151 Eserimiz geri dönüyor

Almanya, Rusya, ABD, İtalya, Fransa, Sırbistan, Bulgaristan ve İngiltere gibi ülkelerde bulunan ve Bakanlık tarafından müzayedelerde satışları durdurulan, yurt dışında davaları devam eden eserlerin de Türkiye'ye iade edilmesi için girişimlerin sürdürüldüğü belirtiliyor.

Türkiye'den yasadışı yollarla yurt dışına çıkarılmış eserlerin iadesi, İçişleri, Dışişleri, Adalet Bakanlığı ve uluslararası kuruluşlarla yapılan işbirliğiyle, yerli ve yabancı basının, müzayede kataloglarının, web sayfalarının ve yayınların takip edilmesi yoluyla gerçekleştiriliyor.

Bakanlık, ilgili kurumlarla kaçakçılığın önlenmesine yönelik eğitim seminerleri düzenliyor. Kayıp veya ören yerlerinden çalındığı tespit edilen kültür varlıklarının yurt içinde bulunması ve yurt dışına çıkışlarının engellenmesi amacıyla bu eserlere ait fotoğraflı envanter bilgileri tüm valiliklere, İçişleri Bakanlığına, Emniyet Genel Müdürlüğüne, Sahil Güvenlik Komutanlığına, Başbakanlık Gümrük Müsteşarlığına ve Dışişleri Bakanlığına iletiliyor.

Yasadışı yollarla götürülen eserlerin, yurtdışında bulunması halinde bu eserlerin iadesiyle ilgili çalışmalar, bilim adamları ve müze müdürlüklerince eserlere ilişkin verilen raporlar doğrultusunda ilgili kurumlarla koordinasyon sağlanarak sürdürülüyor.

Eserlerin iadesinin ikili görüşmeler ve anlaşmalar kapsamında sağlanamaması durumunda, konsolosluklar ve elçilikler aracılığıyla avukatlık firmalarıyla ilişkiye geçilerek hukuki süreç başlatılıyor.

İADESİ SAĞLANAN TARİHİ ESERLER

Kültür ve Turizm Bakanlığı, yürüttüğü çalışmalar sonucu 2009 yılında, yurt dışındaki Türkiye kökenli 151 eserin iade edilmesini sağladı.

Bu eserler ve getirildikleri ülkeler şöyle:

-Hırvatistan'ın Macelj uluslararası karayolunda 2007 yılında bir araçta yapılan aramada 115 sikke 7 yüzük, 9 kurşun madde ve 2 ok ucundan oluşan toplam 133 parça kültür varlığı ele geçirildi. 2009 yılı Haziran ayında iadeleri sağlanan eserler, Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi'ne teslim edildi.

-ABD Arizona eyaleti Phoenix kentinde oturan bir kişi, Sardes Antik Kenti'ne ait olduğunu belirttiği, 12 bronz cerrahi alet ile bir sarkaçtan oluşan eserleri, Türkiye'ye yaptığı ziyaret sonrasında bağışlamak istedi. Roma Dönemine ait olduğu belirlenen eserler, 21 Temmuz 2009'da Türkiye'ye getirildi ve Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul Arkeoloji Müzesi Müdürlüğünde düzenlenen törenle teslim alındı.

-Bir Alman vatandaşı, Efes Müze Müdürlüğüne dilekçe vererek Efes kökenli olduğunu belirttiği steli iade etmek istedi. Bunun üzerine başlatılan çalışmalar kapsamında, eserin Dışişleri Bakanlığı aracılığıyla Türkiye'ye getirilmesi sağlandı. Eser, 26 Haziran 2009'da Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlüğüne teslim edildi.

-Avusturya Innsbruck'daki “Tyrol Museum Landesmuseum Ferdinandeum” adlı müzeye bir Türk vatandaşı tarafından getirilen, kandil ve sikke ile başka bir kişinin Türkiye'ye hediye etmek istediği el yazması Kur'an-ı Kerim'in yapraklarının iadeleri 3 Şubat 2009'da sağlandı. Eserler, Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlüğünde koruma altına alındı.

YURT DIŞINDAKİ MÜZELERDE BULUNAN ESERLER

İadesi sağlanan eserlerin yanı sıra, Almanya, Amerika, Bulgaristan, İngiltere, Danimarka, Fransa, İtalya, Rusya, Sırbistan, Ukrayna gibi ülkelerde bulunup, Türkiye'ye iade edilmesi amacıyla takip edilen ve girişimlerin sürdürüldüğü pek çok eser bulunuyor.

Türkiye'nin iadesini istediği bazı eserler ve ülkeleri şöyle:

-Almanya'da bulunan Boğazköy Sfenksi, Bergama-Zeus Sunağı, Aphrodisias-İhtiyar Balıkçı Heykeli, Konya-Beyhekim Camii Mihrabı, Hacı İbrahim Veli Türbesi Sandukası ve Troya eserlerinin Türkiye'ye iadesiyle ilgili çalışmalar 1991 yılından bu yana ikili girişimler ve toplantılar yoluyla sürdürülüyor.

