmasa kaptan yapılmazdı.''Â

Ekici, bu tür uçak kazalarının bir daha olmaması için geçmiÅŸtekilerden ders alıp, tedbirler geliÅŸtirilmesi gerektiÄŸini kaydederek, sözlerini şöyle tamamladı:Â

''Bu sektörde pilotlar, idareciler ve devlet zincirin birer halkalarını oluşturur. Bu acıları bir daha millete tattırmayacaksak, birlik ve beraberlik içinde eksik ve hataları görüp gidermemiz lazım. Örneğin pilotlar olarak, yeni gelişmeleri yakından takip etmeliyiz. Devlet de havaalanlarının alt yapısını dünya standartlarına getirmeli, maalesef bugüne kadar ki uçak kazalarından gerekli dersler alınmadı. Aslında herkes görevini biliyor, eksiğin ne olduğunun farkında.''

HAVACILIK DERNEKLERİNDEN ORTAK AÇIKLAMA

Havacılık dernekleri, kaza raporu açıklanıncaya kadar Diyarbakır'da düşen yolcu uçağı ile ilgili ''önyargılı'' yorum ve haberlerin yapılmamasını istedi.

Hava Enformasyon Derneği Genel Başkanı Dilek Başkan, Hava Trafik Güvenlik Elektroniği Teknik Elemanları Derneği Genel Başkanı Cavit Sivrihisar ve Hava Trafik Kontrolörleri Derneği Ankara Şube Sekreteri Mehmet Emin Çiçek tarafından yapılan ortak yazılı açıklamada, kazadan dolayı Türk halkına başsağlığı dilendi.

Diyarbakır Havalimanı'nda sivil uçuşlarda kullanılan çok sayıda seyrüsefer cihazının bulunduğu kaydedilen açıklamada, şöyle denildi:

''Kazanın gerçekleşmesinden bu yana yapılan açıklamalarda, ILS (Instrument Landing System-Aletli İniş Sistemi) adlı sistemin Diyarbakır Havaalanımız'da olmaması kaza nedeni olarak yorumlanmaktadır.

ILS sistemi, hassas bir yaklaşma imkanı sağlamaktadır. Ancak Diyarbakır Havaalanı'nda şu anda sivil uçuşlarda kullanılan VOR-DME-NDB gibi seyrüsefer cihazları, uluslararası havacılıkta yaklaşma maksatlı olarak birçok havaalanında da emniyetle kullanılmaktadır.

Kamuoyunda 'kara kutu' olarak bilinen Flight Voice Recorderlar'ın çözümlenmesinden önce yapılan açıklama ve yorumlar kişi ve kurumları zor durumda bırakmakta ve kamuoyunun yanlış bilgilendirilmesine neden olmaktadır.

Sonuç olarak, bu konudaki tek yetkili birim olan Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından kaza raporu açıklanıncaya kadar, önyargılı yorum ve haberlerin yapılmaması gerektiği görüşündeyiz.''