Yüksek vergi ve rekabet bezdirdi, Carlsberg Türkiye'den gidiyor

TUBORG'DAN AÇIKLAMA GELDİ

Referans Gazetesi'nin haberine göre, biraya uygulanan yüzde 35 ÖTV, yüzde 18 KDV Danimarkalı yatırımcı Carlsberg Breweries'i bezdirdi. Daha önce Türkiye'ye yapacağı ek yatırımları askıya aldığını açıklayan dünyaca ünlü bira üreticisi Carlsberg, Tuborg Carlsberg adıyla faaliyet gösterdiği Türkiye pazarından çekilme kararı aldı. Carlsberg, satın aldığı günden beri zarar yazan Türk Tuborg'daki yüzde 95,65'lik hissesini Romanya ve İsrail'deki ortağı CBC Group'a satmak için görüşmelere başladı. Carlsberg'in satış kararında pazara giren iki yeni yerli oyuncunun yarattığı rekabet de etkili oldu.

7 YILDIR ZARAR EDİYOR

Türk Tuborg, Türkiye'de yerli ve yabancı 45 markanın boy gösterdiği 1.6 milyar dolarlık bira pazarının Efes Pilsen'den sonra ikinci büyük oyuncusu. Türk Tuborg'un Türkiye'deki tarihi 1967 yılında Yaşar Grubu'yla başladı. 1969'da Tuborg markasıyla üretime başlayan Türk Tuborg'un yüzde 47.7 hissesi, 2001 yılında yaşanan kriz sırasında Yaşar Holding tarafından Danimarkalı Carlsberg'e devredildi. Hisseleri 120 milyon dolar pazar değeri üzerinden 57.3 milyon dolara satın alan ve daha sonra da borsada çağrı ve hisse alımları yoluyla payını yüzde 95.65'e çıkaran Carlsberg, İzmir Pınarbaşı'ndaki fabrikaya 220 milyon dolar civarında yatırım yaptı. En son Yaşar Grubu bünyesindeyken yani 2000 yılında kâr açıklayan şirket, 7 yıldır ise bilançosuna zarar yazıyordu. Şirketin birikmiş zararlarının toplamı 367.1 milyon YTL'ye ulaştı. Carlsberg Tuborg'un mevcut piyasa değeri ise 7 yılda sadece yüzde 8 artarak 130 milyon dolara çıktı. Bu dönemde İMKB-100 Endeksi'ndeki artış ise yüzde 406 oldu.

Tuborg Carlsberg'in artan zararlarının en önemli nedeni bira sektöründe uygulanan ÖTV oranının Ocak 2003 ile Şubat 2005 tarihleri arasında 2 yılda yüzde 250'yi bulması oldu. Bu artışları sektördeki artan rekabet nedeniyle fiyatlarına yansıtamayan Tuborg Carlsberg'in kâr marjları da sürekli geriledi. Carlsberg'in Türkiye'den çekilme kararı almasında etkin olan gelişmelerden bir diğeri ise sektör temsilcilerine göre Türk bira pazarına giren yeni oyuncularla birlikte artan rekabet.

İki yeni yerli oyuncu Pera ve Perge'nin ucuz fiyata özellikle turistik tesisler ve eğlence mekânlarının tercihi olmaya başlaması Tuborg Carlsberg'in kan kaybetmesinde etkili oldu. Yüzde 80 payla pazarın hâkim oyuncusu olan Efes Biracılık ise bu rekabeti artan ihracatıyla aştı. Efes markasının dahil olduğu Anadolu Efes Biracılık 2007'de kârını 269 milyon YTL'den 374.4 milyon YTL'ye çıkararak yüzde 39 artırdı.
 
