Yılın en büyük özelleştirmesi başlıyor
Güncelleme Tarihi:
ANKA
Oluşturulma Tarihi: Ağustos 26, 2006 11:59
Özelleştirme İdaresi Başkanlığı (ÖİB), yılın en büyük özelleştirme sürecini başlatıyor. 20 elektrik dağıtım bölgesi sırayla özelleştirilecek. Katılım şartları gereği büyük sermayenin yarışacağı ihaleler sonucunda 20 bölgede 2.7 milyar YTL yatırım yapılacak.
Dağıtım bölgeleri için lisans alan ve tarifelerini onaylatan ÖİB, ilk olarak ihaleye çıkacağı bölgeler için Özelleştirme Yüksek Kurulu’ndan karar çıkaracak. Bölgeleri kapsam ve programa alırken ÖYK kararı alan ÖİB, Tüpraş’ın yüzde 51 hissesinin Koç-Shell ortaklığına satışındaki yargı süreci nedeniyle bu yola başvuracak.
Satış ve satışa ilişkin stratejinin ÖYK kararıyla belirlenmemesinin yürütmeyi durdurma kararlarına gerekçe oluşturmasına dayanan ÖİB, enerji özelleştirmesinde aynı sorunla karşılaşmamak için ÖYK kararı çıkaracak. Başkanlığı Başbakan Tayyip Erdoğan’ın yaptığı ÖYK’nın alacağı kararla hangi bölgelere öncelik verileceği de siyasi irade kararı ile güçlendirilmiş olacak.
ÖNCELİKLİ BÖLGELER
ÖİB, ilk etapta ihaleye çıkılması için altı bölgenin tüm hazırlıklarını tamamladı. Meram, Trakya, İstanbul Anadolu, İstanbul Avrupa, Sakarya ve Başkent hazır durumda bulunuyor. ÖİB bu bölgelerden iki ya da üçü için bir aynı dönemde ihaleye çıkmayı tasarlıyor. Ancak yatırımcıların en çok istediği bölge olan İstanbul Avrupa, karsız bölgelerin elde kalacağı endişesiyle ilk etapta ihaleye çıkmayabileceği belirtiliyor. İhaleye çıkacağı bölgelerin komşu olmasına dikkat edecek olan ÖİB, bu ölçüte göre, Başkent ile Meram’ı, İstanbul Anadolu ile Sakarya’yı ilana çıkarabilir. İstanbul Avrupa’nın sonraya alınması ile Trakya da bundan etkilenebilir. Bölgeler için paketler oluşturulması da gündeme gelecek. İki-üç bölgelik paketlerde ortalama kar-zarar dengesine dikkat edilecek.
İKİ BÖLGEYE ERTELEME
20 bölge içinden ikisinin sona bırakılması ise kesinleşti. 1996'da açılan ihalelerde Menderes ve Göksu bölgelerini kazanan Aydem ve Akedaş, Enerji Bakanlığı'na karşı açtıkları davaları kazandıkları ve ayrıca tahkim resti çektikleri için, ÖİB; bu bölgeleri sona bırakarak, ilana çıkmayacak. ÇEAŞ ve Kepez’in faaliyet alanında lisans alan Toroslar ve Akdeniz Elektrik Dağıtım Şirketleri’nde Uzan Grubu ve şirket hissedarlarının mücadelesi nedeniyle sorun yaşanması olasılığı bulunuyor.
2008’DE BİTECEK
ÖİB’in Eylül ayında ilana çıkmasıyla birlikte iki ay ilan süreci yaşanacak. Ardından teklifler alınacak. Bunların değerlendirme süreciyle ilk ihaleler en erken Aralık 2006-Ocak 2007’de yapılabilecek. Ancak ilk ihalelerin 2007’de başlamasına kesin gözüyle bakılıyor. 20 bölgenin özelleştirmesinin tamamlanması ise 2008 yılına sarkacak. ÖİB, dağıtım özelleştirmesi için yeni bir takvim de hazırlayacak. Dağıtım özelleştirmeleri belli bir aşamaya geldikten ya da tamamlandıktan sonra üretim tesislerinin özelleştirilmesinin sırası gelecek.
AĞIR KATILIM KOŞULLARI
ÖİB’in hazırladığı şartnameye göre, ihalelere katılacak şirketlere önyeterlilik uygulanacak. Teknik ve mali kriterlerden oluşan bu aşamayı geçenler ihaleye girebilecek.
Birinci teknik yeterlilikte, ihalesi yapılan dağıtım bölgesinin yıllık enerji satış rakamı kadar elektrik satışının en az üç yıl boyunca yapılmış olması şartı aranacak. Bu kriter için şirketlere 0.2 puan verilecek. İkinci teknik yeterlilikte, ihalesi yapılan dağıtım bölgesinin müşterisi kadar müşteriye en az üç yıl boyunca dağıtım hizmeti vermiş olmak koşulu aranacak. Bu kriter için de 0.2 puan verilecek.
