Doğru ve karakterli çocuklar yetiştirmenin 33 yolu
Güncelleme Tarihi:
Alanında uzman isimler doğru ve karakterli çocuklar yetiştirmenin püf noktalarını Hürriyet’e yorumladı.
Mükemmel çocuklar depresyonda
Modern çağın anne babaları, çocuklarının kusursuz birer birey olması için elinden gelen her türlü şeyi yapmaya çalışıyor. Özel okullar, özel dersler, piyano veya dans kursları, basketbol-voleybol veya yüzme eğitimleri ile çocuklarını daha donanımlı ve daha iyi birer birey yapmak için uğraş veriyor. Peki, ama tüm bunlar çocuğu başarılı ve aynı zamanda topluma faydalı bir birey haline getirmeye yetiyor mu? Alanında uzman isimler doğru ve karakterli çocuklar yetiştirmenin püf noktalarını Hürriyet’e yorumladı.
İlk 3 yıl çok önemli
Dr. Yalım Üner (Anne Sütü Araştırmacısı): Hayatınızın ilk 1000 gününde yedikleriniz, yaşamınızın geri kalan tamamını etkiliyor. Üstelik buna ana rahmine düştüğünüz gün de dâhildir. Anne sütü bir mucize olarak kabul ediliyor. Anne sütü ile beslenen bebeklerin, gelecekte çok sağlıklı olduğu araştırmalarla kanıtlandı. Ancak Sağlık Bakanlığı verilerine göre, Türkiye’de anne sütü ile beslenen bebeklerin sayısı hızla düşüyor, buna karşılık ek gıda ile beslenen bebeklerin sayısı yükseliyor. Dünya Sağlık Örgütü’ne verilerine göre emziren anne beslenmesi çocukların sağlıklı zihin ve beden gelişimi için birincil önemde! Gebelikte ve emzirme döneminde iyi beslenmeye önem verilmeli. Bir anne gebelik sırasında süt ve süt ürünleri ile balığı mutlaka tüketmeli. Türk Pediatri Kurumu ve Milli Pediatri Derneğinin emziren anne beslenmesi önerileri takip edilmeli! Bebeğe ilk 6 ay boyunca sadece anne sütü verilmeli, katı gıdadan kesinlikle uzak durulmalı! 6. aydan sonra katı gıdaya başlanmalı. 6-9 ay arası sadece 2 öğün (200 ml=2 çay bardağı), 10. ve 12. aylarda ise 3 çay bardağını katı gıda ölçüsü olarak kullanılmalı. DSÖ önerisi ile 2 yaşına kadar anne sütüne devam edilmeli.
BAKMADAN GEÇME!
Onu kendi becerilerine yönlendirin
Psikolog Serap Duygulu: Anne-babalar çocuklarına karşı aşırı ilgili ve koruyucu yaklaşımda bulunabiliyorlar. Ancak bu her zaman doğru olmayabilir. Çocuklara fırsatlar tanımak gerekir. Çocukların tüm fiziksel ihtiyaçlarını karşılayan, çevreden koruma içgüdüsüyle sosyal gelişimlerini engelleyen anne ve babalar aslında kendine yetemeyen, bağımlı ve asosyal kişilikte çocuklar yetiştirirler. Bazen bu durumun küçük yaşta başlayarak yetişkinliğe kadar devam ettiğini görebiliriz. Yemeğini tek başına yiyemeyen, düştüğünde kendi başına kalkamayan, giyeceği kıyafete kendisi karar veremeyen, arkadaş edinemeyen ve seçemeyen çocukların arkasında onu her zaman kontrol etmeye çalışan anne-baba figürü görürüz. Çocuk gelişiminde özellikle 6 yaşa kadar süren fiziksel ve psikolojik gelişim oldukça önemlidir. Çünkü bebeklik döneminden beri tüm ihtiyaçlarını anne-babası karşılayan, istediği her şey önüne sunulan çocuklar okula başladıklarında uyum problemi yaşayabilirler. Evdeki yaşantıyla, okuldaki kurallar ve sorumluluklar çatışmaya başladığında ciddi psikolojik sorunlar yaşanabilir. Bu yüzden anne ve babaların, çocuklarını büyütürken sağlıklı gelişim göstermeleri ve fiziksel, psikososyal ve motor gelişimi açıdan yaşıtlarından geride kalmamaları için, ihtiyaçlarını kendi başlarına karşılamalarına fırsat vermeleri, çevreyle iletişim kurmalarına izin vermeleri, birlikte hareket ederek dengeli bir yaklaşım sağlamaları gerekir. Çocukları adına doğruyu ve yanlışı seçmemeli, doğruyu ve yanlışı örnek olarak öğretmelidirler.
Anne-baba ilgisine muhtaçken kreşe göndermeyin
Psikolog Serap Duygulu: Günümüzde anne ve babası çalışan çocuklar oldukça fazla. Bu yüzden onların bakımında ve eğitiminde bazen dışarıdan, bazen aile içerisinden yardım alınır, bazen de anaokulu ve kreşler devreye girerek küçük yaşta çocuklar okul hayatıyla tanışır. Özellikle 0-3 yaş arası çocuklar, kendilerine ilgi gösteren ve ihtiyaçlarını karşılayan kişilere karşı bağlanma geliştirirler. Eğer bu dönemde anne ve babasından daha çok yanında olduğu birisi varsa, ilerleyen dönemlerde çocuk bu ayrımı yapmakta güçlük çekebilir. Yani anne ve babasının yerine o kişiyi koyabilir. Bu yüzden ilk yaşlarda gösterilen ilgi ve sevgi çok önemlidir. Sonraki yaşlarda ise anne ve baba çalışmak durumunda ise kreşe verilmesinde bir sakınca yoktur. İlk zamanlarda her çocuk uyum problemi yaşayabilir. Bu yüzden yarım gün ile başlanabilir. Bazı aileler kreşe giden çocukların, ailesinin ilgisine muhtaç kaldığını düşünseler bile, doğru adımlar atıldığı zaman daha sağlıklı ve hızlı bir gelişim bile sağlanması mümkün. Kreşte sosyal ilişkilere daha erken atılması, fiziksel ve motor gelişimini destekleyici aktiviteler yapılması, sorumlulukların ve kuralların öğretilmesi, çocuk gelişimi açısından faydalıdır. Yine de, çocukların kreşteki güncel durumları aileler tarafından takip edilmeli ve sorunlarla karşılaştıklarında gecikmeden müdahale edilmelidir.Ülkemizde çoğunluğa baktığımız zaman çocukları aşırı ilgili ve koruyucu bir tavırla büyütme eğilimindeyiz. Dünyaya ve gelişmiş ülkelere baktığımız zaman çocukların bireysel ve sosyal gelişiminin daha ön planda olduğunu, daha erken yaşlarda sorumluluk almaya teşvik edildiklerini görebiliyoruz. Bu farklılıkta ise hem kültürel hem de maddi sebeplerin bir arada etkili olduğunu söyleyebiliriz.
