10 soruda OHAL

Soru ve yanıtlarıyla OHAL şöyle işleyecek:

1 Yetkiler nasıl kullanılacak?

3 aylık OHAL’de Cumhurbaşkanı’nın başkanlığındaki Bakanlar Kurulu, sınırsız Kanun Hükmünde Kararname (KHK) çıkarabilecek. Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girecekler. Süper yetkili valilerin de görevlendirildiği OHAL’de koordinasyon, Başbakanlık ya da Başbakan’ın görevlendireceği bakanlıkça sağlanacak. OHAL valileri güvenlik konularının yanı sıra yerel yönetimlere ilişkin yetkiye de sahip olacak.

2 Temel hak ve özgürlükler nereye kadar sınırlandırılabilecek?

Anayasanın 15’inci maddesi çerçevesinde, milletlerarası hukuktan doğan yükümlülükler ihlal edilmemek kaydıyla, durumun gerektirdiği ölçüde temel hak ve hürriyetlerin kullanılması kısmen veya tamamen durdurulabilecek. Anayasada öngörülen güvencelere aykırı tedbir alınabilecek. Ancak kimse din, vicdan, düşünce, kanaatlerini açıklamaya zorlanamayacak. Suç ve cezalar geçmişe yürütülemeyecek. Mahkeme kararı olmadan kimse suçlu sayılamayacak.

3 Hükümetin alabileceği olağanüstü tedbirler neler olacak?

25 Ekim 1983 tarih ve 2935 sayılı Olağanüstü Hal Kanunu’na göre şiddet olaylarının yaygınlaşması halinde alınabilecek tedbirler şöyle:
“Sokağa çıkmayı sınırlamak veya yasaklamak. Belli yerlerde veya belli saatlerde kişilerin dolaşmalarını ve toplanmalarını, araçların seyirlerini yasaklamak. Kişilerin üstünü, araçlarını, eşyalarını aratmak ve bulunacak suç eşyası ve delil niteliğinde olanlarına el koymak. Hassasiyet taşıyan kamuya veya kişilere ait kuruluşlara ve bankalara, kendi iç güvenliklerini sağlamak için özel koruma tedbirleri aldırmak veya bunların artırılmasını istemek. Her nevi sahne oyunlarını ve filmleri denetlemek, gerektiğinde durdurmak veya yasaklamak. Ruhsatlı da olsa her nevi silah ve mermilerin taşınmasını veya naklini yasaklamak. İdari işlem olan yasaklara karşı mahkemeye başvurulabilecek ancak yürürlüğü durdurma talep edilemeyecek.

4 Medyaya dönük ne gibi tedbirler alınacak?

Gazete, dergi, broşür, kitap, el ve duvar ilanı ve benzerlerinin basılması, çoğaltılması, yayımlanması ve dağıtılması yasaklanacak ve toplatılacak. Söz, yazı, resim, film, plak, sosyal medya ve medya üzerinden yapılan her türlü yayımı denetlemek, gerektiğinde kayıtlamak veya yasaklamak. Bu yasaklara karşı dava açılabilecek. Ancak, yürütmeyi durdurma talep edilemeyecek.

5 Gözaltı süresi uzatılacak mı?

Anayasa’nın, “Kişi hürriyeti ve güvenliği” başlıklı 19. maddesinde, gözaltı sürelerinin OHAL döneminde uzatılabileceğine ilişkin hüküm bulunuyor. Hükümet de bu konuda KHK hazırlıyor.

6 Silah kullanma yetkisi genişletildi mi?

Polisin orantılı güç kullanması temel. Ancak, OHAL’de “teslim ol” emrine itaat edilmemesi, silahla mukabeleye yeltenilmesi veya güvenlik kuvvetlerinin meşru müdafaa durumuna düşmeleri halinde güvenlik güçleri, doğruca ve duraksamadan hedefe ateş edebilecekler. Güvenlik güçleri hakkında bu nedenle açılan soruşturma işlemleri de tutuksuz yapılacak.

7 Anayasa Mahkemesi’nde dava açılabiliyor mu?

Anayasanın 148/1 fıkrası uyarınca, OHAL, sıkıyönetim ve savaş hallerinde çıkarılan KHK’lar hakkında Anayasa’ya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesi’nde (AYM) dava açılamıyor.

8 OHAL KHK’ları ile yapılan idari işlemlere karşı yargı yolu açık mı?

OHAL KHK’larıyla yapılan idari işlemlere karşı yargı yolu açık olacak ancak yürütmeyi durdurma talep edilemeyecek.

9 AYM’nin OHAL’le ilgili iptal kararı neydi?

AYM, 12 yıl önce 285 sayılı KHK’nin, Olağanüstü Hal Bölge Valisi’ne tanınan yetkilerin kullanılması ile ilgili idari işlemler hakkında iptal davası açılamayacağını düzenleyen 7. maddesini, “dava açma hakkını ortadan kaldırdığı” ve “Anayasa’nın olağanüstü yönetim usulü bağlamında öngörmediği bir yetki kullanımı görünümünde olduğu” gerekçesiyle iptal etmişti. Ancak AYM,  içtihatlarında hukuk devleti ilkesi bakımından zorunlu görmedikçe, yürütme organının OHAL’deki takdir alanına müdahaleden kaçınmaya özen gösteriyor.

10 Hukukçuların 148. maddeye dönük çözüm önerisi ne?

Anayasa’nın 148. maddesinde yapılacak bir değişiklikle OHAL ve sıkıyönetim KHK’larını yargı denetimine açmanın isabetli çözüm olacağı savunuluyor.