10. gezegen gerçekten var mı?

GüneÅŸ Sistemi’nin ötesinde, ama sisteme baÄŸlı bir baÅŸka ‘Dünya’nın varlığına iliÅŸkin ciddi kanıtlar var. Mars veya Dünya’yla yaklaşık aynı kütleye sahip 10. gezegenin varlığına yönelik araÅŸtırmalar, 20 yıllık tartışmayı alevlendirdi.GüneÅŸ Sistemi’nin dışındaki Kuiper KuÅŸağı’nda su ve organik moleküllerin birçoÄŸu var. Burada hayat baÅŸlayabilir. Kuiper KuÅŸağı ve özellikle Plüton, yaÅŸamın kökenlerinin yanı sıra, gezegenlerin nasıl oluÅŸtuÄŸunun anahtarını da elinde tutuyor olabilir. Bu bölgeye yolculuk planlandı.Amerikalı Gökbilimci Marc Buie’ye göre, ‘uzaklarda ilginç olaylar yaÅŸanıyor’. Buie, GüneÅŸ Sistemi’nde Plüton’dan daha ötede, Kuiper KuÅŸağı olarak adlandırılan küçük ‘dünyalar’ kümesindeki tuhaf bir cisimden söz ediyor.Uzaklarda, gezegenlerin oluÅŸumu hakkında önemli ipuçları verebilecek birçok buzlu yapı var. Bu bölgede hayat bile olabilir. Ancak Buie’nin asıl ilgilendiÄŸi yer GüneÅŸ Sistemi’nın dışındaki Kuiper KuÅŸağı. Oradaki gök cisimlerinin sayısı hızla azalıyor. Dev bir cismin, çekimiyle burayı temizlemekte olduÄŸuna inanıyor. Bu fikri savunan yalnızca Buie deÄŸil. Southwestern AraÅŸtırma Enstitüsü’nde gezegen astronomu olan Alan Stern de benzer görüşte. Londra Ãœniversitesi'nden Mario Melita aynı konu üzerine bir makale yayımladı (Icarus, sayı 160, s. 32). Yazıya göre, Mars veya Dünya’yla yaklaşık kütleye sahip bir gezegenin varlığı, gözlemlerle çok uyuÅŸuyor. Böylece, 10. gezegen, yani X Gezegeni, yeniden haritadaki yerini almış oldu.20 yıllık tartışma10. gezegenin varlığı fikri en son 1983 yılında, Kızılötesi Astronomi Uydusu’nun (IRAS), gezegenin yerini saptadığını ileri sürmesiyle tartışıldı. Ä°ddialar doÄŸru çıkmadı, ama fikir tamamen ortadan kalkmadı. Çünkü uzun zamandır, Plüton’dan daha ötede küçük ‘dünya’ kümelerinin olduÄŸuna inanılıyordu. Fikir ilk olarak 1943’te Ä°rlandalı astronom Kenneth Edgeworth tarafından ortaya atıldı; birkaç yıl sonra Hollandalı Gerard Kuiper de aynı sonuca vardı. Ancak, 1980’lerde gezegenbilimciler, Neptün ve Plüton yönünden bazı kuyruklu yıldızların geldiÄŸini fark edene kadar, bu bilim adamı teorilerinde yalnız kaldı.Hawaii’deki Mauna Kea Gözlemevinden Dave Jewitt ve Jane Luu 1992’de, bu kuyruklu yıldızların ilk parçasını keÅŸfetti. Bu, Plüton’un yaklaşık 10’da biri büyüklüğündeydi. Kasıma kadar Kuiper KuÅŸağı Cisimleri’nin (KBO) sayısı 700’e ulaÅŸtı.10 milyon cisimAncak keÅŸfedilenler buzdağının küçük bir kısmıydı. Jewitt, bir kilometreden daha büyük çaplı, yaklaşık olarak 10 milyon KBO bulunduÄŸunu hesapladı. Bunların hepsini topladığınızda, cisimler, Dünya’nın kütlesinin onda 2’sine, yani Mars ve Jüpiter arasındaki asteroit kuÅŸağın toplam kütlesinin aÅŸağı yukarı bin katına eÅŸit olur. ‘Asteroit kuÅŸağı, Kuiper KuÅŸağı’nın parlak ışıkları ve büyük kentiyle karşılaÅŸtırıldığında, yalnızca küçük bir köydür’ diyor, Stern: ‘Bu kuÅŸak, 100 bin ‘minyatür gezegen’i içeren gezegensel bir oluÅŸum bölgesidir.’Bunların bazıları hiç de minyatür deÄŸil. 2001’den beri astronomlar, çapları 1000 kilometreden büyük 4 KBO’ları keÅŸfetti. Plüton’un yarısı büyüklüğündeki bir KBO ise ekim ayında, Caltech astronomları Michael Brown ve Chadwick Trujillo tarafından bulundu ve adına da Los Angeles bölgesinde yaÅŸayan yerlilerin dilinde ‘yaratıcı güç’ anlamına gelen Quaoar kondu. Bunun haberini de BÄ°LÄ°M dergimizde duyurduk.Dünya’dan 6.5 milyar kilometre uzaklıktaki Quaoar’ın çapı bin 200’ün üzerindeydi. Quaoar, Güneş’in çevresini 288 yılda dönüyordu. 