BAKMADAN GEÇME!
Çocuğunuza güvenin, yapamaz deyip her şeyi onun yerine siz yapmayın
Prof. Dr. Doğan Cüceloğlu: Anne-babalar kendi yaşadıkları sıkıntıları çocuklarının da yaşamasını istemezler, bu nedenle de sürekli onları yönlendirme ihtiyacı hissederler. Birden yürümesini veya daha bir yaşına gelmeden konuşmasını isterler. Biraz büyüyünce gelecek korkusu ile onu kurslara boğar, çocuk biraz büyüyünce kendi hayalindeki mesleği değil, anne-babasının istediği mesleği yapmasını isterler. Bunların altında hep iyi niyet vardır, ancak her çocuk potansiyel bir bireydir. Anne-babalar kucaklarındaki bu potansiyele güvenmelidir. Güvenilen çocuk, güvenen ve güvenilen yetişkin olur. Çünkü huzurludur, güler yüzlüdür, umut dolu ve mutludur. Zira doğan her bir çocuk potansiyel bir filozof, sanatçı, düşünür, bilim insanıdır. Her anne-baba, çocuğunu güven içinde geleceğe hazırlamalı, onu kendi yetenek ve becerileri doğrultusunda yönlendirmelidir. O yetenek ve becerilerin altında büyük bir potansiyel yattığını görecekler.
Oyuncak seçerken dikkatli olun
Uzman Psikolog Ramazan Şimşek: Her oyuncak bir hayaldir. Çocukların eline verilen her oyuncak, onun oyunlarında ve düşüncesinde etkili olur. Dolayısı ile çocuklara oyuncak seçerken şiddeti, aşırı tüketimi arttıracak oyuncaklar yerine, onlara doğayı ve hayvanları sevdiren, meslekler konusunda bilinçlendirecek, paylaşmayı sağlayacak oyuncaklar almak gerekir. Çocuklara fazla oyuncak almak çocuğun dikkatini dağıtır ve odaklanmasını engeller. Aşırı oyuncak almak çocuğun ruhsal bir doyuma ulaşmasının önüne geçer. Hazır ve fazla oyuncak, çocuğun hayal gücünü elinden alır. İhtiyacın dışında alınan her oyuncak ‘kolay elde etme’ duygusuna neden olur ve bencilliği tetikler. Çocuğun huzursuzluk, inatçılık ve öfke davranışlarında artış olur.
BAKMADAN GEÇME!
Bilen değil, öğreten anne-baba olun
Psikolog Serap Duygulu: Aileler, çocuklarının her istediklerini yapmamalı ve ‘hayır’ diyebilmeyi öğrenmeli. Ancak çocuklarının her davranışını engelleyen ve sürekli hayır cevabı veren anne-baba tutumuna da sahip olmamak gerekir. Onların zarar görmesini ve yanlış davranışlarda bulunmasını istemeyen anne-babaların genellikle mükemmeliyetçi bir tavır sergilediklerini gözlemliyoruz. Ancak çocukları kontrol altında tutmak, deneyerek öğrenebilecekleri her şeyi onların yerine yapmak doğru bir tutum değildir. Hayatta çoğu şeyi yaşayarak öğreniriz, üstelik çocukların öğrenmeye bu kadar açık, meraklı, ilgili oldukları yaşlarda engellenmeleri, ilerde pek çok açıdan yaşıtlarına göre geri kalmalarına, pasif bir hayatı tercih etmelerine, başarısız olmalarına sebep olur. Çünkü çocukken denemek, öğrenmek, söylemek istediği her şey ailesi tarafından ‘yapma, etme’ söylemleriyle engellenmiştir. Böyle bir engellenmeyle karşılaşınca da, o şeyin zor, kötü veya yanlış bir şey olduğu düşüncesi belirmiştir. Hâlbuki denediğinde ve yaptığında olumsuz bir sonuçla karşılaşsa bile, bunu deneyerek öğrenmesi hayat boyu kalıcı bir bilgiye sahip olmasını sağlar. Örneğin; çocuğunun yüzme öğrenirken boğulabileceğinden korktuğu için onu asla denize sokmayan veya denize girdiklerinde asla elini üzerinden çekmeyen bir ebeveyn; ilerde çocuğunun yüzme fobisinin gelişmesine, yüzme öğrenmekten korkmasına ve bunu aynı şekilde çocuklarına da yansıtmasına sebep olabilir. Çocuğunun yanında bulunarak onun bata çıka yüzme öğrenmesini gözlemleyen ebeveyn ise doğru bir davranışta bulunmuş olur.
Ona sevgi gösterin ve temel değerleri kazandırın
Psikolog Serap Duygulu: Çocuk eğitiminde, ailelerin çocuklarına küçük yaşta bazı değerleri öğreterek bir bakıma sosyal ortama ve çevreye hazırlamaları son derece önemlidir. Çevremizde nerede, nasıl konuşması ve davranması gerektiğini bilmeyen, toplum ve görgü kurallarına uymayan, saygılı ve hoşgörülü olmayan bireylerle karşılaştığımızda bunu aile ortamında oluşan bir eksiklik olarak nitelendirebiliriz. Çünkü kişinin değerleri küçük yaşta aile ortamında oluşur ve gelişir. Ailesinden sevgi, saygı, hoşgörü veya olumlu bir davranış görmeyen bir çocuğun çevresine karşı bu şekilde davranma olasılığı da çok düşüktür. Bazen medyada tanık olduğumuz şekilde çocuklarına fiziksel veya psikolojik şiddet uygulayan aileler var ne yazık ki. Çeşidi ne olursa olsun ailesinden baskı gören ve özgür olamayan, istediği gibi davranamayan çocuklar ilerleyen yaşlarda özgür kalabilmek için yanlış yollara ve davranışlara sürüklenebilirler. Böylelikle de sıkça gördüğümüz antisosyal davranışlarda bulunan, bireysel ve toplumsal değerlere sahip çıkmayan bireyler görürüz. Tüm bu ihtimalleri göz önünde bulundurmak, çocuklarımıza verebildiğimiz tüm doğruları verebilmek, gösterebilmek, sağlıklı ve bilinçli bir toplum olma yolunda atılması gereken önemli adımlardır ve göz ardı edilmemelidir.
BAKMADAN GEÇME!
