13’üncü Alay’ın kayıp şehitleri

Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nün çalışmalarıyla bölgede şehitlerin defin yerleri araştırılmaya başlandı. Jeolog Dr. Selim Erdoğan’ın yürüttüğü çalışmalarda bugüne kadar bilinmeyen mevzilerin yerleri bulundu ve 120 kilometre uzunluğunda bir harita çıkarıldı. Ayrıca şehitlerin defnedildiği yerler de araştırıldı. Genelkurmay Askerî Tarih ve Stratejik Etüt (ATASE) Daire Başkanlığı’nın da destek verdiği 4 yıllık çalışmalarla, 3 bine yakın şehidin yeri tespit edilerek şehitlikler oluşturuldu. Son olarak Polatlı’nın Karailyas köyü yakınlarında 240 şehidin daha bulunduğu yer belirlendi. Kayıp 13. Alay şehitlerinin olduğu sanılan yeri belirleyen Dr. Selim Erdoğan, Hürriyet’e şu bilgileri verdi:

UYDUDAN TESPİT EDİLDİ

“Biz uzun zamandır bu şehitliği arıyorduk. Emekli Astsubay Süleyman Duman gönüllü olarak benim çalışmalarıma dışardan destek veriyor. Buranın tespitini uydu görüntüsünden ilk defa o yaptı ve bana ‘Burası şehitlik olabilir mi?’ diye sordu. Biz de bugün yerinde incelemeyi yaptık. Bütün emareler yerini tuttu. Fakat alan olarak ne kadar yayılımı olduğunu anlamak için jeoradarla da tarama yapacağız. Etraftaki tarlalarda da aramalar yapılacak. Daha sonra da Sakarya Meydan Muharebesi Tarihi Milli Park Müdürlüğü buraya şehitlik yapacak.”

Şehitlerin yerinin bulunmasının karmaşık bir araştırma gerektirdiğini de belirten Erdoğan şöyle devam etti: “Sadece fiziki bulgular yeterli değil. Savaş sürecine dair bilgiler, askeri tarih kayıtları, toprak yapısı, bitki örtüsü, mezar taşlarının şekli, yönelimi, dizilim şekilleri, mezarların kanal şeklinde açılmış olması gibi en az 10 parametre var. Muhabereler yaz sıcağında geçtiği için cesetler saatler içinde bozuluyor. Mevziler de hemen el değiştirdiği için eldeki imkânlarla defnediliyor ve sadece bir baş taşı dikiliyor. Çanakkale’deki gibi düzenli şehitlikler bu nedenle Sakarya’da çok az. Köylüler, 1952’de Beypazarı’ndan getirilmişler. Bölgenin tarihini çok fazla bilmiyorlar. ‘Biz geldiğimizde burada mezar kalıntıları vardı ama geleni gideni yoktu. İlk defa siz ziyarete geldiniz’ diyorlar.”

Şehitlerin bulunduğu alan 5 Şubat’ta tespit edildi. Bölgede mezarların başlarına dikilen taşlardan bir kısmı günümüze kadar ulaşmış. Araştırmayı yapan Dr. Selim Erdoğan (soldan ikinci), bölgedeki köylülerden de bilgi aldı.

5 BİN ŞEHİT, 8 BİN KAYIP

SAKARYA Savaşı şehitlikleri konusunda araştırmalar yapan emekli astsubay Süleyman Duman, resmi kayıtlara göre Sakarya Savaşı’ndaki şehit sayısının 5 bin 436 olduğunu söyledi. Duman ‘kayıp’ diye geçen 8 bin 600 askerin de şehit düştüğü ihtimalinin yüksek olduğunu söyledi.

PUSU ŞEHİTLERİ

BÖLGEDEKİ şehitlerin askeri kayıtlardaki hikâyesi şöyle: “Sakarya Meydan Muharebesi’nin sonunda Yunanlar Sakarya’nın batısına; Sivrihisar’a doğru kaçarken, emniyet müfrezeleri bırakarak gidiyorlar. Türk askerlerinin geçmemesi için de köprüleri yıkıyorlar. Türk askerler ise sallardan derme çatma seyyar köprüler yapıyor. 16 Eylül günü bu köprüden 5. Kafkas Tümeni’nin Yarbay Ahmet Rıfat kumandasındaki 850 kişilik 13. Alayı geçerken, Yunanların emniyet müfrezesi, makineli tüfekler ve top ateşiyle bu alayı pusuya düşürüyor. Köprü çöküyor. O zaman Sakarya’nın suları orada daha yüksek. Yüzme bilmeyen 150 kadar Mehmetçik nehre kapılıp boğularak şehit oluyor. Alay komutanı Ahmet Rıfat’ın da dahil olduğu 240 Mehmetçik ise vurularak veya top şarapnelleriyle şehit düşüyor. Alayın yarısı şehit oluyor.”