Zeytinyağında fiyatlar tavan yapınca sektör Tunus’a yöneldi

Zeytinyağında dünyada rekolte düşüklüğü nedeniyle sıkıntılı başlayan sezonda, fiyatlar bir türlü durulmuyor. Sızma zeytinyağında üreticiden alış fiyatı 11-12 TL’yi buldu ama üretici ve stokçu piyasaya ürün vermekte yine de nazlı davranıyor. Ürün bulamayan sanayici ise çareyi gümrük vergisini ödeyerek, Tunus’tan ithalatta buldu. İlk ithalatı Komili’nin yaptığı öğrenildi. Bu yıl zeytinyağı sezonu hem dünyada hem de Türkiye’de farklı geçiyor. En büyük zeytinyağı üreticilerinden İspanya ve İtalya’da olumsuz hava koşulları bu yıl üretimi yarı yarıya düşürdü. Geçen yıldan bu yıla zeytinyağı üretiminin İspanya’da 1.2 milyon tondan 800 bin tona, İtalya’da ise 500 bin tondan 250 bin tona ineceği tahmin ediliyor. Aynı zamanda en fazla tüketime de sahip bu ülkelerdeki üretim noksanlığı, dünya fiyatlarını da etkiledi.

ÜRÜN AZLIĞI ETKİLEDİ

Bu ülkeler eksik üretimlerini Tunus’tan yaptıkları ithalatla karşılıyor. Dünya üretiminde ilk beş sırada yer alan Türkiye de, bu yıl az da olsa rekolte düşüklüğü yaşadı. Antalya, Adana, Güneydoğu’da rekolte olumsuz etkilendi. Sadece Ege Bölgesi’ndeki üretim, tahminleri şaşırtmadı. Türkiye’de bu yıl 190 bin ton olması beklenen rekoltenin 170 bin ton olarak gerçekleşmesi bekleniyor. Piyasadaki ürün azlığı fiyatları da etkiledi. Bu yıl üretici iyi fiyat olarak 8-9 TL beklerken beklentinin çok üzerine çıkıldı ve sızma zeytinyağı fiyatı 11 TL’yi aştı. Dün Edremit Zeytinyağ Borsası’nda ise 13.5 TL’den işlem vardı. Geçen yıl piyasaya kaçak yollardan giren Suriye zeytinyağı ise bu yıl piyasada yok. Hem rekolte azlığından hem de Suriye’de savaş nedeniyle hasat yapılamamasından kaynaklanan durum da, piyasadaki yağ miktarını düşürürken fiyat artışlarına etki etti.

ÜRÜN KİMİN ELİNDE

Ürünün üreticide mi yoksa ürünü toplayan stokçuların elinde mi olduğu tartışması sürerken, ürün bulamayan sanayici ise çareyi ithalatta buldu. Zeytinyağında vergisini ödeyerek istenildiği kadar ithalat yapmak mümkün. Yüzde 38 olan vergi nedeniyle fiyatlar iç piyasa fiyatları ile aynı seviyelerde oluyor. Piyasada İspanya ve İtalya’nın tedarikçisi haline gelen Tunus’tan ilk zeytinyağı ithalatını Komili’nin yaptığı belirtiliyor. Aldığım bilgiye göre 3 bin ton ham yağ ithal eden Komili, ithalatı uygun fiyattan çok, piyasada zeytinyağı bulamadığı için yaptı. Komili’nin aldığı yağın fiyatı da iç piyasadaki gibi 11.5 TL’ye geldi.

ÜRETİCİ UZUN SÜRE STOKLAYAMAZ

SEKTÖRÜN bir başka önemli oyuncusu olan Tariş Zeytin ve Zeytinyağı Birliği, 28 bin üreticinin ortak olduğu bir kooperatif örgütlenmesi. Birlik Başkanı Cahit Çetin, piyasada yaşanan durumu şöyle değerlendiriyor: “Dünya genelinde kuraklık nedeniyle arz talep kuralı çalıştı. Fiyatların yükselmesi bu nedenle doğal. Ancak aşırı fiyat artışı beklentisini üreticinin yarattığını sanmıyorum. Üreticinin elindeki yağı uzun süre stokta koruyacak gücü yok. Stokların spekülatörlerin elinde olma ihtimali de söz konusu.” Çetin, piyasayı regüle edebilecek devlet politikaları olmadığı için, dünya rekoltesi ile ilgili bir sorun çıktığında bu tür çalkantıların yaşandığını belirtiyor. Çetin, bundan sonra bu tür sıkıntıların yaşanmaması için de şunları söylüyor: “Türkiye’nin zeytincilik sektöründe 700 bin tonlara varan rekolte hedefi var. Çok doğru bir hedef. Bu hedefin zaafa uğramaması için pazarlama politikaları şart. Üretici uygun bir prim sistemi ile desteklenmeli. Tüketici de uygun fiyatla ürün bulmalı. Rekoltemiz arttığında İspanya, İtalya kuraklık yaşasın diye duaya mı çıkacağız? Batıdaki politikalar arz fazlalığı ya da düşüklüğüne göre üreticiyi destekler. Piyasayı regüle eder.”

RAFTA FİYATI 20 LİRAYI GEÇTİ

Piyasa aktörlerine göre üretici de sanayici ve ihracatçı da piyasanın nasıl normale döneceğini bilemiyor. Yüksek fiyat beklentilerinin tersine dönme ihtimalinden de söz ediliyor. Zeytinyağı üreticisinin uzun yıllardan beri ilk kez para kazanabileceği bir fiyata ulaştığı belirtiliyor. Bu arada raflarda riviera zeytinyağlarının litre fiyatı 15 TL, sızma yağların ise fiyatı 20 TL’yi geçmiş durumda. Alternatif yağlara göre fiyatı artan zeytinyağında tüketim düşer mi?

EMEKLER BOŞA GİDEBİLİR

Geçen hafta Kuzey Ege’de son hasatın yapıldığı Küçükkuyu’da konuştuğum ve aynı zamanda eski bir Tariş yöneticisi olan Belediye Başkanı Cengiz Balkan bu konuyu şöyle yorumluyor; “10 yıl önce 0.80 litre olan kişi başı tüketim tanıtım ve uygun fiyatla 2 kiloya yaklaşmıştı. Tüketici raflarda şimdiden 20 TL’yi bulan zeytinyağından yeniden uzaklaşırsa emeklerimiz boşa gider. Üreticinin prim sisteminden piyasanın regülasyonuna kadar önlemler bir an önce alınmalı.”