Ferai Tınç: Sezer'in Bakü ziyareti yeni bir başlangıç

Ferai TINÇ

TURGUT Özal, Süleyman Demirel. Onlar, Türkiye'nin ufkunu yeni coğrafyalara açtılar.

Onlar, unutmak istediğimiz Türk dünyasıyla ilk kucaklaşma duygusallığının liderleri.

Abi-kardeş yakınlaşmasından, aksakallar eşitliğine uzanan, kişisel ilişkiler tavrının mimarları.

Sovyetler Birliği sonrası dönemin ilk on yılına damgalarını vurdular. Ama artık yeni bir dönem başlıyor.

Türkiye'nin Azerbaycan ve Orta Asya ile ilişkilerinin, ahbap çavuş yakınlaşmalarının çok üzerinde ve çok daha değerli kurumsal bir niteliğe kavuşması gereken yeni bir dönem.

Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer'in yarın başlayacak Azerbaycan ziyareti bu açıdan çok önemli.

Sezer, Bakü'de merakla bekleniyor.

Demirel'den sonra Türk dünyası ile ilişkilerin eskisi gibi devam etmeyeceği endişesi orada da var.

Sade ve ölçülü üslubu, devlet başkanlığı ile saltanat makamı anlayışı arasına kesin çizgi çeken tavrıyla Sezer ile diyalog nasıl olacak?

Türk hükümetleri tarafından şimdiye kadar cumhurbaşkanlarına terk edilen Orta Asya ve Kafkasya ilişkilerini, diğerleri gibi sahiplenebilecek mi?

Cumhurbaşkanı Sezer'in ziyareti bu sorulara yanıt olacak. Çankaya, bu ziyaret için yoğun bir biçimde hazırlandı.

Sezer, iki ülke arasındaki ilişkilerin artık kurumlaştığı mesajını verecek.

Bununla da kalmayacak enerji konusunda da önemli açıklamalar yapacak.

* * *

BU ziyaret sırasında en önemli konulardan biri de Azerbaycan'ın Şahdeniz'deki yataklardan elde ettiği gazın piyasaya çıkışı olacak.

Azerbaycan, 2001 yılında bu gazın alınıp alınmayacağını bilmek istiyor.

Şimdiye kadar, izlenen politika Azerbaycan ve Türkmenistan gazının Hazar hattından Türkiye'ye ulaşması yönündeydi. ABD'nin, bölgeyle ilgili politikaları açısından vazgeçilmez önemde gördüğü ‘Doğu-Batı enerji koridoru’nun gerçekleşmesi için gerekli görülüyor, Azerbaycan'ın kendi gazını bağımsız bir hat ile Türkiye'ye gönderme teklifi geri çevriliyordu.

Ama, Türkmenistan Devlet Başkanı'nın masadaki teklife hiçbir yanıt vermeden Rusya ile flörte kalkışıp pazarlık kızıştırması ters tepti.

Türk ve ABD'li yetkililer, ‘Trans Hazar projesi hálá gündemimizde. Ama hayata ne zaman geçeceği Türkmenbaşı’na bağlı. Top onda' diyorlar.

Ama, ABD Dışişleri Bakanlığı Hazar bölgesi enerji kaynakları konusundaki özel temsilcisi Büyükelçi Wolf'un, ‘Türkiye’nin ulusal çıkarları doğrultusunda adım atmasını saygıyla karşılıyoruz' sözleri, Azerbaycan teklifinin artık bu projeden bağımsız değerlendirileceğini de gösteriyor.

Şahdeniz gazının Gürcistan üzerinden bir yıl sonra Türkiye'ye gelmesi için düğmeye basılıyor.

Sezer'in ziyareti sırasında, ‘Şahdeniz takviminin farkındayız. Hazırlıklarımızı yapıyoruz’ mesajı verilecek. Bu mesajı duymaktan Azerbaycan kadar, Şahdeniz gazında en büyük hisseye sahip BP-Amoco da memnun olacak.

Bakalım, onlar da Bakü-Ceyhan konusunda AIOC'nin yapacağı Ağustos toplantısından Türkiye'yi memnun edecek bir karar çıkartabilecekler mi?

* * *

TÜRKİYE-Azerbaycan ilişkilerinin kişisel yakınlık ve özellikleri aştığını gösteren bu ziyaretin bir mesajı daha var. Ama o çok kişisel. Cumhurbaşkanlığı'nın kişiliğinden kaynaklanan ama hem Türkiye hem de Azerbaycan açısından önem taşıyan bir yaklaşım.

O da Sezer'in hukuk devleti ilkelerine verdiği önem.