Ona ‘ailenin en özel kişisi’ gibi davranmayın, aile takımının bir parçası olduğunu hissettirin
Prof. Dr. Doğan Cüceloğlu: Bir çocuğu doğru ve karakterli yetiştirmek için ona karşı olan tavırlara dikkat edilmeli. Gerçek şu ki, her bir insan evrende tek ve emsalsiz olsa da, bir insanın değeri diğer insanlarla ilişkileri içinde oluşur ve gelişir. Elin beş parmağı gibi... Orta parmak daha uzun olabilir, ama daha değerli değildir. Diğerleri olmadan orta parmak kendi başına önemli bir değer taşımaz. Elin parmaklarının her biri kendine özgü bir değer taşır ve birlikte muhteşem bir ekip oluştururlar. Her bir parmak, bu muhteşem ekibin bir üyesi olarak eşsiz ve değerlidir. Çocuğunuza, “Sen orta parmaksın, diğerlerinden daha uzun boylu, diğerlerinden daha değerlisin!” der, bu şekilde değer verirseniz, çocuk bencil, kendini beğenmiş biri olarak yetişir. Ama çocuğunuzda, “İster serçe parmak, ister başparmak, ister orta parmak ol, ekibin vazgeçilmez bir parçasısın, senin yerin doldurulmaz” duygusunu yaratırsanız, çocuk hem kendini değerli hisseder hem de “biz bilinci” içinde, yaşamın bir ekip işi olduğunu anlamış biri olarak yetişir. Böyle yetiştirilen insanlar birbirleriyle ilişkilerinde güvenli ve kibar, yaşama bakışlarında umutlu ve şükür dolu olurlar.
Mahremiyet eğitimi verin
Psikolog Serap Duygulu: Çocuklara uygulanan fiziksel ve cinsel istismar, ülkemizde ve dünyada her geçen gün artmaya devam ediyor. Böyle bir ortamda vatandaş ve birer ebeveyn olarak yapabileceğimiz en önemli şey çocuklarımızı her türlü istismara karşı hazırlamaktır. Bunun başında da cinsellik eğitimi ve mahremiyet olgusu gelir. Çocuklarımızı bu konuda eğitirken öncelikle kendi vücudunu tanımasını ve özel alanlarının neresi olduğunu bilmesini sağlamalıyız. Bu mahrem ve özel alanlara kimlerin dokunamayacağını, hangi durumların tehlike anlamına gelebileceğini anlatmalıyız. İyi dokunma ve kötü dokunmanın ayrımını yapabilmeleri çok önemlidir. Çocuklar genellikle 3 yaşlarından itibaren bu konularla ilgili sorular sormaya başlar. Aileler de bu yaşlardan itibaren okul dönemine kadar bilmeleri gereken her şeyi öğretme konusunda çaba göstermelidir. Bu konudaki diğer önemli bir nokta ise; cinsellik konusunun ayıp olduğu ve konuşulmaması gerektiği düşüncesidir. Eğer bu şekilde ele alınırsa, çocuk olumsuz bir durumla, taciz ya da istismarla karşılaştığında bunu ailesine veya herhangi birine söylemekten utanır veya korkar. Bu yüzden bu önemli nokta atlanmamalıdır, çocuklara içten ve samimi davranmak, yaşadıkları olumlu olumsuz her durumu ailesiyle paylaşması konusunda teşvik etmek de cinsellik eğitiminin bir parçasıdır.
BAKMADAN GEÇME!
Ona ‘hayır’ diyebilmeyi öğrenin
Prof. Dr. Doğan Cüceloğlu: Çocuklar sandığımızdan çok daha zeki varlıklardır. Bir yandan hayatı öğrenirlerken, diğer yandan da etraflarını iyi gözlemlerler ve özellikle anne-babalarının zayıf yönlerini keşfederler. Sürekli o zayıf yönleri yoklarlar. Eğer anne-baba sözlerinde ve tavırlarında tutarlı değilse, çocuk her zaman açık bir kapı bulur. Bu nedenle çocuklara her koşulda doğruyu, düzgün cümlelerle ifade etmek ve onları yüreklendirmek gerekir. Hatalara değil, çözümlere odaklanmak önemlidir. Çocuğun başarabildiklerine sessiz kalmamak, asıl onları öne çıkarmak ve o davranışları güzel sözlerle ödüllendirmek gerekir. Eğer çocuklar, anne-babanın istemediği bir davranış sergiliyorsa, ona bağırmak veya sert bir şekilde reddetmek yerine başka öneri sunmak gerekir. “Hayır, yapamazsın” demek yerine “Bunu yaparsan daha iyi olur” demek, çocuğun her isteğini yerine getirmeden onu doğru şekilde yönlendirebilir.
Ödül-ceza sisteminden kaçının
Pedagog Ayşen Oy: Bizim çocuk eğitme yöntemimiz bazı yönleri ile diğer toplumlardan farklılık gösteriyor. Ödül-ceza sistemini sıkça kullanıyoruz, ancak bu oldukça zararları olan bir yöntem. Kalıplarımız var. Örneğin; “Montunu giymezsen dışarı çıkamazsın” gibi cümlelerle çocuğu mahrum etmekle tehdit ediyoruz. “Odanı toplama ve beni üzmeye devam et, hastalanayım da gör” gibi cümlelerle çocuğa kaybetme duygusu aşılıyoruz. “Aslan oğlum benim, ellerini yıkadığın için kocaman bir çikolatayı hak ettin” gibi cümlelerle ise çocuğu rüşvete hazırlıyoruz. Oysaki bizim ödül-ceza ile sinmiş nesil değil, farkındalık yaratarak bilinçli nesil yetiştirmemiz gerekiyor. Bunu için de tehdit yerine sonuçları anlatmalı; çocuğa kaybetme korkusu aşılamak yerine onu desteklemeli ve onurlandırmalıyız. “Montunu giymeden dışarı çıkarsan hastalanabilirsin” veya “Odanı kendi başına toplayabilecek kadar büyüdüğün için çok mutluyum” gibi cümleler yapıcıdır ve çocuğu doğru yönlendirir. Bizler, çocuklarımızı sevmeli ve onlara güvenmeliyiz. Eğer Onlarla doğru iletişim kurarsak her şeyi başarabilirler.
BAKMADAN GEÇME!