900 gezegen daha mı varPlüton’dan beri GüneÅŸ Sistemi’nde keÅŸfedilen en büyük cisim olan Quaoar gezegeni, KBO’ların bir süre sonra, büyüklük olarak Plüton’a rakip olacağını gösteriyor. Jewitt, ‘Plüton’un 2 bin kilometrelik tek cisim olduÄŸunun kanıtlanması inanılmaz bir olay olur. Böylece, birkaç yıl içinde Plüton II, Plüton III elde etmiÅŸ oluruz’ diyor ve ekliyor, ‘GüneÅŸ Sistemi’nde 9 yerine en az 900 gezegen daha var ve bunların en az 8’i Kuiper KuÅŸağı’nda bulunuyor.’Gezegenbilimcileri harekete geçiren yalnızca bu olmadı. DiÄŸer gezegenlerde, Dünya’da varolmayan biyoloji örnekleri de bulunabilir. Bu da, Kuiper KuÅŸağı’nın, yaÅŸam için gerekli olan hammaddelerin ambarı olabileceÄŸi anlamına geliyor. Astronomlar, kızılötesi spektroskop sayesinde, bazı cisimlerin yüzeyinde buz ve hidrokarbonlar belirledi. Bu bulgular, hayat olduÄŸuna iliÅŸkin, açıkta su veya hiçbir organiÄŸin saptanamadığı Mars’a kıyasla daha güçlü kanıtlar sunuyor. Orada hayat baÅŸlayabilirKuiper KuÅŸağı, GüneÅŸ Sistemi’nin su ve organik moleküllerinin bir çoÄŸunu içeriyor. Bugün bu kuÅŸakta hayat olmayabilir, ancak gelecekte baÅŸlaması neredeyse kaçınılmaz. Stern’e göre, ‘GüneÅŸ dev bir kırmızıya dönüştüğünde, Kuiper KuÅŸağı da Miami sahili olacak ve belki de yaÅŸam orada yeniden baÅŸlayacak.’Kuiper KuÅŸağı ve özellikle Plüton, yaÅŸamın kökenlerinin yanı sıra, gezegenlerin nasıl oluÅŸtuÄŸunun anahtarını da elinde tutuyor olabilir.IRAS uydusu, diÄŸer güneÅŸ sistemlerinin çok benzer bölgelerindeki gezegen oluÅŸumlarını inceledi. Gözlemlerde, genç yıldızların çevresinde KBO’lara benzeyen buzlu yapıların kendi aralarında çarpışmaları sonucu oluÅŸan toz diskleri saptandı. Ä°leride, gezegenlerin oluÅŸumu hakkındaki bilgileri Kuiper KuÅŸağı’ndan öğreneceÄŸiz.Stern, GüneÅŸ Sistemi’nin kökenleri hakkında en fazla bilimsel bilgi sunan yerin Plüton olduÄŸu görüşünde. ‘Plüton, ileri derecede gezegen oluÅŸumunun gerçekleÅŸtiÄŸi, ancak tamamlanmadığı bir yer. Burada, ‘gezegen embriyon’larını araÅŸtırma ÅŸansını bulabiliriz.’ Sözgelimi, Plüton ve uydusu Charon’daki kraterler incelendiÄŸinde, KBO’ların milyarlarca yıldır çarpışmakta oldukları bulunabilir ve tüm gezegenlerin, küçük cisimlerden oluÅŸtuÄŸu fikriyle ilgili de kanıtlar sunulabilir.New Horizon’la Plüton’aNASA’nın, yararlı ve ucuz bir keÅŸif planlamak için düzenlediÄŸi yarışmada, 2006’da gönderilmesi planlanan New Horizon insansız roketi geliÅŸtirildi. New Horizon, fırlatılışından tam 1 yıl sonra, Jüpiter’i geçecek ve Temmuz 2012 gibi kısa bir zamanda, Plüton’a varacak hıza eriÅŸecek. Stern, ‘GüneÅŸ Sistemi’nde, ileri doÄŸru yol aldıkça, her ÅŸey daha zorlaşıyor. Bu bölge, bilimsel olarak bir harikalar diyarı ve bizler de, ÅŸeker dükkanındaki çocuklar gibi olacağız’ diyerek heyecanını dile getiriyor. New Scientist dergisinde yer alan yazıya göre (14 Aralık 2002), New Horizon, Plüton’un atmosferindeki sıcaklığı, neyden oluÅŸtuÄŸunu ve tam olarak atmosferde neler gerçekleÅŸtiÄŸini araÅŸtıracak.Plüton’un ardından 3 farklı KBO’yu daha ziyaret edecek. Ancak bu yerler, kalan yakıta baÄŸlı olarak belirlenecek. Uzay roketi, bu yerlerdeki kraterleri inceleyerek, bu kraterlere, uzaklardaki dev bir ‘dünya’, belki de X Gezegeni’nin düzensizleÅŸtirdiÄŸi küçük yapıların çarpıp çarpmadığını da bulacak.Aslında, New Horizon Kuiper KuÅŸağı’na vardığında, X Gezegeni’nin varlığı çoktan doÄŸrulanmış da olabilir.Â