Fotomuhabirlerinin gözüyle 15 Temmuz
Güncelleme Tarihi:
Darbe girişiminin en sıcak saatlerinde sokakta halkın direnişine anbean tanık olan Hürriyet fotomuhabirleri o geceyi anlattı.
Hürriyet fotoğraf editörü Sebati Karakurt ve ekibindeki fotomuhabirler İbrahim Yurtbay ile Selçuk Şamiloğlu 15 Temmuz gecesi ve 16 Temmuz sabahı İstanbul'da görev başındaydı. Ankara'da ise Rıza Özel ve Mert Gökhan Koç, sokakta ve TBMM'de darbe girişiminin en sıcak saatlerini görüntüledi. İşte o anlar...
O gece, ölüm çok yakındı
Rıza Özel - Hürriyet Gazetesi Fotomuhabiri ve Türkiye Foto Muhabirleri Derneği Başkanı: Alçaktan uçan jetler bozuyordu başkent semalarının sessizliğini. Ne olduğunu anlamaya çalışırken bürodan gelen telefonla Genelkurmay Kavşağı’na geçtim. Genelkurmay Başkanlığı binasını, polis araçlarının yanıp sönen ışıkları aydınlatıyordu. Henüz hiçbir şey belli değilken toplanmaya başlayan insanlar, darbe dedikodularıyla isyan ediyordu. Üzerinde ‘Che Guevara’ tişörtü olan da, ak sakallı ihtiyar da, göbeği açık jean pantolonlu genç kız da, başı kapalı genç kız da aynı tepkiyi gösteriyordu. Genelkurmay’dan gelen silah sesleri karşısında polisler, yavaş yavaş artan kalabalığı uzak tutmaya çalışıyordu. Açılan ateşle polisler ve vatandaşlar yerlere uzanıyordu.
BAKMADAN GEÇME!
Tanklar ezip geçiyordu
Bir anda bulunduğumuz noktadan birkaç yüz metre ileride Atatürk Bulvarı’ndan gelen gürültülü tank sesleriyle insanların tepkisi daha da arttı. Bulvarda kendilerini durdurmaya çalışan vatandaşların üzerine sürülüyordu. Araçları, elektrik direklerini, ağaçları ezip geçiyordu koca demir yığınları. Gözümü vizörden ayırmadan deklanşöre basıyordum. Fotoğraf makinemin kaydettiği her bir kare, dehşet vesikasıydı. Bir grubu Çankaya Köşkü’ne doğru giden tankların bir bölümü de polis araçlarını ezip geçerek Genelkurmay Başkanlığı önüne doğru hareket etti. Koşarak Genelkurmay Başkanlığı önüne gittiğimde hiç kimse yoktu henüz. Sonrasında sanıyorum, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın çağrısının ardından kalabalığın sayısı bir anda arttı.
Yanı başımda öldü
Genelkurmay Başkanlığı önünde etraflarını kuşatan kalabalığı korkutmak için tanklar gürültülü sesleri ile ileri geri hareket ediyordu. İnsanlar bedenlerini koca cüssesine siper ettikleri tankların üzerine çıkmaya çalışıyordu. Bu sırada nizamiyeden açılan ateşle onlarca insan yaralandı. Bir taraftan yaralılara müdahale eden halkın tepkisi daha da artmıştı ki bu kez nizamiyeden insanların üzerine yeniden ateş açılmaya başladı. Bu kez hemen yanı başımdaki bir adam karnına aldığı mermi ile yere düştü, ölmüştü. Birkaç metre ötemdeki gençse ayağından yaralandı. Fotoğraflarıma yansıyan dehşet giderek artıyordu. Savaşlarda, çatışmalarda görev yapmıştım ama ilk kez hayatımda bu kadar ölüme yaklaştığımı hissediyordum. Gelen onlarca telefon çağrısının yalnızca birine cevap veriyordum, onu da anlamsız veda cümleleriyle kapatıyordum.
BAKMADAN GEÇME!
İlk bombada camlar patladı
Elimdeki fotoğrafı gazeteye ulaştırmanın bir yolunu ararken Meclis’e geçtim. Orada karşılaştığım Anadolu Ajansı fotomuhabiri Bülent Uzun’la birlikte bir süre yalvarıp yakarmadan sonra Meclis’e girdik. İçeride her partiden az sayıda milletvekili ve Başkan İsmail Kahraman vardı. Genel Kurul Salonu’na doğru inmeye çalışırken uçakların attığı, Meclis bahçesine düşen ilk bombanın etkisiyle muhalefet kulisinin yakınındaki bütün camlar, sıvalar, çerçeveler birkaç metre ötemde patlamıştı. Orada duran yalnızca bir polis vardı, dışarı doğru koşarak bembeyaz toz bulutu içinden haykırıyordu, “Kimse var mı? Hayatta kimse var mı?”