Okulun ilk günü bir dönüm noktasıdır
Eğitimbilim Uzmanı Dr. Özgür Bolat: Okula başlamak çocuklar için bir dönüm noktasıdır. Okulun ilk günü çocuk yalnız bırakılmamalı ve ona destek olunmalıdır. Bir çocuğun doğasında sosyalleşmek vardır. Bu nedenle çocuklar, diğer insanlarla hemen ilişki kurabilir. Ama anne ve/veya baba, hayata karşı kaygılıysa, çocukta da kaygı başlar. Çocuk gerçek hayatı tehlikeli ve diğer insanları kötü, yargılayan veya güvenilmemesi gereken kişiler olarak görmeye başlar. İşte bu kaygılı çocuklar için okulun ilk günleri oldukça sancılıdır. Çocuklar ailelerin güvenli ortamlarından çıkıp, ‘tehlikeli’ sosyal ortama girdiğini düşünür. Ona zarar verecek ya da onu yargılayacak birçok yabancı kişinin içine düştüğünü zanneder. Korkar ve ailesinin güvenlik kalkanından ayrılmak istemez. Ağlar ve ailesi gitsin istemez. Aile kaygılı değilse, çocuk da değildir. Bu çocuklar, okulun ilk günü biraz çekingen ve kaygılı olurlar. Bu, keşfetme öncesi hissedilen doğal kaygıdır. Ama diğer insanlara ve hayata güvendikleri için bunu çabuk aşarlar. Bu durumda aile, çocuk okulu güvenli bir yer olarak algılayıncaya kadar, ona destek olmalıdır. Uzun vadede ise kendi endişesini yenip, çocuğa hayatı keşfetmesi ve diğer insanlarla ilişki kurması için alan tanımalıdır. Çocuk korkusuyla tek başına bırakılmamalıdır.
Onu kendi becerilerine yönlendirin
Klinik Psikolog Ilgın Şirin: Her çocuk öğrenmeye açıktır. Okula başladığında heyecanlı ve tedirgindir. Alışmaya başladıktan sonra ise kendini daha iyi ifade etmeye başlar. Bu aşamada özellikle anne-babalara büyük görev düşmektedir. Çocukların gelecekte anne-babalarının istediği gibi değil, kendi beceri ve yapabilecekleri ile gelişmiş kişiler olması, onları daha başarılı ve mutlu yapacaktır. Çocuğu belirli bir alana yönlendirmektense, onun küçük yaştan itibaren kendi bilgi ve becerilerini tanıyabilmesine olanak tanımak çok daha önemlidir. Çünkü bu, çocuğun öz bilincini geliştirir ve kendi kapasitesinin farkına varmasını sağlar. Çocuk kapasitesini, güçlü ve zayıf yönlerini, bilgi ve becerilerini tespit edebilmeyi öğrendiği takdirde isteklerini açıkça dile getirebilmeye başlar. Böylece çocuk ve aile arasında çıkabilecek çatışmaların önüne geçilmiş olur. Bunun yanında çocuktan her konuda başarılı olmasını beklemek onun omuzlarına taşıyabileceğinden fazla yük vermek demektir. Çocuğun başarılı olmadığı alanlar yerine, başarılı olduğu alanları görmek ve onları belirtmek gerekir. Başarma hissi ve ailenin o konudaki desteği çocuğu ileride kendi kararlarını alabilen, benlik algısı yüksek bir birey olmasında yardımcı olacaktır. Eğer bunu yapabilirsek, başarılı çocuklar yetiştirebilir hale geliriz.
BAKMADAN GEÇME!
Ona sorumluluklar verin
Klinik Psikolog Ilgın Şirin: Bir insanın en önemli çağı çocukluk çağıdır. Çünkü bütün yaşantımızı çocukluğumuzun üzerine inşa ederiz. Küçük yaşta oluşacak bazı alışkanlıklar, yetişkinlik döneminde de etkisini sürdürür. Çocukların gelecekte sorumluluk bilinci yerinde bireyler olmasını arzu ediyorsak, onlara küçük yaşta sorumluluk vermeliyiz. Ancak bu sorumluluklar büyük beklentiler çerçevesinde olmamalı. Çocuğunuzun yapmasını arzu ettiğiniz şeyleri, ona danışarak ve beraber karar vererek belirleyin. Örneğin, evdeki muhabbet kuşunun veya akvaryum balığının beslenmesi ve bakımından o sorumlu olabilir. Veya odasını toplama sorumluluğu onda olabilir. Çocuklara küçük yaşta verilen ufak sorumluluklar ileride daha büyük sorumluluklarla karşılaştıklarında baş etmelerinde kolaylık sağlar. “Gelecekte nasıl olsa yapar” demek, çocuğun en önemli öğrenimleri olan küçük yaştaki deneyim ve alışkanlıklarını yadsımaya neden olabilir. Çocuğun kapasitesi dâhilinde ona verilecek küçük sorumluluklar, gelecekte önemli sorumluluklar almasını sağlayacaktır.
Çocuğunuza “Ödevini yaptın mı?” diye sormayın, ders dışı kitap okuma alışkanlığı kazandırın
Eğitimbilim Uzmanı Dr. Özgür Bolat: Çocuğa ödev verilmez, çocuk evde ödev yapar. Bu ne demektir? Öğretmen derste merak duygusu ve öğrenme aşkı yaratabildiyse, zaten çocuk evde kendini durduramaz ve öğrenme sürecine devam eder. Dizilerin merak duygusu uyandırıp, her hafta insanları televizyonun başına çektiği gibi... Ödev sadece bir araçtır. Asıl olan öğrenmedir. Aileler ödevin yapılmasıyla değil, çocuğun öğrenmesiyle ilgilenmelidir. Bu nedenle “Ödevin var mı?”, “Ödevini yaptın mı?” gibi sorular yanlıştır. Hele onların adına ödevi yapmak, hem çocuğu güçsüzleştirir hem de etik dışı davranışları öğretir. Doğru soru, “Bu ödevle ne öğreniyorsun?” veya “Bu konuyu öğrenmek için ödev dışında başka ne yapabiliriz?” sorusudur. Öğretmen de sınıfta bilgi anlatımına dayalı bir pedagojiden kurtulup, çocuklara keşfetme imkânı vermelidir. Böylece çocukta merak oluşur ve çocuk evde öğrenmeye devam eder. Dahası okulda çok fazla kontrol olduğu için çoğu öğretmen kitap okumayı da ödev olarak verir. Hatta sayfa sayısı, kelime sayısı verilir! Bu, çocuğa “Okumak eğlenceli bir şey değildir. Onun için ben sana bazı direktifler veriyorum” mesajı verir. Oysaki ödevle kitap okuma alışkanlığı kazandırmak zordur. Öğretmen, aile ve çocuk kitabı okuyup tartışırsa ve çocuk kitap sayesinde kendisini tanırsa, o zaman kitap okumayı sever.
BAKMADAN GEÇME!
Çok fazla harçlık vermeyin, parasını doğru ve idareli kullanmayı öğretin
Uzman Psikolog Ramazan Şimşek: Çocuklara çok fazla harçlık vermek kendi kişiliğini para üstünden değerlendirmesine ve bu davranışa yetişkinliğinde devam etmesine sebep olabilir. Bu nedenle çocuğun yaşına ve ihtiyaçlarına göre bir harçlık miktarı belirlenmelidir. Önemli olan çocuğun parasını doğru ve idareli kullanmasını öğretebilmektir. Bu nedenle önce günlük olarak harçlık verip, ortaokul düzeyinde bunu haftalığa, daha sonra da aylığa çıkarmak gerekir. Böylece çocuk ihtiyacı kadar kullanmayı, birikim yapmayı ve idareli kullanmayı öğrenecektir.
