Cumhuriyet ne zaman ilan edildi? İşte Cumhuriyet Bayramı'nın tarihi
Güncelleme Tarihi:
Cumhuriyet Bayramı, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin cumhuriyet yönetimi ilan etmesi anısına her yıl 29 Ekim günü Türkiye'de ve Kuzey Kıbrıs'ta kutlanan bir millî bayramdır. Cumhuriyet Bayramı'nın kutlandığı ülkelerde 28 Ekim öğleden sonra ve 29 Ekim tam gün olmak üzere bir buçuk gün resmî tatildir. Cumhuriyet ne zaman ilan edildi? İşte Cumhuriyet Bayramı'nın tarihi...
24 Temmuz 1923’te Lozan Antlaşması imzalanmış, yeni Türk Devleti’nin bağımsızlığı kabul edilmişti. İkinci dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin toplanmasından 2 ay sonra 13 Ekim 1923’de Ankara Türkiye Devleti’nin Hükümet Merkezi oldu.Artık, mevcut rejimin isminin de bütün açıklığı ile konulması, yeni devletin başkanının seçilmesi gerekiyordu. O güne kadar Devlet Başkanlığı görevi, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı olarak Atatürk tarafından yürütülmüştü. Diğer taraftan bazı yabancı ülkeler de Lozan Antlaşması’nı onay için Türkiye’deki yeni devlet rejiminin daha açık şekilde belirlenmesini istiyorlardı.
Bu sıralarda, 27 Ekim 1923’te İcra Vekilleri Heyeti’nin istifası ve Meclis’in güvenini kazanacak bir kabine listesinin oluşturulamaması da bu soruna ivedi bir çözüm gerektirdi. İşte, iç ve dış şartların doğurduğu bu gelişmeler sonucu 29 Ekim 1923 akşamı cumhuriyet ilân edildi. Bu suretle yeni devletin yönetim biçimi bütün açıklığı ile ismini almış oluyordu. Cumhuriyetin ilânı ile "Egemenlik kayıtsız, şartsız milletindir" kuralı, artık devlet yönetiminde, en belirgin şekliyle yerini alıyor; demokrasiye giden yol daha aydınlık olarak çiziliyordu.
BAKMADAN GEÇME!
Atatürk, cumhuriyeti ilân ederken demokrasinin bütün kurallarının zamanı geldikçe uygulanması görüşünde idi. Türk milletinin, siyasal haklarını dilediği gibi kullanması, memlekette çoğulcu demokrasinin işlerlik kazanması, onun baş amacı idi. Nitekim çok partili döneme geçme ile ilgili Atatürk döneminde yapılan iki büyük deneme, bu hususu göstermektedir; ancak çağdaşlaşmayı amaçlayan büyük devrimlerin yapıldığı bu dönemde, muhalefet partileri iyi niyetlerine rağmen kendilerine katılan gerici çevrelerin, cumhuriyet rejimini devirmek isteyen fırsatçıların da gizli faaliyet odakları haline geldi. Bu suretle şartların henüz müsait olmadığı bir dönemde, çok partili rejim, ister istemez bir süre daha ileriye bırakıldı. Bu bakımdan Atatürk dönemini ve bu döneme egemen olan tek parti rejimini, Türkiye’yi çoğulcu demokrasiye ulaştırma yolunda gelecek için engelleri ortadan kaldırmayı amaçlayan, bu nedenle halkın siyasal ve sosyal eğitime önem veren bir zaman aralığı olarak yorumlamak gerekir.
Cumhuriyet İlk Ne Zaman Bayram Olarak Kutlandı?
TBMM Genel Kurulu, 19 Nisan 1925 günkü toplantısında kabul ettiği 628 sayılı kanun ile 29 Ekim'i Cumhuriyet Bayramı kabul etti. Bu kabul ile aynı gece 101 pare top atışı ile kutlandı. 1924 yılında ise "Cumhuriyetin İlanı" şenlikleri düzenlendi.
Cumhuriyetin ilanının bayram olarak kutlanması ise Dışişleri Bakanlığımın önerdiği kanun teklifi ile oldu. Dışişleri Bakanlığı 2 Şubat 1925'te 29 Ekim'in bayram olarak kutlanmasını kanun teklifi olarak önerdi. Teklif metninde "Medeni ülkelerden her biri kendisi için millî bayram olmak üzere tek bir gün kabul etmiştir. Her millet bu şekilde belirlediği günü, resmî özel gün sayarak yalnız o günü gerek ülke içinde, gerek dış temsilciliklerinde millî törenle icra eder. Yabancılara da kutlanması için gereken, Türkiye Cumhuriyetimin ve milletimizin resmî özel gününü öteki medeni ülkeler gibi bir gün olarak belirlemek lazımdır. O gün ise cumhuriyetin ilanı günü olan 29 Ekim'den başkası olmamalıdır" denildi.
BAKMADAN GEÇME!
Bu teklif Meclis Anayasa Komisyonu tarafından incelendi ve 18 Nisan 1925v te karara bağlandı. TBMM Genel Kurulu, 19 Nisan 1925 günkü toplantısında kabul ettiği 628 sayılı bu kanun ile 29 Ekim'i Cumhuriyet Bayramı kabul etti. Böylece Cumhuriyet Bayramı 29 Ekim 1925x ten itibaren, ülke içinde ve dış temsilciliklerde bayram olarak kutlanmaya başlandı.
Kanun No: 628
Cumhuriyetin İlanına Müsadif 29 Teşrinievvel Günün Milli Bayram Addi Hakkında Kanun
Madde 1 - Türkiye dahil ve haricinde devlet namına yapılacak bayram merasimi Cumhuriyetin ilan edildiği 29 teşrinievvel günü icra edilir.
Madde 2 - İşbu milli bayram merasiminin icrâsiyle şâir bayramlarda icra olunacak merasimin tarzı icra Vekilleri Heyetince tayin olunur.
Madde 3 - Bu kanun neşri tarihinden muteberdir.
Madde 4 - Bu kanunun icrasına İcra Vekilleri Heyeti memurdur.