Romen ve İsraillilerle görüşüyor

Bu sorunlarla daha fazla mücadele etmek istemeyen Türk Tuborg'un hâkim ortağı Danimarkalı Carlsberg, şimdi yüzde 95.65 oranındaki hisselerini satışa çıkardı. Romanya ve İsrail'deki ortağı CBC Group'a satmak için görüşmelere başlayan şirket, satış amaçlı bir de niyet mektubu imzaladı. Carlsberg'in bu kararının sinyalleri aslında çok önceden gelmişti. Hisseleri devraldıktan sonra bira satışlarının üç misli reklam harcaması yaptıklarını açıklayan şirket, dört-beş sene olgunlaşma ve ürünleri piyasada oturtma süreci gerektiğini ifade etmişti. Ancak Türkiye pazarına toplam 250 milyon dolar civarında yatırım yapan şirket yüksek vergi oranları nedeniyle Türkiye'ye yapmayı planladıkları ek yatırımları askıya almış, 279 olan çalışan sayısını 198'e indirmişti. Hükümetten vergi sisteminin daha adil bir yapıya kavuşturulmasını isteyen şirket yetkilileri aksi halde pazardan çıkabileceğini açıklamıştı. Tuborg Türkiye'nin şimdiki CEO'su Damla Birol da daha önce yaptığı bir açıklamada, yüzde 35 ÖTV, yüzde 18 KDV karşısında cirolarının üçte birinin vergiye gittiğine dikkat çekmişti.
 
Avrupa'da en yüksek vergi Türkiye'de

Satış kararını doğrulayan Tuborg Carlsberg Ankara Temsilcisi Güven Erdal, "Satış işlemlerimizle ilgili görüşmelerimiz devam ediyor. Ancak şu anda kesinleşmiş bir anlaşma yok" dedi. Bira üzerindeki yüksek ÖTV oranıyla ilgili sektörün tutumunun belli olduğunu söyleyen Erdal, "ÖTV konusundaki tutumumuz defalarca dile getirildi. ÖTV'nin üretici firmalara ağır bir yük getirdiği ortada" diye konuştu. AB ülkeleri içinde Türkiye'nin bira üzerindeki ÖTV'nin en yüksek olduğu 5'inci ülke olduğunu söyleyen Bira ve Malt Üreticileri Derneği Genel Sekreteri Nejat Eren ise, "İngiltere, İrlanda, Finlandiya ve İsveç'in ardından beşinciyiz. Ancak Türk halkının alım gücü göz önünde bulundurulduğunda AB ülkeleri arasında birinci sıradayız" dedi.
Bir diğer yanlış uygulamanın bira ile diğer alkollü ürünlerden alınan vergiler arasındaki oranlama hatası olduğunu vurgulayan Eren, "Örneğin AB ülkelerinde viskiye uygulanan vergi ile biraya uygulanan arasında yüzde 2,9'luk oransal fark vardır. Ancak bu fark Türkiye'de 1,5'e kadar düştü" diye konuştu.
 
Doğru pazarlama ile fiyatı düşürdük

Bira pazarına 2004'te giriş yapan yerli üretici Perge Pazarlama Müdürü Serdar Çora ise pazara iki yeni oyuncu girmesinin hesapları karıştırdığını ifade etti. Efes ve Tuborg'un yeni oyuncular girmesiyle artan rekabet karşısında fiyat konusunda temkinli davranmak zornuda kalarak zam yapamadıklarına işaret etti. Bunun ise büyük markalarda gelir kaybı yarattığını ifade eden Çora, "Özellikle Akdeniz başta olmak üzere turizm bölgelerindeki herşey dahil sistemi otelleri ve eğlence mekânlarını ucuz maliyete yöneltti. Öncelikle alınan tedbirlerden biri ise alkol maliyetleri oldu. Pazara daha ekonomik fiyatla ürün sunan yeni oyuncular tercih edilmeye başlandı. Bu da pazardaki yerleşik oyuncuların pazar kaybetmesine yol açtı" dedi.
 
Soros Tuborg hisselerinden yüzde 150 kâr etmişti

1999 yılında Türk Tuborg'un yüzde 20 hissesini 10 milyon dolara satın alan George Soros, yönetim şekli nedeniyle Yaşar Grubu ile ciddi sorunlar yaşamıştı. Türk Tuborg'un, grup şirketlerinden Yaşarbank hisselerini almasına karşı çıkan Soros, Yaşar Holding ile mahkemelik olmuştu. Türk Tuborg hisselerinin yüzde 50,01'ini satın alarak yönetim hakkına sahip olan Carlsberg'in yaptığı çağrı üzerine Soros, 2 yıl önce 10 milyon dolara aldığı Tuborg hisslerini 25 milyon dolara satarak yüzde 150 kâr etmişti.