123 yıl sonra vatana dönüş
Güncelleme Tarihi:
Anadolu doğasında en son 123 yıl önce görülen ve nesli tükenen ‘yitik lale’nin anayurdu Amasya’ya geri kazandırılması için bir proje başlatıldı. Proje kapsamında İngiltere’den getirilen tohumlar, ekildiği Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi’nde filizlendi. Yapılan çalışmalarla ‘yitik lale’ 2023’te doğal ortamı olan Amasya’ya tekrar kazandırılmış olacak. Böylece Türkiye’de ilk kez nesli tükenmiş endemik bir tür doğal ortamında yeniden hayat bulacak.
‘Tulipa Sprengeri Baker’ diğer adıyla ‘yitik lale’ ilk kez 1892’de Alman bahçıvan Muhlendorff tarafından toplanarak İtalya’nın Napoli kentinde bulunan bir bahçecilik şirketine gönderildi. ‘Yitik lale’ daha sonra İngiliz botanikçi John Gilbert Baker tarafından bilim dünyasına tanıtıldı. Daha sonra yalnızca bir kez daha toplanan bitki, en son olarak 1896’da doğada görüldü. Birçok yerli ve yabancı araştırmacı ‘yitik lale’yi bulmak için çalışma yaptı. Ancak 123 yıllık süreçte bütün çabalar sonuçsuz kalınca Türkiye’ye özgü bu endemik türün doğadaki varlığının sona erdiği rapor edildi.
Ancak Türkiye’de doğal ortamda varlığı sona eren ‘yitik lale’ Avrupa’da az sayıda bahçede ve özel firmada varlığını devam ettirdi. Kendi ana vatanında yok olmuş lalenin Türkiye’ye geri getirilmesi için 2015’te, “Yitik lale gurbetten sılaya dönüyor” adlı bir proje başlatıldı. Proje kapsamında ilk etapta Londra’daki ‘Great Dixter Garden’ bahçesinden ‘yitik lale’nin soğanları İstanbul’a getirilerek Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi’ne yerleştirildi. ‘Yitik lale’ 2016’da ilk defa İstanbul’da çiçek açtı. Bunun üzerine ‘yitik lale’nin tohumları da getirilerek Nezahat Gökyiğit Botanik bahçesinde ekildi.
2023’TE DOĞADA
Ocak ayında ekimi yapılan ‘yitik lale’ tohumları bu ay başında filizlendi. Hedef ‘yitik lale’yi 2023’te doğal ortamı olan Amasya’ya tekrar kazandırmak... ‘Yitik lale’nin Türkiye’nin biyoçeşitliliğine örnek bir bitki olduğunu söyleyen Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi Orman Yüksek Mühendisi Salih Sercan Kanoğlu projeyle ilgili “Bu sene Ocak ayında gelen tohumları ektik. Şimdi tohumdan küçük soğancıklar oluşturuyoruz. Bu soğancıkların çiçek açması en az 4 yıl bulacak. 2023’te bitki çiçek açma aşamasındayken Amasya’ya götürülecek. Orada çeşitli alanlarda dikilecek. ‘Yitik lale’ Amasya’daki doğal ortamına dikildikten sonra da uzun bir süre gözlemlenecek” dedi.
TÜRKİYE’DE BİR İLK
Uzun süredir ‘yitik lale’’nin izini sürenlerden biri de Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Biyoloji Bölümü’nden lale uzmanı Doç. Dr. İsmail Eker ise, nesli tükenen bir endemik bitkinin tekrar doğaya kazandırmanın Türkiye’de bir ilk olduğunu söyleyerek sözlerine şöyle devam etti: “Dünyada da pek fazla örneği bulunmamakta. Proje amaçlarına ulaştığı takdirde koruma çalışmaları için iyi bir örnek olacaktır.”
BAKANLIKTAN DESTEK
- ‘Yitik lale’’nin Amasya’ya tekrar kazandırılması için Ocak ayında İstanbul’da bir toplantı yapıldı. Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı birimler, üniversitelerden bilim insanları ile uzmanların katıldığı toplantıda ‘yitik lale’ projesinin gelişme safhaları ve neler yapılması gerektiği konuşuldu.