Çölyak hastalığı nedir, belirtileri nelerdir? Çölyak hastalığı tedavisi ve diyetiyle ilgili bilgiler
Güncelleme Tarihi:
Çölyak hastalığı nedir? Çölyak hastalığı merak edilen konular arasında yerini aldı. Bağışıklık sistemini etkileyen ve her yaşta görülen çölyak hastalığı Buğday, arpa, çavdar, yulaf gibi tahılların içerisinde bulunan gluten isimli bir protein nedeni ile oluyor. Bu hastalığı sahip olan insanlar glutensiz besinler tüketiyorlar. Çölyak hastalığının tek tedavisi ise glutensiz sıkı bir diyet programı olarak biliniyor. Çölyak hastalığı belirtileri ise sindirim sisteminde meydana gelen bazı sinyaller ile anlaşılıyor. İşte, çölyak hastalığı belirtileri, tedavisi ve diyetiyle ilgili ayrıntılar.
Dünyada olduğu gibi ülkemizde de sıkça görülen çölyak hastalığı sindirim sistemini etkileyerek kişilerin yaşam standartlarını düşürebiliyor. Hem genetik yatkınlık hem de çevresel faktörün etkili olduğu bu hastalık karın ağrısı, karında şişlik, ishal, huzursuzluk, iştahsızlık gibi belirtilerle ortaya çıkıyor. Çölyak teşhisi koyulan hastaların kek, pasta, kurabiye, bisküvi, börek, çörek gibi besinleri tüketmemesi tedavi sürecinde önemli rol oynuyor.
ÇÖLYAK NEDİR?
Çölyak hastalığı (ya da Gluten Enteropatisi), bağırsaklardaki sindirimi sağlayan villus [tüysü oluşumlar] denilen yapıların bozulmasına sebep olan ve dolayısıyla da yiyeceklerdeki besinin emilmesini engelleyen ve ince bağırsakta hasarlar oluşturan bir sindirim sistemi hastalığıdır. Bu hasara buğday, arpa, çavdar, yulaf gibi tahılların içerisinde bulunan guluten isimli bir protein neden olmaktadır.
Çölyak hastalığının literatürde; çocukluk, ergenlik, orta yaş ve yaşlılıkta ortaya çıktığı görülmüştür.
BAKMADAN GEÇME!
BELİRTİLERİ NELERDİR?
Hastalık bazı bireylerde yıllarca hiç belirti vermez veya çok hafif seyredebilir ve kişi çölyaklı bir hasta olduğunu uzun süre fark etmeyebilir. Hastalık tipik belirtilerle başlayabileceği gibi çok hafif belirtilerle de seyredebilir.
Çölyak hastalığı olan çocuklarda özellikle karın ağrısı, karında şişlik, ishal, huzursuzluk, iştahsızlık, enfeksiyonlarda artış ve gelişme geriliği, kusma, kilo alamama ve boy uzamasında yavaşlama gibi tipik belirtilerle ortaya çıkabilir. İleri yaşlarda hastalığın belirtileri daha geniş bir yelpazeye yayılır.
Yetişkinlerde görülen belirtiler şunlardır:
Karın Bölgesinde öne doğru şişkinlik
Yaşa göre kilo azlığı
Kas zayıflığı
Kansızlık
Dışkıda anormallik, büyük tuvalet ihtiyacının artması
İshal
Kusma
Bezginlik
Nedeni bilinmeyen karaciğer hastalıkları
Büyüme geriliği
Ağız içinde oluşan aftlar
İştahsızlık, gaz şikayetleri
Eklem ve kemik ağrıları
Sinirlilik
Ciltte kaşıntılı döküntüler
ÇÖLYAK HASTALIĞININ TEDAVİSİ
Çölyak hastalığının tek tedavisi ömür boyu buğday, arpa, çavdar yulaf tahıllarında bulunan glutenden uzak sıkı bir diyettir.
Çölyak hastaları, buğday, arpa, çavdar, yulaflı gıdalar tüketmedikleri gibi ayrıca marketlerde satılan hazır gıdaların içeriklerine dikkat etmelidirler. Mutlaka gluten içermeyen gıdalar tüketmeliler.
Doğal glutensizlerin dışında glutensiz olarak tanımlanan bir gıda tam anlamı ile glutensiz değildir. Diğer bir deyişle sıfır glutenli bir yaşam olanaksızdır. WHO (World Health Organization-Dünya Sağlık Örgütü) ve FAO (Food and Agriculture Organization- Amerikan Gıda ve Tarım Örgütü) 1998’de kilogramında 200 mg dan daha az gluten içeren gıdaları glutensiz gıda olarak ilan etmiştir. Ancak 2007 yılında bu sınır 20 miligrama çekildi. Günümüzde de kilogramında 20 mg’dan daha fazla gluten içermeyen gıdalar glutensiz gıda olarak kabul edilmektedir. Ülkemizdeki glutensiz ürün tebliğ uygulamalarda da 2007 yılında kabul edilen değer kullanılmaktadır.
Çölyak hastaları için güvenli yiyecekler:
Tüm sebzeler,
Tüm meyveler,
Tüm bakliyatlar,
Tüm katkısız katı ve sıvı yağlar,
Yumurta, bal, reçel, basit toz şeker, zeytin,
Et, balık, tavuk, (Bu ürünler katkılı olmadıkları gibi daha önce unla kızartılmış bir yağda kızartılıp işleme tabi tutulmamalıdır.)
Una batırılmamış konserve çeşitleri,
Mısır, pirinç, patatesin hem kendileri hem de unları besin hazırlamada kullanılabilir. Ayrıca kestane unu, nohut unu, soya unu, üzüm çekirdeği unu da kullanılabilir.
Evde çekilmiş güvenli baharatlar.
BAKMADAN GEÇME!
Çölyak hastalığında diyet tedavisinde tüketilmemesi gereken besinler:
Buğday, arpa, çavdar ve yulaf katkılı her türlü ürün. (un, bulgur, bulgur pilavı, irmik, makarna, şehriye, kuskus, ekmek, kek, pasta, kurabiye, bisküvi, börek, çörek, gofret, simit, kraker, dondurma külahı, unlu tatlılar, gluten içeren hazır salça, ketçap, un ilave edilen çorbalar, soslar, tarhana, yarma gibi).
Galeta ununa, una batırılarak kızartılmış tavuk balık gibi et ürünleri. Malt kullanılan içecekler, bira votka cin v.b.
Guten içeren hazır çorbalar, köfte, pane harçları gibi hazır çeşniler.Sirke, çikolata, puding, sakız, ketçap, mayonez, dondurma gibi gıdaların bazılarında gluten bulunabilmektedir. Bunlar yenilmeden önce muhakkak ürün hakkında bilgi edinilmelidir.
Tuzlu, soslu kuruyemişler, glutenle yapıştırıldığı için yasaktır. Ancak bunların glutenle işlem görmemiş hali, gluten içermeyen kuruyemişler serbesttir.