Meclis bombalandığı anda
Genel Kurul Salonu’na ulaştığımda ise vekiller, hem tepki gösteriyor, hem birlik mesajlarıyla darbeye karşı çıkıyordu. Dışarıdan gelen yoğun çatışma sesleri ve bombaların dehşeti içinde vekillerle birlikte sığınağa indik. Ellerinde ağır silahlı polisler, sağa sola koşarken çatışma sesleri giderek artıyordu. Sonradan helikopterin Meclis’i ateş altına aldığını öğrendim. Tekrar fotoğrafları geçmek için Bülent Uzun’la birlikte Genel Kurul Salonu’na çıktığımızda basın kulisinde kimsenin olmadığını gördük. Bu sırada Meclis’in ana binası jetlerin hedefi oldu. Buranın güvende olmadığını anladığımızda tekrar sığınağa inmeye karar verdik. İçeride kalan bilgisayarımı almak üzere Genel Kurul Salonu’nda bir süre oyalanmıştık ki Meclis ana binası bu kez jetler tarafından öylesine bombalandı ki şiddetle her yanı bir toz bulutu kapladı. O sırada karşılaştığımız aynı gazetedeki meslektaşım Rıfat Başaran’la karşılaştık. Sığınağa inerken gördüğümüz manzara ise hayretlere düşürüyordu bizi. Bilgisayarı almak için oyalanmasak atılan bomba ile çöken çatıdaki onlarca santim kalınlığındaki sıvaların altında kalacak, belki de patlayan camlar üzerimize yağacaktı.
BAKMADAN GEÇME!
O gece, ölüm herkese çok yakındı
Sabah gün ağarırken polislerin helikopter ateşi kesilmedi. Uyarılarına rağmen saklana saklana çıktığımızda yaşanılan dehşet daha da çarpıcı şekilde fotoğraflara yansıyordu. O gün 40 saati aşkın süre eve gitmeden görev yaptım. 15 Temmuz gecesi ölüm birkaç metre veya birkaç saniye, birkaç dakika uzaktı benim gibi her meslektaşımın, her vatandaşın, polisin, milletvekilinin...
Bitmeyen gece
Mert Gökhan Koç - Hürriyet Gazetesi Fotomuhabiri: Darbe girişimi haberini uçaklar uçmaya başladıktan yaklaşık 5 dakika sonra öğrendim. Arkadaşımla yürürken F-16’ların alçaktan uçtuğunu fark ettik. İlk başta ciddiye almadık ama birkaç sortiden sonra anormal bir şeyler yaşandığını hissettim. Havada bir yolcu uçağının ardından F-16’ların gittiğini görünce ‘uçak kaçırılmış olabilir’ diye düşündüm. Tam taksiye binerken darbe olduğunu söyleyen mesajlar aldım. Hemen TBMM’nin önüne gittim.
BAKMADAN GEÇME!
Genelkurmay’a doğru koştum
Atatürk Bulvarı’nda taksiden iner inmez hemen üstümden inanılmaz bir şekilde Genelkurmay Başkanlığı’na doğru alçak uçuş yapan bir F-16, o gece hareketli dakikalar yaşanacağının ilk sinyalini verdi. Genelkurmay Başkanlığı’na doğru koşmaya başladım, çevrede güvenlik önlemi alan polisler benimle beraber birkaç meslektaşımı da uzaklaştırmaya çalıştı. Diğer taraftan dolandık ve Genelkurmay Başkanlığı kavşağına ulaştık.
Genelkurmay bahçesinden helikopter yükseldi
İlk gördüğümüz manzarada onlarca ambulans, Genelkurmay’ın önünde bekliyordu. O sırada da tüm basın mensupları ne olduğunu anlamaya çalışıyordu. Herkes Genelkurmay’a bir terör saldırısı olduğuna yönelik iddialar ortaya atıyordu. Çok sayıda polis olay yerinde yoğun güvenlik önlemleri almıştı. Basın mensupları bir yandan görüntü almaya çalışırken Genelkurmay’ın bahçesinden bir helikopter yükseldi, bir süre sonra 3 adet helikopter bölgede ışıksız bir şekilde uçmaya başladı. Bu sırada arkadaşlarımız MİT’te büyük çatışmalar yaşandığını, TRT’ye ise askerlerin girdiğini ve darbe bildirisi okunduğunu söyledi.