Bilgisayar oyunlarına değil, sosyal faaliyetlere yönlendirin
Prof. Dr. Eyüp Sabri Ercan: Teknolojinin artması ve çeşitlenmesi ile birlikte çocuk ve gençlere ulaşan medya içeriği de farklılık göstermeye başladı. Bu durum çocukların daha çok bilgisayarla, tabletle veya cep telefonu ile meşgul olmasına sebebiyet veriyor. Uzun süre bilgisayar oyunları ile veya sosyal medya ile haşır neşir olan çocuklar hem zihnen hem de fiziksel olarak bu durumdan olumsuz etkileniyor. Yapılan araştırmalara göre Türkiye’de 22 milyon insan düzenli olarak bilgisayar oyunu oynuyor, sosyal medya kullananların sayısı iki katı… Aşırı teknoloji özellikle çocukları saldırganlaştırıyor, özensizleştiriyor ve odaklanmalarını engelliyor. Anne-babaların çocukların geleceği için yapacakları en güzel yatırım, onlara bilgisayar veya tablet hediye etmek yerine, onları sosyal veya sportif bir faaliyete yönlendirmektir. Bir gitar çalan veya basketbol oynayan bir çocuk, sosyal faaliyetlerin önemini görecek ve hayata da daha doğru bir şekilde bakacaktır. Her anne-baba çocuğunun rol modelidir. “Babamın bilgisayara, annemin televizyona bakan yüzünü görmekten bıktım!” veya “Annem sürekli internette oyun onuyor” diyen bir çocuğa, “Tabletle oynama, kitap oku!” demek hiçbir şey ifade etmez. Anne-baba evdeki sosyal iletişimi inşa etmekle yükümlüdür.
BAKMADAN GEÇME!
Ergenlik döneminde çok fazla üzerine gitmeyin
Yrd. Doç. Dr. Başak Demiriz: Yetişkin bahçesi ile çocukluk bahçesi arasındaki duvarda oturan bir genç düşünün. İşte o genç, bir ergen. Çocukluktan yetişkinliğe geçmek için hazırlıklar içinde ama bir yandan kendini güvende hissettiği, bildiği alan çocukluk bahçesi ve sık sık oraya dönmek istiyor. Bedeni her ne kadar bir yetişkine benzese de davranışları, düşünceleri tam bir yetişkin değil. Bu geçiş döneminde, hiç bilmediği fiziksel ve duygusal değişimler içinde ve bu onu bazen çaresiz hissettiriyor. Depresif, melankolik veya saldırgan olabiliyor. Oysa anne-babası “Artık çocuk değilsin!” diyerek ondan yetişkin davranışları bekliyor. İşte en fazla çatışma o zaman ortaya çıkıyor. Bu çatışmaları engelleyebilmek için anne-babalar, ergenlerin psikolojisi hakkında bilgi sahibi olmalı. Ergenlik dönemi oldukça hassas bir dönemdir. Bu dönemde çocuklarla yumuşak ve sakin bir ilişki kurulmalı, inatlaşılmamalı ve uzlaşıcı olunmalı. Onu anlamaya çalışmak yerine zorlamak, çatışmalara ve çocuğun aileden uzaklaşmasına sebep olabilir. Bu dönemde ebeveynlerin dilinde tehdit, yargılama, küçümseme, inatlaşma veya alay gibi olumsuz tavırlar olmamalı.
Nasihat verin ama abartıya kaçmayın
Prof. Dr. Eyüp Sabri Ercan: Anne babaların yaptıkları en sık hatalardan biri çocuklarına çok sık nasihat vermeleridir. Nasihat dinlemekten bıkan çocuk anne babanın nasihat vereceğini anlayınca daha onlar konuşmaya başlamadan suratını asıp “Sen ne dersen de ben bildiğimden şaşmam” bakışları atmaya başlar. Aslında hepimiz, kuru nasihatin hiçbir işe yaramadığını biliyoruz. Geçmişte büyüklerinizin nasihatlerini dinlerken çok sıkıldığınızı, hatta ıstırap çektiğinizi anımsarsınız. Fakat birçok alışkanlık gibi nasihat etmek de toplumsal hafızamıza kazınan ve kuşaktan kuşağa aktarılan bir davranıştır. İşe yaramadığını çok iyi bilsek de otomatik bir şekilde kendimizi çocuklarımıza nasihat ederken buluveririz. Eğer içimizi rahatlatmak için değil ama gerçekten çocuğumuza yararlı olmasını istiyorsak, en iyi nasihatin çocuğumuza iyi bir model olmak olduğunu unutmamalıyız. Çocuğa sigaranın zararlarından söz edip her sıkıntı ve keyif halinde sigara yakan anne babanın nasihat etmesi çenesini yormaktan başka bir işe yaramaz. Nasihati çok kısa tutmalıyız. Daha çok onun da anlayabileceği günlük kelimeleri seçerek konuşmalıyız. Kredimizi doğru kullanmalı ve sadece çok gerekli konularda nasihat etmeliyiz! Çocuğumuzu kimseyle kıyaslamamaya mutlaka dikkat etmeliyiz.
BAKMADAN GEÇME!
Sınavlara değil, çocuğunuza odaklanın
Eğitimbilim Uzmanı Dr. Özgür Bolat: Çocukların yaşamları sürekli sınavlarla geçiyor. Ortaokul sonrası sınav, lise sonrası sınav, üniversite sonrası sınav… Hep bir atlama yapması gerekiyor. Bu da ayrıca stres ve sıkıntı demek! İşte bu süreçte anne babalar genellikle çocuğunun sınavı kazanmasına veya kazanamamasına odaklanıyor. Oysaki odaklanılması gereken kısım bu değildir! Aileler bilmelidir ki okul, ödev veya sınav sadece bir araçtır. Okul 16 yıl ama hayat 70 yıl! Önemli olan çocuğun hangi mesleği yaptığı bile değildir. Yani, önemli olan gemi değil, limandır. Liman ne demek? Kişinin yaşam amacı. Diğer insanların hayatına etkide bulunmaktır. Etki kelimesi çok önemli. Para ya da statü için avukat olmak isteyen bir çocuk, mutsuz olacaktır ama eşitsizliğe karşı savaşmak isteyen ve bu sebeple avukat olmak isteyen çocuk hem mutlu hem başarılı olacaktır. Kişinin limanı belliyse, hangi gemiye bindiğinin önemi yoktur. Onun için sınavlara değil, çocuğun yaşam amacına odaklanmak gerekir. Böylece hem çocuk çok daha başarılı ve mutlu olacak hem de kendini bir yarış içinde görmekten kurtulacaktır.
