Yıldız Moran’a bir selam duruşu
Güncelleme Tarihi:
O, Türkiye’nin akademik eğitim almış profesyonel ilk kadın fotoğraf sanatçısı. Aynı zamanda sonraki kuşakların fotoğraf yaklaşımlarına da önemli katkıları var. (İpek İZCİ)
Yıldız Moran’ın fotoğraf yolculuğunu yansıtan ‘Yıldız Moran: Bir Dağ Masalı’ başlıklı sergi, bugün İstanbul Modern’de açıldı.
Sanatçının ilk defa gün ışığına çıkacak fotoğraflarının da yer aldığı 86 siyah beyaz yapıtı, yaşasaydı bugün 86 yaşında olacak sanatçıya bir selam duruşu niteliğinde... Moran’ın sergide yer alan eserlerinden birkaçını, küratör Merih Akoğul’dan dinledik.
BAKMADAN GEÇME!
Ağrı Dağı-1956: “Ağrı Dağı’nın Yıldız Moran’ın objektifinden yorumlanışına tanık oluyoruz. Bunun büyük bir şans olduğuna inanıyorum. 62 yıl öncesinden gelen bu fotoğrafa dikkatlice baktığımızda, Yıldız Moran’ın kadrajın alt tarafındaki gölgesiyle de karşılaşmak heyecan verici. Fotoğrafın en güzel yanlarından biri de geçmişle gelecek arasında kurduğu o sağlam köprü.”
Anadolu Anatolia, 1955:“Ah çocuk, güzel çocuk. Puantiyeli şapkan, salopetin, asla göremeyeceğimiz ve hep merak edeceğimiz yüzünle, fotoğrafın içindesin işte. O yol seni bugünlere getirdi. Yaşıyorsan en az 70 yaşında bir amcasın, yaşamıyorsan asla unutmayacağımız bir fotoğraftasın. Şanslısın ki kaderin seni Yıldız Moran’ın karşısına çıkarmış.”
BAKMADAN GEÇME!
Ayasofya, 1954: “Sultanahmet Camii’nin bahçesinden, yüzyıllık bir yolculuğa çıkarcasına, karşıda tüm görkemiyle uzanan Ayasofya’yı görmek, harika bir duygu. Bir de İstanbul’a yağıp anılar hariç her şeyin üzerini örten ve erimemekte direnen kar varsa... Sahi, ayın kaçı, günlerden ne, hangi yüzyıldayız; fotoğrafa bakıp çözebilen var mı?”
Dil İskelesi, 1954: “Dil İskelesi çalışması, bizlere bir röportaj bütünlüğü içinde bir istasyon şefinin günlük yaşamını iletiyor. Her gün ya da bazı günlerde geçen tarifeli trenler, Dil İskelesi’nde duran, inen ve binen yolcuları hedeflerine ulaştırmak için gidip geliyorlar. Kısa molaları sırasında, birbirini tanımayan ama aynı yöne gidecek insanlar bir yolculuk süresince de olsa, aynı kaderi paylaşıyorlar.”
BAKMADAN GEÇME!
Dil İskelesi, 1954 (2): “Dil İskelesi serisinin, ilk kez yayınlanan bu fotoğrafı da bize makasın değiştirildiği kontrol odasında, görevliyi çalışma anında gösteriyor. Odanın penceresinden içeriye dolan parlak güneş ışığının aydınlığında, yüzünde fotoğrafçının varlığını onaylayan hafif bir gülümsemeyle görevini nasıl yaptığını gösteren şefin bu anı, serinin diğer fotoğraflarıyla birlikte demiryolları çalışanlarının yaşamına ışık tutuyor.”
Füreya Koral, 1955: “Ülkemiz heykel sanatının değerli ismi Füreya Koral, atölyesinde günlük çalışma temposu içinde Yıldız Moran’ın bakış açısıyla fotoğraflanmış. Fonda İstanbul, atölyeye düşen güneş, iki kadın sanatçının olağanüstü buluşması, yıllar sonra sanat tarihinin önemli bir parçası olarak geçmişin mirasını bize taşıyor. Füreya Koral, kile can verirken, Yıldız Moran da bu ölümsüz anı peliküle geçiriyor. Unutulmaz bir anın nadide parçasıni bu sergide bir kez daha kucaklıyoruz.”