-Tatarlı Tümülüsüne ait ahşaplar: Almanya'nın Münih şehrindeki Archäologische Staatssammlung Müzesi'nde sergilenen yaklaşık MÖ 453 tarihine ait boyalı 4 ahşap kalas ve 38 ahşap parçanın iadesi için gerekli girişimler devam ediyor.

-Lidya uygarlığına ait sikkeler: Almanya'nın Duseldorf kentinde bulunan “Münzen Ritter” adlı müzayede firmasında satışa çıkarılan 9 sikkenin satışının durdurulması ve iadesiyle ilgili çalışmalar sürüyor.

-Hitit Eserleri: Münih'teki Gorny-Mosch Sanat Galeri'sinde 14 Aralık 2005'te açık arttırmayla satılmak istenen mezar steli parçası, orthostat parçası, 3 minyatür Hitit arabasının iadesiyle ilgili açılan dava takip ediliyor.

AMERİKA VE İNGİLTERE'DEKİ ESERLER

-Lydia Uygarlığına ait Mezar ve Adak Stelleri: Bir internet sitesinde açık artırma yoluyla Türkiye kökenli 16 Grekçe yazıtlı mezar ve adak stelinin satılmakta olduğu bir raporda bildirildi.

-Herakles Heykeli: 1980 yılından sonra yurt dışına çıkarılan Herakles Heykeli'nin alt yarısı Antalya Müzesinde, üst yarısının mülkiyeti Boston Güzel Sanatlar Müzesi'nin elinde bulunuyor.

-Kumluca Eserleri: Antalya Kumluca'daki kiliseden 1963 yılında gitmiş olan ve büyük bir kısmını dini amaçlı gümüş kapların oluşturduğu eserler şu an Washington'daki Dumbarton Oaks Müzesi'nde. Eserlerin bir kısmı ise Antalya Müzesi'ndedir.

-İngiltere Stansted Havaalanında, bir Türk vatandaşından bir takım tarihi sikkeler ele geçirildi. Sikkelerin Türkiye kökenli olduğu British Museum ve Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi Müdürlüğünce hazırlanan raporlarda belirtildi.

-İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi Müdürlüğüne bağlı Nuruosmaniye Kütüphanesi koleksiyonundan 1990 yılında 62 yaprağı çalınan Kur'an-ı Kerim'in Londra'daki Christie'e Müzayede Evi'nde satışa çıkarıldığı tespit edildi.

-Diyarbakır Müzesi'ne ait Sfenks Figürünü, Akşehir Sedi Mahmut Hayrani Türbesi'ne ait sanduka, Cizre Ulu Camii'ne ait kapı tokmağı ve Nuruosmaniye Kütüphanesine ait Kur'an yapraklarının David's Samling Koleksiyonu'nda yer aldığı belirlendi.

-Fransa'daki Louvre Müzesi'nde bulunan, Ayasofya Cami Haziresi'ndeki Sultan II. Selim Türbesi'nin girişinde yer alan çini panonun 20. yy. başında çalındığı tespit edildi.

-İtalya İnterpolü, 1997 yılında bir şahısta, bir adet Lydia yazıtı ele geçirdi.

-Rusya'daki Troya eserlerinin iadesiyle ilgili girişimler, 1991 yılından beri ikili girişimler yoluyla sürdürülüyor. Eserlerin iadesi için yeni bir politika belirleneceği belirtiliyor.

ÇOK SAYIDA ESER HALA YURT DIŞINDA

-Malko-Tırnavo Sınır Kapısı'nda, Türk plakalı bir otobüste 328 adet antik sikke ile aynı sınır kapısından giriş yapan bir İngiliz vatandaşının kullandığı araçta 23 arkeolojik eserin ele geçirildiği Dışişleri Bakanlığınca 19 Ocak 2005 tarihinde bildirildi.

-Bulgaristan'ın Kaptan Andreevo gümrük kapısında, bir Türk tırında Türkiye'den Almanya'ya kaçırılmaya çalışılan Tunç Çağı ve Roma Dönemine ait 28 parça tarihi eserin ele geçirildi.

-Batrovci sınır kapısında, Bulgar plakalı bir otobüste, muhtelif tarihi eserler ele geçirildi.

-2002 yılında Türkiye'den Ukrayna'ya giden bir geminin kaptan kabininde gerçekleştirilen gümrük denetiminde gümrüğe beyan edilmemiş, Kırım Arkeoloji Enstitüsü tarafından M.S. I. ve IV. yüzyıla tarihlenen 4 adet amphora ile 7 adet amphora parçasının ele geçirildiği Gümrük Müsteşarlığınca bildirildi.