Her koşulda doğruyu söylemesini sağlayın
Yrd. Doç. Dr. Başak Demiriz: Dürüstlük çocuğun yetiştiği aile ortamında yaşayarak öğrendiği en önemli etik kurallardan biridir. Dürüstlük ailece uyulan bir kural olduğunda ve bu kural sürekli pekiştirildiğinde çocuk bunu iyice benimser. Bu kurala tüm aile bireyleri aynı titizlikle her zaman, her koşulda uymalıdır. Çocuğun yanında komşulara, arkadaşlara, bakkala, çocuğun öğretmenine yalan söylerseniz çocuğunuzun da ‘durumları kurtarmak’ amacıyla yalan söylemesi kaçınılmazdır. Bununla beraber, çocuklar çoğunlukla korkudan yalan söyler. Çocuklar yaklaşık 3 yaşından itibaren yalan söylemeye başlayabilirler. Cezalandırılmaktan korkan bir çocuğun ‘kardeşime ben vurmadım’ diyerek yalan söylemesi, zor durumlardan kurtulmak için geliştirmiş olduğu bir baş etme yöntemidir. Bu stratejinin her seferinde işe yaradığını fark eden çocuk, aynı stratejiyi ileriki yaşlarda da kullanacaktır. Anne-baba çocuklarının hatalarını hoşgörü ile karşıladığında, dürüstlüğünü ödüllendirdiğinde, çocuk yalan söyleme ihtiyacı duymaz. Küçük hataları karşısında aşırı tepkiler gören, orantısız şekilde eleştirilen veya cezalandırılan çocukların yalan söylemeye daha fazla eğilimli olduğu görülür.Amerika’da Penn State Üniversitesinde Dr. Darling’in yürüttüğü bir araştırmaya göre yalan söylemeye iten başka bir etken de, bağımsız olmaya ihtiyacı olan ergenlerin aşırı kurallarla sınırlandırılmaları. Araştırmanın en ilginç sonuçlarından biri; ailenin kurallarına isyan 14-15 yaşlarında en yüksek seviyede ortaya çıkıyor. Yaş büyüdükçe, isyan azalıyor. Örneğin, 11 yaşında görülen isyan, 18 yaşa göre çok daha fazla. Araştırmanın sonuçlarına göre; kuralları olan, kuralları sıcak bir ortamda konuşabilen, çocukların yaşına uygun bağımsızlık veren, çocukların kendi kararlarını vermelerine izin veren ailelerde çocuklar en az yalan söyleyenler.
BAKMADAN GEÇME!
Çocuğunuzu arkadaşları ile kıyaslamayın
Uzman Psikolog Ramazan Şimşek: Çocuk yetiştirirken yaptığımız en büyük yanlışlardan biridir çocukları akranları ile kıyaslamak! Bu, anne-babanın çocukta hoşlanmadığı yönleri düzeltmeyi amaçlarken, tam tersi bir duruma hizmet eder. Çocuk ailesinden uzaklaşır ve içe kapanır. Çocuklar, bebeklik çağında boy ve kilo gibi fiziksel özelliklerle kıyaslanır, ilerleyen dönemlerde ise sergilediği sosyal davranışlar ve okul başarıları bir kıyas konusu haline dönüşür. Ailelerin kıyasladığı kişiler ise genellikle çocukla yaşıt komşu, akraba ve arkadaşlardır. Özellikle okul başarısı konusunda anne babanın kıyaslamaya daha sık başvurduğu bir gerçektir. Oysaki kıyaslamak çocuğu başarıya götürmez, aksine özgüven eksikliği yaşamasına neden olur. Eğer gelecekte başarılı ve iyi çocuklar yetiştirmek istiyorsak, çocukları kıyaslamak yerine, her birinin iyi ve olumlu yönlerini öne çıkartmalıyız. Çocuğun davranışlarından çok çocuğa yönelmeliyiz.
Gelecek kaygısı hissettirmeyin
Yrd. Doç. Dr. Başak Demiriz: Önünde kocaman bir hayatı olan genç için gelecek, doldurulmayı bekleyen bomboş bir sayfadır. Gencin o sayfayı nasıl doldurduğu, belirsizliklerle nasıl baş ettiğine bağlıdır. Kimi mutlu hayallerle doludur kimi de korku dolu senaryolarla. Kaygılar, kişinin geleceğe ait belirsizlikleri, korku dolu senaryolar ile doldurmaları ve bu senaryolara gerçekten olacakmış gibi inanmaları nedeniyle ortaya çıkar. Gençlerin de zaman zaman belli ölçüde kaygılanması ve çaresiz hissetmesi doğaldır. Aile, kaygılı genç için en büyük destek olmalıdır. Özellikle anne-baba, çocuğu ile iletişim kurmalı ve bu konuları konuşmalı. Gencin aklına gelen kötü senaryoları ve bu senaryolar gerçekleşirse nasıl önlemler alabileceği tartışılmalı.
BAKMADAN GEÇME!
Gerektiğinde hedef değiştirebilmeli
Prof. Dr. Yankı Yazgan: Gençlerin gelecek hedeflerini hayatlarının son kararı, geri dönülmez bir yolculuğun bileti gibi algılamalarına üzülüyorum. Rüyalarını gerçekleştirememiş anne-babaların çocukları, kendilerini de aynı yazgının beklediğine inanmaya başladıklarında, özgürlüklerini bir tür düşman gibi görüyorlar. Seçme hakkına sahip olmak, özgür olmak zor ve acı verici geliyor. Hayat, hedeflerini belirlemeye çalışan gençlerin kararlarını daha rahatça alabilmeleri, daha önemlisi gereğinde değiştirebilmeleri için güvenecekleri birisinin varlığı yeterli. Zira başkasına güven duyamayanların, kendilerine güvenmeleri mümkün değildir. Bebeklikten başlayarak kime güveniriz? Koşulsuz sevene ve kabul edene! Güvenliğimizi sağlamak için şart koşmayana. Bu nedenle hedef koymak kadar gerektiğinde hedefi değiştirmek ya da hedefe götürecek farklı yolları kullanmayı da öğrenmek gerekir. Oyun, spor, aile ile geçirilen kaliteli zaman bunu öğrenmek için bire bir. Aynı çabalar, başkalarıyla uyum içinde hareket etmek, hedefe ulaşamadığında yaşanan üzüntüyü paylaşmak ve kayıplara dayanabilmek gibi toplumsal becerilerin gelişimine de imkân sağlar.
