Birçok kişinin başına geldi! O para geri alınabilir mi?
Güncelleme Tarihi:
Hürriyet Gazetesi Köşe Yazarlarından Noyan Doğan gelen sorulara yanıt verdi. İşte kıdem tazminatından SSK primlerine kadar birçok detayda püf noktaları...
Yıllık izin paraya çevrilmez
Soru: Personel, işten ayrılırken yıllık izin ücretini almak için yıllık izin kullanmak istemiyor. Yıllık izin planını yapıp, yıllık izin formunun gönderilmesi istendiği halde personel yıllık izne çıkmadı. Bu sefer noter vasıtasıyla ihtar edildi. İşverenin belirttiği tarih arasında yıllık iznini kullanması ve yıllık izin formunu göndermesi istendi. Personel bu çağrıya da uymadı. İşverenimiz bu durumda ne yapabilir? İşten ayrıldığında yıllık izin ücreti isteyebilir mi? Duygu Bağcı
Cevap: Yıllık ücretli izin vazgeçilmez bir haktır ve gerek çalışan gerekse de işveren tarafından ne paraya çevrilebilir ne de feragat edilebilir, kullandırılmış gibi gösterilemez. Çalışanlar yıllık izin kullanmayıp, karşılığında işverenden para talep edemez. Ancak çalışanın işten ayrılması halinde kullanmadığı yıllık izinler varsa, işveren bu izin süreleri için ödeme yapmak zorundadır.
BAKMADAN GEÇME!
Bu durumda da çalışanın son aldığı ücret üzerinden izin ücreti hesaplanarak ödenir. Sizin durumunuzda ise işveren, çalışanın yıllık iznini kullanması için gereken yasal yollara başvurmuş ancak çalışan bunu reddederek, iznini kullanmamış. Bu şartlarda tutulacak bir tutanak ile çalışan izinli gözükecektir.
Borçlanarak, prim eksiğinizi tamamlayın
Soru: Yaşım 50, 1988 SSK girişim, 5225 primim var. Yaşımı ve günümü doldurdum. 31.1.2019’da başvurumu yaptım. 2010-2014 yılları arasında bir şirkete yüzde 5’lik bir ortaklığım olmuştu ve primlerimi Bağ-Kurdan yatırmam gerekmiş, ben SSK’dan devam etmişim. Şirketin prim borcu olduğundan 1347 günümü sildiler. Ben bu şirkete 2008 de ile 2014 arası ortak olmuştum, sonra arkadaşım iflas etti beni de çıkardı ortaklıktan. 5 aydır SSK’lıyım. Eksiği ödemem, 3 sene falan daha çalışmam lazım. Emekli olmamın başka yolu yok mu? Yasemin Çelik
BAKMADAN GEÇME!
Cevap: Şirket de ortaklığı olan kişiler otomatik olarak Bağ-Kur statüsünde sigortalanır. Eğer şirket ortağı olup da şirkette de SSK’lı olarak çalışanlar için 1 Ekim 2008 tarihi önemli. Bu tarihten önce şirket ortağı olup da SSK’lı olanlar SSK’den emekli olurlar ve SSK’ya prim ödeyebilirler.
Ancak bu tarihten sonra şirket ortakları Bağ-Kurlu olmak durumunda. Bundan dolayı da sizin primlerinizi silmişler. Yazdıklarınızdan anladığım kadarıyla ortak olduğunuz şirket de belirli bir süre sizin primlerinizi ödememiş. Eksik olan 1347 günü tamamlamak durumundasınız. Bunu borçlanarak da yapabilirsiniz. Eğer çocuğunuz varsa doğum borçlanması ile eksik prim günlerinizi tamamlayabilirsiniz.
BAKMADAN GEÇME!
Malulen emeklilik hakkınız var
Soru: Annem 1971 doğumlu. SSK işe giriş tarihi 1991. İsteğe bağlı 780 günü var. Şu anda SSK’sı doğum borçlanmasıyla 3500 gün. Fakat annem sağlık nedeniyle çalışamayacak durumda. Ne yapmasını önerirsiniz. Bu şartlarda ne zaman ve nasıl emekli olur? Ayşe Kahraman
Cevap: İşe girişi 23.5.1991 öncesiyse 20 yıl çalışılması, 5450 gün prim ödenmesi halinde 47 yaşında emekli olunabiliyor. 23.5.1991 sonrasında ise sigortalılık süresi aynı ancak 5525 gün prim ödenmesi gerekiyor, 48 yaşında emekli olunuyor. Annenizin yaşı tutuyor, prim gün sayısı tutmuyor.
BAKMADAN GEÇME!