BAKMADAN GEÇME!
Kızılay’a tanklar girdi
Kısa bir süre sonra da Genelkurmay’dan silah sesleri yükseldi, yaşanan panikle birlikte tüm basın mensupları siper alıp korunmaya çalışırken bir helikopter Genelkurmay’ın olduğu bölgeye ateş açtı. Bölgede hareketlilik sürerken Başbakan ve Cumhurbaşkanı’nın yaptığı açıklamaların ardından vatandaşlar da darbeye karşı koymak için sokağa çıkıyordu. Genelkurmay’ın olduğu bölgeye gelen çok sayıda Ankaralı, darbeye karşı tepkisini gösteriyordu. Bu gelişmeler yaşanırken Kızılay’a tankların giriş yaptığını öğrendik ve Atatürk Bulvarı’na doğru koşmaya başladık.
Kanlı gecenin ilk izleri
Kızılay yönünden gelen tankları gören yüzlerce kişi, yolu kesmeye çalıştı. Ellerinde Türk bayraklarıyla sokağa dökülen Ankaralılar tankların önüne atlayıp hareket etmesini engellemeye çalışıyordu, bazıları da tankın üstüne çıkmıştı. Bir anda inanılmaz görüntülere şahit olmaya başladık. Ancak yolunun kesilmesine rağmen bir tankın önündeki iki aracı da saniyeler içinde ezerek geçmesi o gecenin kanlı geçeceğine dair büyük bir korku uyandırdı içimde. Tanklar, üstündeki askerlerle havaya ateş açarak Çankaya yönüne doğru ilerledi. Ancak kısa bir süre sonra yeniden Genelkurmay’a geldiler. Vatandaşlar ellerine ne geçerse tanklara atıp, paletlerine sokarak durdurmaya çalışıyordu. Askere karşı çok büyük bir tepki vardı.
BAKMADAN GEÇME!
Vatandaşlara ateş açtılar
Zırhlı personel taşıyıcısının (ZPT) üstüne çıkan birkaç vatandaş, kapaktaki askerle konuşup önce ikna etmeye, sonra da tutup dışarı çıkarmaya çalıştı. Yaşananlara anlam vermeye çalışan askerin yaşadığı o korku gözlerinden okunuyordu. ZPT’nin içinden ateş açarak vatandaşları uzaklaştırdılar. Genelkurmay’ın önünde tam bir savaş manzarası vardı. Tanklar önüne ne geldiyse ezerek geçmişti. Binlerce vatandaş da tankların peşinde Genelkurmay’ın önüne gelmişti. Zırhlı araçlar Genelkurmay’a ulaşmaya çalışırken tankların üstüne çıkanlardan bazıları da aracın kamuflajını giydirerek hareket etmesini engellemeye çalıştı.
Kendimi siper ettim
Tanklar da vatandaşları uzaklaştırmak için namlusunu bir sağa bir sola çeviriyordu. Birçok kişi de Genelkurmay’ın demirlerine vuruyordu. Bu sırada vatandaşların üzerine ateş açılmaya başladı. Silah sesleri yükseldikçe yaralananlar oldu. Açılan ateş sonucu iki metre uzağımdaki bir kişi yere yığıldı, karnından vurulmuştu. Bir başkası ayağından, bir başkası ise göğsünden... Yaralılar ambulanslar ya da çevredeki sivil araçlarla hastanelere taşınıyordu. Bölgede tam bir kaos yaşanıyordu. Silah sesleri yükseldikçe Genelkurmay’ın kapısına yakın bir yerde sipere yattım. Benimle birlikte onlarca kişi de yere yatmıştı.
BAKMADAN GEÇME!
‘Darbe yaptırmayız’
Yanımda ayakta duran bir kişi duvarın yanında Genelkurmay’ın kapısına doğru bakıyordu. “Yere yat, vurulacaksın” diye bağırdım. “Ne olacaksa olsun, bunlara pabuç bırakıp darbe yaptırmayız” dedi. Ellerinde Türk bayraklarıyla direnen vatandaşlar Genelkurmay’dan ateş açıldıkça bir bir yere düşüyordu. Hayatımda ilk kez böyle bir olayın içinde kaldığım için biraz şaşkınlık, biraz heyecan, ancak büyük de bir korku yaşadım. Birkaç dakika sonra artık can güvenliğimin kalmadığını fark edince bölgeyi terk etmeye karar verdim. Ben gittikten sonra o bölgenin kobralarla ateş altına alındığını ve onlarca kişinin şehit olduğunu öğrendim, kalmayı seçseydim belki de onlardan birisi de ben olacaktım.”