Akran zorbalığından koruyun
Prof. Dr. Yankı Yazgan: Çocuk ve gençlerin birbirlerine uyguladığı akran zorbalığı, ülkemizde son yıllarda daha da artış gösteriyor. Şiddet ne zaman artar? Çocukların ruh durumlarının iyi olmadığı zamanlarda, değersiz hissettiklerinde, geleceklerinden kuşkuya düştükleri koşullarda, içinde yaşadıkları hayat şartlarının olumsuz olduğu zamanlarda, kendilerine yol göstermekle yükümlü olan yetişkinlerden bekledikleri şeyleri göremediklerinde umutsuzluğa düştükleri zamanlarda. Ülkemizde, şiddeti özendirici tutumların, siyasi yöneticilerden televizyon kahramanlarına kadar uzanan bir kesimde görülmesi, en çok gençleri etkiliyor. Bu sorunu çözmek için aileden başlamak kaydı ile çocuk ve gençlerin umutlarını muhafaza etmelerini desteklemek için olumlu ve yapıcı düşünebilme becerilerini geliştirmek gerekir. Onlara kendilerini anlama ve anlatma fırsatları yaratmak, toplumsal şiddet konusunda siyasilerle ortak çalışmalar yürütmek, onları sanat, spor veya bilimsel çalışmalara yöneltmek ve en önemlisi de üretkenliği arttırmaktır. Üretkenliği artan çocuk veya genç paylaşımcı, korumacı ve ilgili olur.
BAKMADAN GEÇME!
Doğru ve adil olmayı öğretin
Prof. Dr. Yankı Yazgan: Her şey çocukluktan başlar. Doğruluk ve adalet duygusu ve bilinci de öyle… Günümüzde hem eğitim hem de iş hayatı içerisinde, insanların varlıklarını sürdürmesi için gereken kaynakların azalmasıyla beraber, hayatta kalabilmeye dönük dürtülerimiz aktifleşiyor. Rekabet denilince ilk aklımıza gelenin başka birilerinin sırtına, omzuna basarak yükselmeye benzer bir durum olması biraz bundan. ‘Düzen’ ya da ‘sistem’ eleştirisi yapmadan önce şu soruyu sorabiliriz: Bu rekabete girmek zorunda mıyız? Kendimize başka bir yol bulmak, bize önerilen kaynaklar ve erişim yolları dışında dünyada var olmanın yollarını aramak çok mu zor? Çoğumuz bu soruyu kendimize sormadığımızdan, mevcut itiş kakış içerisinde, kınadığı yöntemlerle kendisine bir yer açmaya çalışıyor. İstediklerimizin hepsini ve hemen elde etmek için, pek efendice olmayan, kuralların sıkça bozulduğu, güçlünün haklı sayıldığı bir ‘rekabet’ ortamına dalıyoruz. Günümüzdeki, çok küçük yaşta başlayan, eğitim sisteminin eşit başlanmayan yarışlara endekslediği rekabet kavramı, elemeyi öne çıkarması, varlığımızın ancak başkalarını ortadan kaldırarak mümkün olacağını bize aşılıyor. İşte konunun temelini biraz da bu oluşturuyor. Çocuğa öğretilenler, onun hayatının içine giriyor ve ilerleyen yaşlarda da devam ediyor. Önüne geçmek için önce ailede, sonra da eğitim sisteminde bir adil paylaşım ve doğruluk gerekiyor.
Kendini özgürce ifade edebilmesini sağlayın
Prof. Dr. Doğan Cüceloğlu: Lise yaşamına gelmiş bir genç, artık belli süreçlerden geçmiş, üniversiteye ve geleceğe hazırlanan bir gençtir. Bu süre içinde çeşitli konularda görüşleri olur ve bu görüşleri söylemek ister. Kalıplaşmış düşüncelerden ayrı düşünebilir, çeşitli konularda görüşler dile getirebilir. Bu görüşler anne-babaya ters geldiğinde ve anne-baba tepki gösterdiğinde çatışma meydana gelir ve evden uzaklaşmaya hazır genç, ailesinden de uzaklaşmak ister. Çünkü önünde çoğunlukla üniversite seçeneği vardır. Başka şehre gitmek, yeni bir hayata kavuşmak ister. Aile ile çocuğun en çok iletişime ve hoşgörüye ihtiyaç duyduğu dönemlerden biri bu dönemdir. İyi yönetmek gerekir. İyi yönetildiğinde hem geleceğe huzurla adım atılabilir hem de iyice birey haline gelen gencin değerli olduğu hissi verilir. Böylece, sıkı aile ilişkisi sürer. Korku ve baskı kültürünün yerini sevgi kültürü alır. ‘Sevgi kültürü’ geliştirmek başarılı ve yararlı gençler yetiştirmenin ilk koşuludur.
BAKMADAN GEÇME!
Arkadaşlık ilişkilerinde anlayışlı olun
Cinsel Eğitim Uzmanı Psikolojik Danışman Dolunay Kadıoğlu: İlk gençlik yılları bedensel ve ruhsal değişimin hızlı ve dengesiz olduğu dönemdir. Hormonlar dengesizce salınır, cinsellikle ilgili merak, deneyimlemek istemek, mastürbasyon süreci yaşanır. Cinsel eğitimin olmaması, ailelerin bu konuda konuşmaya kapalı olması ergeni yetersiz bilgiyle cinselliği yaşamaya itebilir. Bu da pek çok tehlikeyi beraberinde getirir. Cinsel suiistimal, ergen gebelikleri ve bulaşıcı hastalıklar gibi… İlk gençlik dönemi, risklerin alındığı bir dönemdir. Bu riskler madde kullanımı, korunmasız cinsel ilişki olabileceği gibi sevdiğini kaybetmemek için yaşanan cinsel deneyimler ya da ailenin onaylamadığı ilişkileri yaşamak ya da intiharı düşünmek bile olabilir. Aşk acısı, terkedilmek gibi duygular bazen ergene dayanılmaz gelebilir, hayatın sonuymuş gibi algılayabilir. Bu dünyadan çekip gitmek bile isteyebilir. Ergenlik döneminde yaşanılan platonik aşklar, sevdiği tarafından reddedilme ya da terkedilme intiharla bile sonuçlanabilmektedir. Ergenlik doğası gereği duyguların yüksek yaşandığı bir dönemdir. Bu dönemde evebeylerin çocuklarıyla iletişimi iyi kurmaları, destek ve sevgilerini göstermeleri, onlara saygı duymaları, cinsellikle ilgili yasaklar koymak yerine bedenlerini tanıma ve korumayla ilgili bilgi verebilmeleri, cinselliğin sadece cinsel birleşme olmadığını, cinsel birleşmeyi erteleyerek de cinselliğin yaşanabileceğini anlatmaları, gençlerin ruh ve beden sağlıkları için çok önemlidir. Gençlerin gelgitlerine anlayışla yaklaşmayı deneyin ve çok zorlanıyorsanız da bir uzmandan destek almakta rahat olun.