Çalışma süresi de tutmuyor. Çalışamayacak derecede rahatsızlığı varsa malulen emekli olunabilir. Bunun için de annenizin çalışma gücünün en az yüzde 60’ını kaybetmiş olması ve bunun da SSK Sağlık Kurulunca tespit edilmesi gerekiyor. Malulen emeklilik için en az 10 yıl çalışılmış ve 1800 gün de prim ödenmiş olması gerekiyor. İsteğe bağlı sigortalı olunup, eksik günler tamamlanırsa ve sağlık kurulu da malulen emekliliği onaylarsa ancak o zaman anneniz emekli olabilir.
Yaştan dolayı emekli olamazsınız
Soru: Annemin ilk SGK’dan işe giriş tarihi 19.9.2005. 1995 prim gün sayısı var. Ocak ayında 62 yaşını doldurmuş olacak. Emeklilik için borçlanma yapabilir miyiz? Eksik olan 1600 günü nasıl tamamlarız? Fatih Salgın
BAKMADAN GEÇME!
Cevap: 8.9.199 ile 30.4.2008 tarihleri arasında ilk sigorta girişi olan kadınların yaş nedeniyle emekli olabilmeleri için 25 yıllık sigortalılık süresini, 58 yaşını ve 4500 prim gün sayısını doldurmuş olmaları gerekiyor. Annenizin 5.5 yıllık çalışma süresi bulunuyor. 2505 prim gün sayısı da eksik görünüyor. Bu şartlarda anneniz sadece yaş şartını yerine getirmiş oluyor ki, emeklilik için bu yeterli değil. Doğum borçlanmasına gelince kadın sigortalılar doğum nedeniyle çalışamadıkları en fazla üç defa olmak üzere ikişer yıllık sürelerini borçlanabilir.
Anneniz bir çocuk için 720 gün iki çocuk için de 1440 gün borçlanabilir. Çocuk sayısını belirtmemişsiniz. İki çocuk için borçlanılsa bile 2505 günlük prim gün sayısını doldurulamıyor. Ayrıca 25 yıllık sigortalılık süresi de doldurulamıyor. Bu şartlarda anneniz yaştan emekli olamaz.
BAKMADAN GEÇME!
Primlerinizi 58 yaşında iade alabilirsiniz
Soru: Merhaba 40 yaşındaki bir erkek, 1998’de SSK girişi var. 3600 günü doldurmuş durumda. Emekli maaşından vazgeçerse toplu para alabilir mi? Sibel Özdilek
Cevap: Sigortaya yatırdığınız primleri geri alma hakkınız var. Buna yaşlılık toptan ödemesi deniyor. Bu ödemeden yararlanılabilmesi için de bazı şartların yerine getirilmesi gerekiyor. Bu şartların başında da yaş şartı geliyor. Kadınlar için 58, erkekler için 60 yaşını doldurduğu halde emekli aylığı bağlanmasına hak kazanamayanlar, geçen süre içinde ödedikleri primleri yaşlılık toptan ödemesi adı altında iade alabiliyor. Bahsettiğiniz durumda kişi 40 yaşında olduğu için yatırdığı primleri geri alamaz.
BAKMADAN GEÇME!
Şizofreni hastalığı için onay gerekli
Babam 1982 yılında sigorta girişi olan, 2571 gün primi ödenmiş ve askerlik borçlanması yapılmamış. Kendisi şizofreni hastası. Başvurmamız halinde bu 2571 gün primi geri alabiliyor muyuz? Orhan YAŞAR
Cevap: Babanızın yaşını yazmamışsınız. Ancak 60 yaşında ise ödediğiniz primleri geri iade alabilirsiniz. Babanızın prim gün sayısı malulen emekli olmaya da uygun gözükmüyor.
BAKMADAN GEÇME!
Ancak başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul olan sigortalı konumunda olabilirsiniz. O durumda 1800 gün prim günü doldurduğunuz için emekli olabilir. Bunu ancak SSK Sağlık Kurulu raporu karar verir.
Kıdem tazminatı alamazsınız
Emekli olduktan sonra 8 yıldır bir yerde çalışıyorum. 2 yıldır maaş alamıyorum. Maaşlarım 8 yıl içinde muhtelifti, kendim ayrılırsam maaşlarımı, kıdem tazminatı ve yıllık izinlerimin parasını alabiliyor muyum? Hak ettiğim meblağ nedir, maaş, kıdem tazminatı, izin parası gibi başka haklarım var mı? Arif Duman
BAKMADAN GEÇME!
Cevap: Kendiniz ayrıldığınızda kıdem tazminatı alamazsınız. Kıdem tazminatı, izin ücreti, ihbar tazminatı gibi haklarınızı alabilmeniz için işvereninizin sizi işten çıkarması gerekiyor. Maaşınızı belirtmediğiniz için kıdem tazminatının hesabını yapamayız. Anlattıklarınızdan anlaşılan işveren maaş da ödemiyor. Bu şartlarda sosyal güvenlik kurumuna işvereni şikayet etmeniz gerekiyor.