Montrö Sözleşmesi nedir, ne demek? Montrö Sözleşmesi’nin 19. maddesi nedir? İşte Montrö'nün önemi hakkında bilgiler
Güncelleme Tarihi:
Montrö Sözleşmesi’nin maddeleri Ukrayna-Rusya geriliminde gündeme geldi. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ukrayna'nın doğusundaki Donbas'a özel askeri operasyon emrini verdi. Ukrayna'da pek çok bölge saldırıların hedefi olurken, Ukrayna’nın Ankara Büyükelçisi Vasyl Bodnar, yaptığı açıklamada, "Erken konuşmam istemem Türk tarafından dayanışma tezahürünü bekliyoruz. Bize göre Montrö Sözleşmesi'nin 19’uncu maddesi uygulanmaya konulmalı” dedi. Peki, Montrö Sözleşmesi’nin 19. maddesi nedir? İşte, Montrö Sözleşmesi’nin önemi ile ilgili ayrıntılı bilgiler.
Montrö Sözleşmesi’nin 19. maddesi Ukrayna'dan gelen açıklamanın ardından gündemde yer aldı. Dönemin ülkeleri Bulgarlar, Fransa Cumhuriyeti, Büyük Britanya, İrlanda ve Denizaşırı Britanya Ülkeleri, Hindistan İmparatorluğu, Elenler Krallığı, Japonya İmparatorluğu, Romanya Krallığı, SSCB, Yugoslavya Krallığı ve Türkiye Cumhuriyeti arasında imzalanan Montrö Sözleşmesi Türkiye'ye İstanbul ve Çanakkale boğazları üzerinde kontrol ve savaş gemilerinin geçişini düzenleme hakkı veriyor.
MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ'NİN ÖNEMİ
Türkiye Cumhuriyetinin egemenlik hakları alanındaki eksikliği tamamlayan söz konusu Sözleşme, beş kısım (ticaret gemileri, harp gemileri, uçaklar, genel hükümler ve nihaî hükümler) ve dört eke ayrılmış olup, 29 maddeden, ibarettir. İstanbul ve Çanakkale Boğazları’ndan serbest geçişi sağlayan ve denetimi tümüyle Türkiye’ye bırakan Montrö Sözleşmesi’nin asıl amacı kıyı devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’nin egemenlik haklarını saklı tutmakla beraber uluslararası deniz ticaretinin gereklerini ve yararlarını bu haklarla bağdaştırmaktır. Yani Montrö ile Boğazlar’dan yeni bir geçiş rejimi kabul edilmiş, bu yeni rejimin uygulanması ve denetimi sorumluluğu Türkiye’ye verilmiştir.
BAKMADAN GEÇME!
MONTRÖ BOĞAZLAR SÖZLEŞMESİ'NİN 19. MADDESİ NEDİR?
Savaş zamanında, Türkiye savaşan değilse, savaş gemileri 10. maddeden 18. maddeye kadar olan maddelerde belirtilen koşullarla aynı koşullar içinde, Boğazlar'da tam bir geçiş ve gidiş-geliş (ulaşım) özgürlüğünden yararlanacaklardır.
Bununla birlikte, savaşan herhangi bir Devletin savaş gemilerinin Boğazlar'dan geçmesi yasak olacaktır; şu kadar ki, işbu Sözleşmenin 25. maddesinin uygulama alanına giren durumlarla, saldırıya uğramış bir Devlete, Milletler Cemiyeti Misakı çerçevesi içinde yapılmış, bu Misak'ın 18. maddesi hükümleri uyarınca kütüğe yazılmış (tescil edilmiş) ve yayımlanmış, Türkiye'yi bağlayan bir karşılıklı yardım andlaşması gereğince yapılan yardım durumları bunun dışında kalmaktadır.
Yukarıdaki fıkrada öngörülen kuraldışı durumlarda, 10. maddeden 18. maddeye kadar olan maddelerde belirtilen kısıtlamalar uygulanamayacaktır.
Yukarıdaki 2. fıkrada konulmuş geçiş yasağına karşın, Karadeniz'e kıyıdaş olan ya da olmayan savaşan Devletlere ait olup da bağlama limanlarından ayrılmış bulunan savaş gemileri, bu limanlara dönebilirler.
Savaşan Devletlerin savaş gemilerinin Boğazlar'da herhangi bir elkoymaya8 girişmeleri, denetleme (ziyaret) hakkı9 uygulamaları ve başka herhangi bir düşmanca eylemde bulunmaları yasaktır.