10 yıla damgasını vuran mücadele

SOVYETLER Birliği'nin dağılmasından sonra önümüze açılan yepyeni siyasi coğrafyanın, fazla tanımadığımız başrol oyuncusuyla ilk kez İstanbul'da yenen bir yemekte tanışmıştık.1994 yılının bir sonbahar akşamı, genç bir Türk diplomat Hazar havzası petrolünü batı pazarlarına taşıyacak güzergahın önemini anlatmış ve Türkiye üzerinden geçecek bir projeyi tanıtmıştı.Enerji konularında yazı yazan bir grup yabancı gazeteci ile birlikte o toplantıda Sami Kohen, Zeynep Göğüş, Sedat Sertoğlu ve ben vardık. Genç diplomat ise, Azerbaycan'da çok kritik bir dönemde görev yapmış olan Mehmet Ali Bayar'dı. Bize, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra başlayan yeni sürecin en stratejik projesini, Bakü-Ceyhan'ı anlatmıştı.600 yıllık Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılması da dahil, 20'nci yüzyılın en kanlı savaşlarında rol alan petrol, 21'inci yüzyılın haritalarını belirleyecek başrol oyuncusu olarak karşımızdaydı.* * * BAKÜ'de 18 Eylül Çarşamba günü atılan ana boru hattı temeli, ana boru hattı projesinde çok önemli bir adım. Ama ondan daha önemli bir adım atıldı aynı gün.Hazar'daki üç yataktan petrol çıkartan yabancı şirketler konsorsiyumu, petrol miktarını artıracak olan ‘‘İkinci aşama’’ kararını aldı. Azerbaycan'ın uzun bir süreden beri beklediği bu karar, şirketlerin yeni yatırımı göze aldıkları anlamına geliyor. Bu da, Bakü-Ceyhan'ın boş kalacağını savunanların iddialarını boşa çıkartıyor. Halen işletilmekte olan yataklardan 2005'e kadar günde 350 bin varil petrol sevkiyatı öngörülüyor, ikinci aşama kararıyla günde 350 bin varillik artış sağlanacak. Bu karar, Bakü-Tiflis-Ceyhan hattından vazgeçilemeyeceğini ortaya koyuyor. Rusya Dışişleri Bakanı İvanov'un, Bakü'de Türkiye, Azerbaycan ve Gürcistan devlet başkanlarının katıldığı temel atma töreninden sonra, ‘‘3 milyon dolarlık yatırım boşa gidecek’’ açıklamasının haksızlığını gösteriyor.İvanov'un sözleri, temeli atılmış olsa bile petrol mücadelesinin süreceğinin kanıtı. Ne ki Kafkasya ve Orta Asya'da istikrar ve barış, bu rekabetçi yaklaşımla gelemez. Oysa herkesin bu barışa ihtiyacı var bölgede. Rusya'nın da. * * * BAKÜ-Ceyhan'ın temel atma töreni, son on yıla damgasını vuran bir mücadelenin yeni bir sayfasını açıyor. Gürcistan sınırından başlayıp, Ceyhan'da kurulacak deniz terminalinde bitecek olan 1076 km.lik hattın inşaasında kamuoyu desteği çok önemli. Ama aynı zamanda Dünya Bankası koşullarına uygun olarak hayata geçirilmesi için çok titiz hazırlıkların yapıldığı boru hattı inşaası sırasında, çevrenin ve güzergáh üzerindeki insanların zarar görmemeleri için sıkı bir sivil toplum denetimi de lazım. Çevresel ve sosyal etkiden, güvenliğin örgütlenmesine kadar her alanda hem işbirliği hem de yakın takip. Özellikle sivil toplum örgütlerine büyük iş düşüyor.