101 dergi
Güncelleme Tarihi:
Emel ARMUTÇU
Oluşturulma Tarihi: Kasım 17, 2001 01:58
Yapı Kredi Kültür Merkezi, Osmanlı'dan günümüze Türk dergiciliğinin zengin dünyasından 300'ü aşkın örnekle bir sergi hazırladı. 101 Dergi adlı sergi, rengarenk kapaklar, birbirinden ilginç dergi adları ve bugün de aynılarını yaşadığımız asırlık sorunlar üzerinden dergiciliğimizin serüvenini anlatıyor.
Yapı Kredi'nin Sermet Çifter Kütüphanesi'nde, 800 ayrı başlıkta toplanan binlerce eski dergi ile Turgut Çeviker ve Nedret İşli'nin eski ve nadir dergiler koleksiyonları, dergiciliğe yıllardır çok sıcak bakan bir ekibin kafa kafaya vermesiyle biraraya geldi. Sahaf Dağarcık, Ömer Faruk Şerifoğlu ve Burak Şuşut'un koleksiyonlarından da sağlanan katkıyla, ortaya Türk dergiciliğinin 19. yüzyıldan günümüze binlerce dergiyle kendini ifade eden serüveni çıktı. 150 yıldır toplumsal ve düşünsel hayatımızda kitaplar kadar, hatta onlardan daha fazla etkili olan bu binlerce dergiyi, bir sergi salonuna sığdırmak elbette mümkün değildi. Günler süren uğraşlar, yapılan ‘‘kavga’’lar sonucu 101 Dergi adlı sergi çıktı ortaya. Buradaki 101 sayısı sizi yanıltmasın, sergide 300'den fazla ‘‘eser’’ var; 101 sadece çokluğu ifade eden sembolik bir sayı.
Yapı Kredi Kültür Merkezi yöneticisi Münevver Eminoğlu, yine merkezden Mine Haydaroğlu, Turgut Çeviker ve Nedret İşli'nin ortak çalışmasıyla ortaya çıkan sergi, düşün, bilim, tıp, siyaset, sanat, edebiyat, eğitim, moda, eğlence gibi alanlarda Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti dönemlerinde çıkmış dergilerden önemli örnekleri birarada görme imkanı sağlıyor.
Sergiyi hazırlayan ekip, başlangıçta Türkiye'de çıkmış dergilerin ilk sayılarından bir seçki hazırlamak üzere yola çıkmış; ancak malzeme toplanmaya başlayınca, birçok derginin ilk sayılarının olmadığını farketmişler. Dolayısıyla, varsa ilk sayı, yoksa kapağı ilginç, Türkiye'nin dönem gündemleriyle alakalı sayılardan oluşan bir yelpaze oluşturmaya karar vermişler. Bu arada 150 yıl içinde Türkiye gündeminin çok büyük farklılıklar göstermediğini, hatta bazı şeylerin tamamen aynı olduğunu teşhis etmişler: Kıbrıs buhranları, haramiler adı altında hortumcular, milletin açlığı, yiyici devlet ricali, tarihimizin her döneminde mevcut maalesef; bunu 101 Dergi sergisinde birebir izlemek mümkün.
Sergide, Osmanlı döneminde litografi tekniğiyle basılmış, görselin de ilk kullanıldığı dergi Vakayı Tıbbiye'nin bir fotokopi kopyası da, 1940'ların sağ, sol düşünce ya da evlilik aile dergileri de var; günümüz marjinal gençlerinin hazırlayarak fotokopiyle çoğalttığı underground dergiler de, internet dergileri de. Mesela Sabahaddin Ali, Aziz Nesin, Rıfat Ilgaz ve Mim Uykusuz'un 1940'ların ortasında, kapatıldıkça Merhum Paşa, Hür Marko Paşa, Malum Paşa, Yedi Sekiz Hasan Paşa, Bizim Marko Paşa gibi adlarla çıkmaya devam eden, ‘‘Muharrirlerin nezarete alınmadığı ve hapse girmediği zamanlarda yayınlanan’’ ünlü Marko Paşa'sı... 1948 tarihli, evlenmenin faydalarını, evlenmek isteyenlerin ilanlarıyla birlikte yayımlayan Evlenme Gazetesi... ‘‘Sevgili vatan evlatlarının tenvir-i efkarına hadim 15 günde bir neşrolunan edebi ahlaki mecmua’’ 5 Kanunisani 1325, 6 Muharrem 1328 tarihli Arkadaş... Şiarı ‘‘Dinli bir hayat, hayatlı bir dindir!’’ olan İslam Mecmuası... Behice Boran'ın Adımlar'ı, ve daha birçokları...
