10 soruda Vize Muafiyet anlaşması
Güncelleme Tarihi:
Türkiye, Türk vatandaşlarına Avrupa'ya vizesiz gitmenin önünü açmak için AB'nin şart olarak öne sürdüğü göçmen Geri Kabul Anlaşmasını (GKA) imzaladı. Peki Geri Kabul Anlaşması ne içeriyor? Avrupa'ya vizesiz seyahat ne zaman başlayacak? Suriye'den Türkiye'ye sığınanların durumu ne olacak?
İşte, 10 soruda Avrupa'ya vizesiz seyahatin yol haritası...
ZEYNEP GÜRCANLI / ANKARA
1- Geri Kabul Anlaşması (GKA) nedir? GKA ile AB'nin Türkiye'ye sağlayacağı vize muafiyeti, tüm AB ülkelerini kapsıyor mu?
GKA, Avrupa Birliği sınırlarına kaçak olarak Türkiye üzerinden girdikleri belirlenen üçüncü ülke vatandaşlarının, Türkiye'ye geri gönderilmelerini içeriyor. İmzalanan anlaşma uyarınca Türkiye, Türk toprakları üzerinden geçerek Avrupa'ya kaçak giren göçmenleri, anlaşma yürürlüğe girdikten 3 yıl sonra geri almaya başlayacak.
Anlaşma, AB ülkelerinin büyük bölümünü kapsıyor. Sadece İngiltere, İrlanda ve Danimarka, kendi istekleriyle AB'nin Schengen vize rejimi dışında kaldıklarından, Türk vatandaşlarına sağlanacak AB vizesi kolaylıkları, bu ülkeleri kapsamayacak. Diğer tüm AB ülkelerini ise kapsayacak
2 - Türkiye, vize muafiyeti için GKA dışında ne yapmayı kabul etti?
Vize muafiyeti için Türkiye, GKA dışında bazı ek yükümlülükler de üstlendi.
Bunlar şöyle;
* Pasaportlar AB standartlarına göre hazırlanacak,
* Göç yönetimi konusunda AB müktesebatına uyulacak, sınırlarda kontroller sıkılaştırılacak
* Terör ve yolsuzlukla mücadele edilmesi ve bu suçların önlenmesi, bu kapsamda terörizmin finansmanı, insan ticareti ve siber suçlara ilişkin AB müktesebatına uyum sağlanması, cezai konularda adli işbirliği yapılması, kişisel verilerin korunması alanında AB'ye uyum sağlanacak
* Vatandaşlar arasında ayrılmaması, herkese serbest seyahat imkanı sağlanması, mülteci ve vatansızlara kimlik belgesi verilmesi konusunda adımlar atılacak.
3- Türkiye, ülkenin doğusundan gelenleri de "mülteci" kabul edecek mi?
GKA ile en çok tartışılan konulardan biri de, Türkiye'nin "Mültecilerin Hukuki Statüsüne ilişkin 1951 tarihli Cenevre Sözleşmesine koyduğu çekinceyi kaldırıp kaldırmayacağı idi.
Türkiye halen, sadece ülkenin batısından gelerek sığınan, yabancı uyrukluları "mülteci" kabul ediyor. Doğudan gelenler ise "sığınmacı" kabul edilip, bunlara ek haklar getiren "mülteci" statüsü tanınmıyor.
Türkiye, Cenevre sözleşmesine koyduğu bu coğrafi çekinceyi kaldırmayı kabul etti. Ancak yapılan müzakerelerin ardından, çekincenin ancak "Türkiye AB'ye tam üye olduktan sonra" kaldırılması üzerinde uzlaşmaya varıldı.
4- Avrupa Yüksek Mahkemesi zaten Türk vatandaşlarına vize kolaylığı yönünde karar almıştı. Bu mahkeme kararlarına rağmen neden GKA imzalandı?
Avrupa Adalet Divanı'nın Türk vatandaşlarının başvuruları ile aldığı kararlar, herkesi değil, belli meslekleri icra eden Türk vatandaşlarını ilgilendiren kararlar. Oysa AB ile başlayan diyalog, tüm Türk vatandaşlarına vize muafiyeti getirilmesini öngörüyor.
