Ferai Tınç: Sezer'i fazla tarafsız buldular

Ferai TINÇ

BAKÛ

BİR hitabet diyarı olan Azerbaycan'da, konuşmaların kağıttan okunması, iletişimi donuklaştırsa da, Bakû'yu hayal kırıklığına uğratan bu olmadı.

Demirel'in sıcaklığını aradıklarını söylediler ama esas üzerinde durdukları, bekledikleri mesajları alamamalarıydı.

Vefa Gulizade, Azerbaycan'da bağımsızlık sonrası görev yapan üç cumhurbaşkanının ulusal güvenlik danışmanı olmuştu. Gulizade ziyareti, ‘‘diplomatik, sembolik ve neutral’’ olarak niteliyor, ‘‘Cumhurbaşkanı hazırlıksız gelmişti’’ diyordu.

Geçen yıl, görevinden ayrılıp Kafkasya Çalışmaları Vakfı'nı kuran Gulizade'nin, yüksek sesle söylediği fikirler genellikle yönetimde de kabul görüyor, hatta kimileri, resmiyetten sıyrılmış resmi söylem gibi de yaklaşıyor onun konuşmalarına.

Gulizade, ziyaretle ilgili yorumunu, bir cümleyle özetliyor.

‘‘Sezer, Azerbaycan'ın Türkiye açısından anlamını kavramış görünmüyordu.’’

Çarşamba akşamı, Bakû'da buluşuyoruz, daha önce başkalarından da duyduğum bir konunun altını çiziyor.

Sezer'in, ‘‘Türkiye, Karabağ konusunda Azerbaycan'ın alacağı her kararın arkasında olacaktır’’ sözlerine karşı çıkıyor. Türkiye'ye yakıştırmıyor.

Bunu ‘‘fazla neutral’’ bir yaklaşım buluyor.

* * *

ASLINDA, Sezer'in okuması için hazırlanan konuşma metnindeki sözler, ilk bakışta bana çok doğru ve yapıcı geliyor. Ama Azerbaycanlının psikolojisine, beklentilerine yanıt vermiyor. Daha doğrusu uzaklık, soğukluk ifade ediyor.

Gulizade'nin sorusu, bu psikolojiyi çok güzel yansıtıyor:

‘‘Yarın, öbür gün Baku'da işbirlikçi bir yönetim olsa ve 'topraklarımızın, Ermeni işgali altındaki yüzde 20'sinden vaz geçiyoruz' dese, Türkiye, Azerbaycan'ın kararı diye böyle bir şeye ses çıkartmayacak mı?’’

Çünkü Azerbaycanlı, kendisini Türk görüyor, Türkiye'nin Azeri topraklarına aynı gözle bakmasını istiyor: ‘‘

‘‘Bunu herhangi bir ülkenin cumhurbaşkanı söyleyebilir, ama Türkiye Cumhurbaşkanı bilmelidir ki, bu topraklar, Türkiye'nin topraklarıdır.’’

Bakû, bu ziyaret sırasında Türkiye'nin Ermenistan'a karşı dolgun ifadeler kullanmasını bekledi. Çünkü son zamanlarda Rus gazetelerinde, ‘‘ABD'nin baskısıyla, Türkiye, Ermenistan ile ilişkilerini yumuşatmaya hazırlanıyor’’ iddialarına sıkça rastlanıyordu.

* * *

SEZER'in, demokrasi mesajı da fazla etki yaratmadı.

Muhalefet liderleri ile görüşmemesi, bu mesajın muhalefete ulaşmasını engellerken, Türkiye'nin askeri güvencesini, bir işbirliği anlaşmasıyla arkalarında hissetmek isteyen iktidar da mesajı duymazdan geldi. ‘‘Bizim esas meselemiz bağımsızlık. Bağımsızlık olmazsa demokrasi de olmaz’’ sözlerini duyduk.

Sezer'in ziyaretiyle, iki ülke arasında ilişkilerin kurumsal bir nitelik kazanması amaçlanmıştı. Bu çok doğru bir yaklaşım ama yeterli değil. Bir ilk ziyarette daha kuvvetli sözler söylenebilirdi.

Hamasete hayır ama kurumsal kuruluk da Türkiye ile Azerbaycan ilişkilerini kucaklamaya yeterli değil.