BAKMADAN GEÇME!
Lizbon-Portekiz, 1952: “1952 yılı, Yıldız Moran’ın fotoğraf eğitimi için bulunduğu İngiltere günlerine karşılık geliyor. Aynı yıl Moran, Avrupa’nın çeşitli ülkelerine geziler yapıp fotoğraf çekti. Lizbon’da çekilen ve ön planda ağzında gazete tutan iki köpeğin bulunduğu bu fotoğraf, içinde taşıdığı mizahi değerle de diğer fotoğraflardan ayrılıyor. Arkada, netsiz alanda da, Moran’a bakan insanları ayırt ediyoruz.”
Van, 1956: “Van’da çekilmiş, gölgesinden başka kimsesi olmayan o yalnız çocuk. Kurumuş toprağın üzerinde adımı atarken çekilmiş. Belli belirsiz bir rüzgâr saçlarını dalgalandırıyor. Bizlere ilettiği atmosfer, kendisine bakanları alıp Anadolu’nun bir köyünün tam ortasına bırakıyor. Tuhaf bir biçimde, o fotoğrafa baktıkça, içimiz mutlulukla doluyor. İşte fotoğrafın tarifsiz gücü.”
BAKMADAN GEÇME!
Antalya, 1955: “Kardeş sevgisi, bir fotoğrafta ne kadar gösterilebilirse, Yıldız Moran’ın bu çarpıcı yapıtında da en az o kadar var. Duyguları fotoğrafa taşımak, belki de dünyanın en zor işi. Acıyı, umudu, sevgiyi, ancak o insanlarla empati kuran, onların duygularını hissedebilenler sanat tarihine mal edebilir. Anadolu’nun kız çocukları, geleceğin fedakâr anneleri, Yıldız Moran bunu yıllar öncesinden görmüş. Kendisine, o günleri bize böylesine duyarlılıkla taşıdığı için teşekkür borçluyuz.”
‘Çekmiş olduğu fotoğraflar, birer sanat yapıtı’
Serginin küratörü Merih Akoğul, Moran’ı “Cumhuriyet dönemi Türkiye fotoğraf sanatında, yapıtlarıyla hepimizi etkileyen görkemli bir dağ gibidir. Moran’ın fotoğraflarında yansıttığı atmosfer, adeta sihirli bir dağ masalından kopup gelmiştir” sözleriyle tarif ediyor.
Akoğul, serginin önemini ise şöyle özetliyor: “Yıldız Moran, ülkemiz fotoğrafının erken döneminin en önemli temsilcilerinden ve akademik eğitim almış ilk profesyonel kadın fotoğraf sanatçısı. Fotoğrafın dünyada sanat olarak henüz görülmeye başladığı o günlerde çekmiş olduğu fotoğraflar, günümüzde birer sanat yapıtı olarak kabul görüyor. Fotoğrafa kattığı değer, bugün de netlikle görüldüğü gibi tartışılmaz. 1950’li yılların başlangıcından itibaren çektiği birçok fotoğraf, günümüzde ikonik değer taşıyor. Sergideki fotoğrafları hem Yıldız Moran’ın farklı konulardaki çalışmaları hem de döneminin ötesinde çarpıcı yaklaşım biçimlerini yansıtan fotoğrafların arasından seçtim. Sergide 86 fotoğraf yer alıyor. Bu fotoğrafların özellikle modern bir bakış, çağdaş bir dil ve yan yana geldiklerinde bir bütünlük oluşturmasını istedim.”
BAKMADAN GEÇME!
Eczacıbaşı Topluluğu’nun sponsorluğunda gerçekleşen ‘Yıldız Moran: Bir Dağ Masalı’ sergisi, 12 Mayıs 2019’a kadar İstanbul Modern Fotoğraf Galerisi’nde görülebilir.