Edebiyat, şiir, kültür, düşünce, haber, sanat, kadın, Anadolu, internet dergileri gibi başlıklarla 14 bölüme ayrılan sergide, edebiyat, şiir, kültür bölümü en ağırlıklı bölümü oluşturuyor. Sergide yeralan dergi kapaklarını seçmek elbette kolay olmamış. Kapağında sanatçı imzası olanlar özellikle konmuş. Çok az çıksa bile belli olaylara imza atmış dergiler, mesela Tan matbaasının yakılmasına neden olduğu söylenen ve tek sayı çıkabilen Görüşler gibi dergiler atlanmamaya çalışılmış. Münevver Eminoğlu, ‘‘Yine de birçok dergici, benim dergim niye yok, diyecek. Haklı da olacak. Ama hepsini koymak mümkün değildi. Genel bir panorama verebildik sadece’’ diyor. Yapı Kredi'nin Kitap-lık dergisinin Türk dergiciliğine ayırdığı kasım sayısı da bu sergiyle ‘‘öpüşüyor’’ ona göre. Sergiyi gezenler, ‘‘ne çok dergimiz varmış’’ diyecek, Kitap-lık'tan da bu dergilerin çıkış hikayelerini, meşakkatlerini, imkansızlıklarını öğrenecekler. 101 Dergi, 14 Aralık'a kadar İstanbul Galatasaray'daki Yapı Kredi Kültür Merkezi Sermet Çifter Kütüphanesi Sergi Salonu'nda gezilebilir.
Sergiden seçmeler
Şimdilik ayda bir neşrolunan aile mecmuası Aile Dostu (1931)
Müdür-i Mesul'u Yusuf Ziya olan, 20 Ağustos 1331 tarihli Akbaba
Kurucusu yine Yusuf Ziya Ortaç olan 29 Ağustos 1973 tarihli Akbaba
Nihal Atsız'ın 1931-32 arasında 17 sayı çıkardığı ve ‘‘Ben sen o yok biz varız’’ diyen aylık fikir mecmuası Atsız Mecmua
Necip Fazıl Kısakürek'in Büyük Doğu'su
Her cins hayvanattan, alelhusus hayvanat-i ehliyenin hasılat, ıslah, teksir, fevaid ve himayelerinden bahis fenni, ilmi, tecrübi ayda bir neşrolunur musavver hayvanat mecmuası Çil Horoz (1338-1340)
O dönem Türkiye'nin yegane çocuk gazetesi olan Çocuk Sesi (1928-48)
‘‘Gölge etme başka ishan istemem!’’ diyen Diyojen (1998)
Ekim 1964 tarihli Doğan Kardeş.
Ailevi, içtimai, ahlaki gazete Evlenme Gazetesi (2 Ekim 1948)
‘‘Şimdilik ayda bir çıkarılan’’ Her Yönde Türk'e Doğru (1945)
Diyarbakır'da yayımlanan şiir yaprağı Kuşlama. 1338
Parası olunca çıkan dergi Siz-lik (2001)
Türkiye Maç Mecmuası
Verem Mecmuası (1928)
Yapı Kredi Kültür Merkezi yöneticisi Münevver Eminoğlu, yine merkezden Mine Haydaroğlu, Turgut Çeviker ve Nedret İşli'nin ortak çalışmasıyla ortaya çıkan sergi, düşün, bilim, tıp, siyaset, sanat, edebiyat, eğitim, moda, eğlence gibi alanlarda Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti dönemlerinde çıkmış dergilerden önemli örnekleri birarada görme imkanı sağlıyor.
Sergiyi hazırlayan ekip, başlangıçta Türkiye'de çıkmış dergilerin ilk sayılarından bir seçki hazırlamak üzere yola çıkmış; ancak malzeme toplanmaya başlayınca, birçok derginin ilk sayılarının olmadığını farketmişler. Dolayısıyla, varsa ilk sayı, yoksa kapağı ilginç, Türkiye'nin dönem gündemleriyle alakalı sayılardan oluşan bir yelpaze oluşturmaya karar vermişler. Bu arada 150 yıl içinde Türkiye gündeminin çok büyük farklılıklar göstermediğini, hatta bazı şeylerin tamamen aynı olduğunu teşhis etmişler: Kıbrıs buhranları, haramiler adı altında hortumcular, milletin açlığı, yiyici devlet ricali, tarihimizin her döneminde mevcut maalesef; bunu 101 Dergi sergisinde birebir izlemek mümkün.