Havalimanına insan seli
Sebati Karakurt - Hürriyet Fotoğraf Editörü: Gazetenin yazıişleri katındaki TV’de Boğaziçi Köprüsü’ndeki askeri araçlara anlam vermeye çalışıyoruz. Bir anda Atatürk Havalimanı’nda da hareketlenmeler olunca arabayla yola çıkıyoruz, radyoda darbecilerin bildirileri okunuyor ama gel gör ki sokaklardaki hiç kimse bildiriyi takmıyor. Bir anda ortalık karışıyor.
BAKMADAN GEÇME!
Basın Ekspres Yolu’nda yoğunluğu görünce ara yollardan havalimanına zar zor varabiliyoruz. İşletme binalarına giden yolu kesen bir tankın arkasında konuşlanmış silahlı askerler şaşkın bir şekilde etraftakilere “Oraya giremezsiniz, burada duramazsınız” diye hafif de ürkekçe talimatlar yağdırıyorlar. Etrafta toplananlardan bazıları tankın üzerine çıkıp üzerindeki askerlerin yakasına yapışıyor, diğerleri de yerdeki silahlı askerlere “Kardeşim bırakın bu işleri, hainlik yapmayın” diye bağırıyorlar, içlerinden birileri askerlerin ellerindeki silahları çekiştiriyorlar. Yaklaşık yarım saat içerisinde binlerce kişi havalimanına doğru gelince askerler birbirleriyle bakışarak hızlıca tanka binip kalabalığın içerisinden çıkarak kayboluyor.
Resmen insan seli akıyor, havalimanının giriş kapısındaki özel harekât polisleri öfkeli kalabalığı megafonla sükûnete davet ediyorlar ama nafile.
BAKMADAN GEÇME!
Gökyüzündeki F-16’ların sesleri, patlamalar kimsenin umurunda değil. Fotoğraflar çekip gazeteye dönmeye çalışıyoruz otomobil ve kamyonlarla kapanan yollardan geçmek olanaksız, saatlerce süren yürüyüşün ardından gazete binasına yaklaştığımızda askeri bir helikopterin Hürriyet binasının otoparkına inmeye çalıştığını görüyoruz. Silah seslerinin ardından helikopter yeniden havalanıyor. Bahçede büyük bir izdiham. Polisler etkisiz hale getirdikleri darbeci askerleri TV stüdyolarında öfkeli kalabalığın elinden kurtarmaya çalışıyorlar.
Bir anda tank kayboldu ortadan
İbrahim Yurtbay - Hürriyet Gazetesi Fotomuhabiri: Gazeteden eve dönmeye çalışıyordum, yorgun argın... Telefon çalmaya başladı. Anlamaya, küçücük bir bilgi kırıntısına muhtaç telefonlar. Ankara’da uçaklar alçak uçuş yapıyormuş... İstanbul’da köprü kapatılmış. Sonradan, adı ‘Şehitler Köprüsü’ olacak olan Boğaziçi Köprüsü.Bütün bilgi kırıntılarını bir araya getirip ne olduğunu anlamaya, puzzle’ı tamamlamaya çalışıyoruz bu telefonlaşmalarla... Ben 85’liyim. En son darbe ben doğmadan beş yıl önce olmuş. Ve henüz o gece, o uzun gece, o köprünün üzerinde onlarca insanın katledileceğinden haberimiz yok...Saatler ilerledikçe tablo biraz daha netleşmeye başlıyor, uzun gecenin karanlığı bastırdıkça, nasıl bir ihanetin, ne koyu bir karanlığın içinde olduğumuzu daha iyi anlıyoruz... Telefonlaşmalar sürüyor: “Halka ateş açmışlar”... “TRT’yi basmışlar”... “Hürriyet’e girmişler”... “Meclis’i bombalıyorlar”...
BAKMADAN GEÇME!
Asker sokakta
Bu uzun gece, en uzun gece... İnsanlar oluşan trafiğin sebebinden habersiz, öfkeli... Havalimanı yolundaydım. Bir yandan ne olduğunu anlamaya çalışıyor, bir yandan da fotoğraf çekiyordum. Asker sokakta, sebebi belirsiz. Gazeteden arkadaşlarla anlaşarak kritik yerlere yönelmeye başladık. Payıma havalimanı düşmüştü. Havalimanı yakınlarından tankların girişleri kapatması sebebiyle oluşan trafik ulaşıma engel oluyordu. Araçlarından inen insan seli, yaya olarak yoluna devam eden insanlar... Ben de bir süre sonra aracımdan inip kalan yolu yürüyerek devam ettim.
