Eskiyen telefonlarınızı çöpe atmadan önce iki kez düşünün!
Güncelleme Tarihi:
Eski cihazlarımızı çöpe atmak çok kolay. Peki ama sonrasında neler oluyor? Eski akıllı telefonunuzu, tabletinizi veya diğer elektronik cihazlarınızı artık kullanmayacağınız zaman onlardan nasıl kurtulabilirsiniz? Onlardan kurtulmanın çevreye zarar vermeyen bir yolu var mı?
Bazılarını geri dönüşümde kullanıyoruz ancak kullandığımız geri dönüşüm cihazları kusursuz değiller ve cihazların içlerinde bulunan zararlı maddelerin yeni farkına varıyoruz. İsterseniz öncelikle günümüzün en popüler elektronik cihazlarından cep telefonunun içinde bulunan zararlı maddelerden başlayabiliriz.
Cep telefonu kullanmanın beyin tümörüne yol açtığı konusunda kesin bir kanıt bulunmasa da cep telefonları, 'yeşil' olmaktan çok uzak. Bakır, altın, kurşun, nikel, antimon, çinko, berilyum, tantal, civa, arsenik ve koltan gibi birçok tehlikeli madde telefonunuzun içinde bulunuyor veya telefonların yapımında kullanılıyor.
BAKMADAN GEÇME!
Bazı çevre dostu olmayan yöntemler arasında telefonun üretiminde kullanılan maddelerin elde edilmesi de var. Örneğin telefonlar için üretilen kondansatörlerde kullanılan koltan şu an büyük bir tartışma konusu. Koltan'ın büyük bölümü Kongo'da bulunuyor ve insan hakları organizasyonlarına göre bu maddeyi yer altından çıkaran işçiler, yılda 1000 doların altındaki bir gelirle hayatta kalmaya çalışıyorlar, üstelik güvenlik ekipmanları da yok.
Hayvan hakları organizasyonlarına göre ise goril nüfusu da bazı yiyecek kaynaklarının madenciler tarafından kullanılması nedeniyle olumsuz etkileniyor.
BAKMADAN GEÇME!
Ancak cep telefonlarını çöpe atmasaydık işler çok daha kolay bir hal alacaktı. Cep telefonunu çöpe attığımızda cihaz yerel çöp sahasına gider. Burada küçültülür, ezilir veya yakılır. Bu ise cihazın içinde güvenle bekleyen maddelerin havaya, toprağa ve suya karışmasıyla sonuçlanır.
Telefonların ve birçok elektronik cihazın içinde bulunan maddeler yüksek dozlarda maruz kalındığında kansere, sorunlu doğumlara, beyin sorunlarına; sinir, üreme, sindirim, lenfatik, ve bağışıklık sistemlerine zarar veriyor. Birçok telefonun onları tutuşmaktan koruyan plastik kapakları bile içlerindeki maddeler dolayısıyla atıldığında zehirli bir hal alabiliyor.
BAKMADAN GEÇME!
Bir çöplükteki sadece bir cep telefonunun dev bir tehlike oluşturmasından bahsetmiyoruz. Ancak Birleşmiş Milletler'e (BM) göre dünya nüfusunun yüzde 80'i en az bir cep telefonuna sahip.
Bu kullanıcıların kaç tanesinin ikinci, üçüncü veya dördüncü telefonunu kullandığını düşündüğünüzde tehlikenin farkına varabilirsiniz. Asıl korkunç olan ise tüm telefonların yüzde 50'sinden fazlasının geri döndürülmediği.
BAKMADAN GEÇME!
Bu sorunun cevabı tabii ki geri dönüştürülen şeyin geri dönmesi... Illinois tabanlı elektronik geri dönüştürme kuruluşu Intercon Solutions, bir cep telefonu tesislerine ulaştığında ne olduğunu şöyle anlatıyor:
"Bir telefon ulaştığında ürün türüne ve ağırlığına göre ayrılıyor ve kutulara dolduruluyor. Intercon, işlemin montaj sırasına benzese de aslında ürünlerin elle parçalara ayrıldığı bir 'sökme' işlemi olduğuna dikkat çekiyor. Cihazlarda bulunan altın, gümüş, kurşun, alüminyum, demir, bakır, pirinç, palladyum gibi metaller ve fazlası ayrıştırılıyor."
BAKMADAN GEÇME!
Maddeler ayrıldıktan sonra her bileşen Intercon'un ISO 9001 ve 14001, OHSAS 18001, RIOS, R2, ve NAID AAA sertifikalarına ait eritme ortaklarına iletiliyor.
Plastikler, cam ve metaller; çubuk, külçe veya tohum şeklinde eritiliyor. Cam, kurşun ve değerli metaller yeni bir elektronik devrede hayat buluyor. Plastik maddeler ise park tamponu halini alıyor.
BAKMADAN GEÇME!
Geri dönüştürme konusundaki en büyük sorun ise bunun 'yapılamaması' değil yapılmaması. Geri dönüştürmek üzere özenle gönderdiğiniz cihazınız gerçekten geri dönüştürülüyor mu? Görünüşe bakılırsa çoğunlukla hayır.
Gana halkı bunu çok iyi biliyor, zira Gana, Hindistan, Nijerya, Çin ve bazı diğer bölgeler dünyanın elektronik çöplüğü haline gelmiş durumda. Maalesef buralarda 'geri dönüştürme' sözcüğü çok daha farklı anlamlar taşıyor. Değeri az olan veya değersiz ürünler yakında bulunan çukurlara atılıyor. Burada yayılan zehirlerin bir tehdit değil gerçek olduğunu söylemek gerekiyor.
BAKMADAN GEÇME!
Elektronik cihazları geri dönüştürme, çok yeni bir fikir ve kurallar sürekli olarak uygunlanmaya, prosedür geliştirilmeye çalışılıyor. Geri dönüştürme uygulamaları artık hiç olmadığı kadar yakından izleniyor ve gerekli cezalar veriliyor.
Elektronik cihazların elden çıkarılması süreçlerinin henüz çok zamanı var, peki tüm cep telefonları ve tabletler ilk baştan zararsız maddelerle üretilemez mi? Tabii ki üretilebilir. Aslında yüksek teknoloji ürünlerinin ve yarıiletkenlerin üretimi de sağlığa oldukça zararlı olabilir.
BAKMADAN GEÇME!
Ancak üreticiler sadece maliyetleri aynı seviyede tutarken zehirli maddeleri azaltacak yöntemleri araştırıyorlar ve aslında gerçek, kullanıcılar olarak bizlerin geniş ölçekli bir geri dönüştürme için elimizden geleni yapmıyor olmamız olarak ortaya çıkıyor.
BİR TÜKETİCİ OLARAK NE YAPMALISINIZ ?
1. Hiçbir elektronik cihazı çöpe atmayın.
2. Bir cihazınızı yenisiyle değiştirmek üzere bir mağazadaysanız önce seçeneklerinizi düşünün: Ürününüz yükseltilebilir mi? Yeni özelliklere gerçekten ihtiyacınız var mı?
3. 'Geri alım' programına sahip ürünleri satın alın.
4. Eski ancak çalışan ürünlerinizi tanımış web sitelerinde satın veya sorumlu bir yerel organizasyona bağışlayın.
5. Yeşil prensiplere sahip olan üreticileri takip edin.
6. Uzun ömürlü / yükseltilebilir cihazları satın alın.
7. Önem verdiğiniz o önemli cihazı almadan önce bir süre bekleyin ve sakin olmaya çalışın. Eğer bu başarısız olursa geçmişte 'son ve en iyi' için harcadığınız paraları düşünün, ve üzülün.