AB ile başlayan vize muafiyet müzakereleri, Avrupa Adalet Divanı'ndan çıkan kararlarla, tır şoförleri gibi, işçiler gibi belli meslek gruplarına mensup Türk vatandaşlarının kazandığı haklara halel getirmiyor.
5- Türkiye'nin AB dışındaki üçüncü ülkelerle imzaladığı vizesiz seyahat anlaşmaları ne olacak?
AB ile bugün imzalanan anlaşma, Türkiye'nin daha önce üçüncü ülkelerle imzaladığı "vize muafiyeti" anlaşmalarını şimdilik etkilemeyecek. Ancak Türkiye AB'ye tam üye olduğunda, AB'nin taraf olmadığı tüm vize muafiyet anlaşmalarından çekilecek.
6 - Türk vatandaşlarına AB'ye vizesiz seyahat ne zaman başlayacak?
Üçüncü ülkelerden gelip Türkiye üzerinden AB'ye giden kaçak göçmenlerin geri kabulü için Ankara'ya 3 yıllık bir hazırlık süresi veriliyor. 3 yılın sonunda Türkiye, topraklarından geçerek AB'ye giden kaçakları kabul etmeye başlayacak. Türkiye'nin kaçak göçmenleri geri kabule başlamasıyla birlikte de AB ülkelerinin tümünün yer aldığı AB Konseyi'nde vize uygulanacak ülkeler listesinde Türkiye'nin "negatif" ülkeden "pozitife" alınmasına ilişkin oylama yapılacak. Bu oylama sonucunda, Türkiye "pozitife" alınırsa, Türk vatandaşlarına vize muafiyeti de başlayacak.
7- Ya son anda bir AB ülkesi Türk vatandaşlarına vizesiz seyahati veto ederse ne olacak?
Vize konusundaki karar AB konseyinde "oy birliği" ile değil, "nitelikli çoğunlukla" alındığından, tek ya da birkaç AB ülkesinin geçişi engellemesi söz konusu değil. Çoğunluk onay verirse, vize muafiyeti başlayacak.
8 - GKA ile Türkiye bir "göçmen deposu" mu olacak?
Türkiye, ancak Türk topraklarını kullanarak AB'ye geçtiği belgelenen kaçak göçmenleri geri kabul edecek. 3 yıllık geçiş süreci boyunca da Türkiye, AB'den alacağı mali yardımla, sınırlarını güçlendirecek.
Türkiye üzerinden AB'ye geçen kaçak göçmenlere ilişkin son iki yılın rakamları şöyle;
2011 yılında 57 bin 25, 2012'de 35 bin 224.
9- GKA'nın Türkiye'ye maliyeti ne olacak? Türkiye, anlaşma ile mali açıdan neyi üstlendi?
* GKA çerçevesinde iade edilecek kaçakların iade masrafları gönderen ülke tarafından karşılanacak
* Göçmenler Türkiye'ye girdikleri andan itibaren, geri gönderme merkezlerine alınacaklar. Bu merkezlerde idari gözetim altında tutuldukları süre boyunca barınma ve ülkelerine geri dönüşlerine ilişkin masraflar ise Türkiye tarafından karşılanacak.
* Ayrıca Türkiye'nin üzerine düşen mali yükün bir bölümü de Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA) vasıtasıyla gerçekleştirilecek projelerle AB tarafından karşılanabilecek.
10- Suriyeli sığınmacıların durumu ne olacak?
İç savaştan kaçarak Türkiye'ye sığınan ve sayıları 600 bini bulan Suriyelilerin durumu ise, AB ile başlayan bu süreçten etkilenmeyecek. Türkiye, Suriyelileri ülke topraklarına "misafir" statüsünde kabul etti. Suriye vatandaşları içerisinden, AB ülkelerine yasadışı yollardan girenlerin Geri Kabul Anlaşması çerçevesinde Türkiye’ye iadesi ise, ancak Anlaşma yürürlüğe girdikten üç yıl sonra söz konusu olabilecek.