BAKMADAN GEÇME!
Askerler şaşkın, halk öfkeli
Bir yandan fotoğraf çekip bir yandan neler olduğunu anlamak için internetten, sosyal medyadan yaşananları takip etmeye çabalıyordum. Karşımda, giyinmeye bile fırsat bulamamış, ‘eşofman’lı, ayaklarında postal yerine “spor ayakkabı” olan şaşkın askerler. Biz de onlar kadar şaşkındık. Kimileri “Darbe girişimi” diyor, kimileri “Tiyatro”. Ancak, burada yaşananlar gerçekti. Polisler beklemede, halk tedirgin, asker şaşkın. Cumhurbaşkanı’nın çağrısı duyuldu; “Bu bir darbe girişimidir, bütün halkımızı sokağa davet ediyorum.” Bu çağrının ardından kalabalık gitgide arttı. Bir yanda tatbikat yalanıyla kandırılan asker, bir yanda darbeye engel olmak isteyen öfkeli halk. İnsanlar çoğalıyor. Fotoğraf çekimi zorlaşıyordu.
Halk tankın üzerine yürüdü
Bir yolunu bulup VIP salonundan giriş yaptım, Atatürk Havalimanı’nın içine. Birden bir tank yanaştı VIP girişine. Halk tankın üstüne yöneldi, tanka vuranlar, “Darbeye izin vermeyiz” nidaları... Sürekli fotoğraf çekiyordum. “Cumhurbaşkanı havalimanına gelecek” söylentisiyle beraber insanlar gittikçe çoğaldı. Bir kargaşa çıktı ve bir anda tank kayboldu ortadan. Tankı aradı gözlerim ama bulamadım. Askere öfke büyüyordu her saniye. “Geri dönün” çağrıları, darbeye direnen insanlar, neden orada olduklarını dahi bilmeyen askerler... Kalabalığın tepkisinden korkan asker havaya birkaç el ateş ediyor, halk da geri çekilmek yerine askerin üzerine doğru ilerliyordu. İçerisinden rütbeli askerlerin indiği bir araç yaklaştı. Sonra “Geri çekiliyoruz” dedi. Askerler geri çekilirken, polis insanları sakinleştirmeye çalışıyordu.
BAKMADAN GEÇME!
Lincin eşiğinden döndüm
Selçuk Şamiloğlu - Hürriyet Gazetesi Fotomuhabiri: Sabah 05.30-06.00 sularıydı. Askerin Boğaziçi Köprüsü’nün Anadolu Yakası’nda olduğunu, halkla çatıştığını duyunca Balmumcu’dan köprüye gittim. Herkes köprünün üstünde o tarafa doğru yürüyordu, ben de köprünün Avrupa ayağından Anadolu ayağına yürüdüm. Ancak oraya vardığımda ve oradaki öfkeli kalabalığı gördüğümde ‘Keşke gelmeseydim’ dedim.
‘Askerleri bize verin’
Polis, askerleri yakalayıp çevik kuvvet otobüslerine bindirmişti. Yani ben gittiğimde asker teslim olmuştu. Hatta köprüde yürürken bazı askerlerin polise ait Akrep tipi zırhlı bir aracın içinde olduğunu gördüm. O sırada kalabalık, aracın içerisindeki askerleri dışarı çıkarmak için aracı sallayıp devirmeye çalıştı. Çevik kuvvet polisine ait otobüslerdeki askerler için “Bize verin, vatan hainlerini öldüreceğiz” diye bağırıyorlardı.
BAKMADAN GEÇME!
‘Sen kimsin?’
Fotoğraf çekerken birisi beni gördü. “Sen kimsin?” dedi, “Gazeteciyim” dedim. Fotoğraf makinemi gösterdim. Fotoğraf makinemi çekip aldı, sonra beni iteledi. Etraftaki herkes bana saldırmaya başladı. Birisi vurunca hepsi saldırdı. Polis ayırmaya çalışıyordu ama nafile, saldıran grubu polis de durduramadı. Ben darp edilirken bazıları “Bunu köprüden atalım, kurtulalım” diyordu. Bunu duyunca köprüden kendim atlayayım diye düşündüm. Bir polis beni bir nakliye kamyonuna bindirdi. Kamyoncuya “Bunu buradan götür, yoksa öldürecekler” dedi. Sonra kamyoncu beni hastaneye götürdü.