Sosyal sorumluluk faaliyetlerine yönlendirin
Psikolog Serap Duygulu: Çocuk ve gençler için sosyalleşmek çok önemlidir. İzci kampları, grup çalışmaları, yardım dernekleri gibi sosyal ve yardımlaşma kuruluşlarında çocuk ve gençlerin de yer alması, onları hem bilinçli olmaya hem de paylaşmaya yönlendirir. Bu nedenle onları çeşitli sosyal ortamlarla tanıştırmak büyük önem taşır. Sosyal sorumluluk kuruluşlarına dışarıdan ne kadar destek olursak ve yardımda bulunursak bulunalım, bizzat katılmanın ve görev almanın bize sağlayacağı katkı daha farklı ve önemli bir boyuttadır. Psikolojik zindeliği, sosyalleşmeyi, sorunlarımızla baş edebilme gücünü artırır. Bunların süreğen hale gelmesi ve daha çok insana ulaşabilmesi açısından çocukları da teşvik etmek ailelere düşen bir görevdir. Okullarında bulunan sosyal dayanışma ve yardımlaşma derneklerine, uygulamalı faaliyet gösteren kulüplere katılmalarını sağlamak, daha duyarlı ve bilinçli bireyler olarak yetişmelerinde etkili olur. Yalnızca kendisi için yaşamak, bireyin geleceğine ve yaşadığı topluma psikososyal açıdan faydalı olmayacağı gibi; küçük yaştan itibaren katılarak ve alışarak bu konuyu benimsemesini sağlamak mümkün.
BAKMADAN GEÇME!
Üniversite sınavı
Eğitimbilim Uzmanı Dr. Özgür Bolat: Kaygının temelinde korku vardır. O zaman şu soruyu soralım? Bir çocuk sınavdan ve/veya sınavın sonucundan neden korkar? Bunun iki sebebi var. Birincisi, utanç duygusudur. Aile sınava o kadar çok anlam yükler ki çocuk başarılı olmazsa, rezil olacağını düşünür. Örneğin, zanneder ki başarısız olursa, hayatı zehir olacak, işsiz veya kalacak, değersiz bir insan olacak, değer göremeyen bir meslek yapıp rezil olacak veya ailesini rezil edecek. Burada aileye düşen görev, çocuğunu olduğu gibi kabul edip, sınavdan bağımsız olarak ona “Sen değerlisin mesajını” vermektir. Bu durumda üniversite sınavına girecek genç, sınavı ölüm kalım meselesi olarak görmez ve kaygı yaşayamaz. Daha doğrusu yönetilebilir seviyede kaygı yaşar ve zaten bu da performansı artırır. İkincisi, çocuk yeteri kadar hazırlanmadıysa ve dolayısıyla sınav ile başa çıkamayacağını düşünüyorsa, endişelenir. Bu endişeyi gidermenin yolu da iyi hazırlanmaktır. Aile bu konuda destek vermelidir. Çocuk iyi hazırlanarak kaygısını yener. Ama çocuk hazırlıksızsa, bu durumda kaygısını yenmek için başka bir şey yöntem dener ve kafasında sınavı önemsizleştirir. Ancak bu yöntem, kaygıyı yenmenin sağlıksız yöntemidir.
Hayalinizdeki meslekleri çocuğunuza dayatmayın
Prof. Dr. Üstün Dökmen: Ülkemizdeki lise öğrencilerinin en önemli iki sorunu, meslek seçimindeki kararsızlıkları ve gelecek endişeleridir. Çocuklarımıza daha küçük yaşlardayken, en azından bazı konularda seçme özgürlüğü vermeliyiz. Çocuğumuza, hangi konunun doğru olduğu konusunda sürekli telkinde bulunursak, büyüdüğünde, hangi mesleği seçmesi gerektiği konusunda da onu dışarıdan öneri bekler hale getiririz. Çocuklarımızda, gelecek kaygısı ve “Ya aileme bir şey olursa!” endişesi de yaygındır. Bunun nedeni, onlara öz bakım becerisi kazandıramayışımızdır. El yıkama, giyinme, yemek yeme konularında aileler çocuğa müdahaleci olduklarında, çocuk, öz bakım becerisi kazanamaz, özgüven eksik olur. Bunun sonucunda da, “Ailem olmadığında, ben ne yaparım, ilerde ben ne yapacağım?” kaygısına kapılır. Bu konuda alınabilecek önlemlerden bir tanesi, çocuklarımıza seçme özgürlüğü vermek ve öz bakım becerilerini güçlendirerek öz güvenli olmalarını sağlamaktır.
BAKMADAN GEÇME!
Ona destek olun
Klinik Psikolog Ilgın Şirin: Çocuğun, yetişkinlik evresine geçerken ki bireysel kararlarını kendi verebilmesinde ebeveyn desteği çok önemlidir. Erken dönem çocukluk dönemine bakacak olursak, ilk deneyimlerimizi, dış dünyayı anne veya bakım veren kişinin bize ayna olması sonucu yaşarız. Başka bir deyişle yaşamımıza dünyayı ilk olarak annenin algısından görerek başlarız. Ardından babanın sembolize ettiği otorite, güç kavramlarıyla da şekillenen bir bakış açısı oluştururuz. Bu nedenle ebeveynlerin onayı ve desteği birey olmaktaki sürecimizi güçlendirir. Dünyaya artık salt olarak ebeveynlerinin gözünden bakmadan kendi perspektifini oluşturmaya çalışan çocuk için, ilk göz olan anne ve babanın desteği çok önemlidir. Mümkün olduğu ölçüde çocuğunuzun kendi kararlarını alması konusunda ona destek olursanız, bu durum çocukta kendine güveni pekiştirecek ve de başarma arzusunu güçlendirecektir.
Onu özgür bırakın
Prof. Dr. Üstün Dökmen: Bir çocuk, bir insan, ailesine bağlı olabilir, olmalıdır; ama bağımlı olmamalıdır. Çocuklarımıza doğru, ahlâklı örnekler olalım. Onları pozitif bilime yatkın, kendi gözledikleri verileri değerlendiren, kendi aklını kullanan insanlar olarak yetiştirelim; onlara sürekli doğru yolu göstermeyelim, suflörlük etmeyelim. Suflör, tiyatroda gereklidir; ama hayatta zararlıdır. Çocuklarımıza seçenekler sunalım; doğru seçeneği, birilerine danışmadan, kendi akıllarını kullanarak seçebilmeleri için onları eğitelim, onlara güvenelim ve onları özgür bırakalım.