Sergide, Osmanlı döneminde litografi tekniğiyle basılmış, görselin de ilk kullanıldığı dergi Vakayı Tıbbiye'nin bir fotokopi kopyası da, 1940'ların sağ, sol düşünce ya da evlilik aile dergileri de var; günümüz marjinal gençlerinin hazırlayarak fotokopiyle çoğalttığı underground dergiler de, internet dergileri de. Mesela Sabahaddin Ali, Aziz Nesin, Rıfat Ilgaz ve Mim Uykusuz'un 1940'ların ortasında, kapatıldıkça Merhum Paşa, Hür Marko Paşa, Malum Paşa, Yedi Sekiz Hasan Paşa, Bizim Marko Paşa gibi adlarla çıkmaya devam eden, ‘‘Muharrirlerin nezarete alınmadığı ve hapse girmediği zamanlarda yayınlanan’’ ünlü Marko Paşa'sı... 1948 tarihli, evlenmenin faydalarını, evlenmek isteyenlerin ilanlarıyla birlikte yayımlayan Evlenme Gazetesi... ‘‘Sevgili vatan evlatlarının tenvir-i efkarına hadim 15 günde bir neşrolunan edebi ahlaki mecmua’’ 5 Kanunisani 1325, 6 Muharrem 1328 tarihli Arkadaş... Şiarı ‘‘Dinli bir hayat, hayatlı bir dindir!’’ olan İslam Mecmuası... Behice Boran'ın Adımlar'ı, ve daha birçokları...
Edebiyat, şiir, kültür, düşünce, haber, sanat, kadın, Anadolu, internet dergileri gibi başlıklarla 14 bölüme ayrılan sergide, edebiyat, şiir, kültür bölümü en ağırlıklı bölümü oluşturuyor. Sergide yeralan dergi kapaklarını seçmek elbette kolay olmamış. Kapağında sanatçı imzası olanlar özellikle konmuş. Çok az çıksa bile belli olaylara imza atmış dergiler, mesela Tan matbaasının yakılmasına neden olduğu söylenen ve tek sayı çıkabilen Görüşler gibi dergiler atlanmamaya çalışılmış. Münevver Eminoğlu, ‘‘Yine de birçok dergici, benim dergim niye yok, diyecek. Haklı da olacak. Ama hepsini koymak mümkün değildi. Genel bir panorama verebildik sadece’’ diyor. Yapı Kredi'nin Kitap-lık dergisinin Türk dergiciliğine ayırdığı kasım sayısı da bu sergiyle ‘‘öpüşüyor’’ ona göre. Sergiyi gezenler, ‘‘ne çok dergimiz varmış’’ diyecek, Kitap-lık'tan da bu dergilerin çıkış hikayelerini, meşakkatlerini, imkansızlıklarını öğrenecekler. 101 Dergi, 14 Aralık'a kadar İstanbul Galatasaray'daki Yapı Kredi Kültür Merkezi Sermet Çifter Kütüphanesi Sergi Salonu'nda gezilebilir.
Sergiden seçmeler
Şimdilik ayda bir neşrolunan aile mecmuası Aile Dostu (1931)
Müdür-i Mesul'u Yusuf Ziya olan, 20 Ağustos 1331 tarihli Akbaba
Kurucusu yine Yusuf Ziya Ortaç olan 29 Ağustos 1973 tarihli Akbaba
Nihal Atsız'ın 1931-32 arasında 17 sayı çıkardığı ve ‘‘Ben sen o yok biz varız’’ diyen aylık fikir mecmuası Atsız Mecmua
Necip Fazıl Kısakürek'in Büyük Doğu'su
Her cins hayvanattan, alelhusus hayvanat-i ehliyenin hasılat, ıslah, teksir, fevaid ve himayelerinden bahis fenni, ilmi, tecrübi ayda bir neşrolunur musavver hayvanat mecmuası Çil Horoz (1338-1340)
O dönem Türkiye'nin yegane çocuk gazetesi olan Çocuk Sesi (1928-48)
‘‘Gölge etme başka ishan istemem!’’ diyen Diyojen (1998)
Ekim 1964 tarihli Doğan Kardeş.
Ailevi, içtimai, ahlaki gazete Evlenme Gazetesi (2 Ekim 1948)
‘‘Şimdilik ayda bir çıkarılan’’ Her Yönde Türk'e Doğru (1945)
Diyarbakır'da yayımlanan şiir yaprağı Kuşlama. 1338
Parası olunca çıkan dergi Siz-lik (2001)
Türkiye Maç Mecmuası
Verem Mecmuası (1928)