Böylece teknik kriterlerden toplamı 0.4 puan olacak.
Birinci mali yeterlilik kriterinde, alıcının özsermayesinin, satılan dağıtım bölgesinin defter değerinin en az yüzde 65’i kadar olması koşulu aranacak. Özsermaye, denetlenmiş mali tablo ile belgelendirilecek. Bu kriter için şirketlere 0.3 puan verilecek. İkinci mali yeterlilik kriterinde, alıcının duran varlıklarının, satılan bölgenin defter değerinin en az yüzde 50’sine ulaşması şartı olacak. Bu kriter için de şirketlere 0.3 puan verilecek. Böylece mali yeterlilik ağırlığı 0.6 puan olacak.
BÜYÜK SERMAYESİ OLMAYAN GİREMEYECEK
Toplam 1 puanlık önyeterlilik kriterlerinden 0.5 puan alan şirketler ihaleye katılabilecek. Teknik kritere uyan tek yerli şirket olduğu için, mali yeterlilikte yarışacak olan şirketler, güçleri yetmezse Ortak Girişim Grubu (OGG) oluşturup, mali yeterlilik kriterlerini sağlamaya çalışacaklar.
İki teknik kriteri, Türkiye’de yalnızca Kayseri Elektrik, o da bazı bölgelerde sağlayabildiği için şirketler arasındaki asıl yarış mali yeterlilikte olacak. Belirlenen kriterlerle, enerji dağıtım özelleştirmesine; büyük yerli sermaye, çok ortaklı yerli sermaye ile yabancılar ve yabancı ortaklı gruplar damgasını vuracak.
AÇIK ARTIRMAYLA SATILACAK
Önyeterliliği geçen şirketler, ihalede, dağıtım bölgelerinin yüzde 100 hissesinin değeri olarak verecekleri tekliflerle yarışacaklar. Şirketler nihai pazarlık görüşmesinde önce kapalı zarfla teklif verecekler. Daha sonra açık artırma bölümüne geçilecek. Açık artırmada en yüksek hisse değerini teklif eden şirket ihalenin galibi olacak.
2.7 MİLYAR YTL YATIRIM
Özelleştirilecek 20 dağıtım bölgesinde, özelleştirme sonrası beş yıllık uygulama döneminde toplam 2 milyar 750 milyon YTL yatırım yapılacak. ÖİB’in hazırladığı yatırım programı çerçevesinde, 20 bölgede yıllık 550 milyon YTL tutarında yatırım yapılacak. Hatların yenilenerek, kesintilerin tamamen ortadan kaldırılmasını sağlayacak program çerçevesinde yatırım özel sektör tarafından gerçekleştirilirken, finansmanı kamu üstlenecek.
ALICIYA YATIRIM DENETİMİ
Alıcının yapacağı yatırım, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından denetlenecek. Yatırım için alt ve üst limit belirlenecek. Alıcının getireceği yatırım projesinin tutarı bu üst limiti aşamayacak. Alıcı, yatırımı en alt limitte gerçekleştirmek isterse de, TSE standartlarının altına inilmeyecek. Yatırım bedelinden artış olursa, bu bedel alıcıya kalmayacak. Yatırım bedeli tarife içinde bulunduğundan, dağıtım bölgeleri havuzu içinde, kaynak dağılımı yapılacak.
Alıcı, yatırımı kendisi yapabilecek ya da başkasına yaptırabilecek. Dışardan hizmet alacaksa, işi kime nasıl verdiğine de alıcı karar verecek. Buna karşın yatırımın gerçekleştirilmesi sırasında kontrolör bulunacak. EPDK’ya da yıllık olarak rapor verilecek. Proje bitince devreye EPDK’dan yetki belgesi bulunan denetçi girecek. Denetçi; fiziki ve nakdi gerçekleşme ile teknik uyumluluk açısından yatırımı değerlendirecek. Yatırım bu kriterlere uygun bulunursa, EPDK onayına sunulacak. EPDK önce geçici sonra kesin kabul ile yatırımın tamamlandığını belirleyecek.
KAYIP-KAÇAKLA MÜCADELE
ÖİB, özelleştirme sonrasında 2010 yılına kadar kayıp-kaçak oranlarındaki düşüş hedeflerini de belirledi. Şirketlerin kayıp-kaçak hedeflerini tutturması için ise bir kontrol mekanizması olmayacak. Kayıp-kaçak tarife içinde olduğundan, etkin mücadele ile oranları aşağı çeken şirket daha fazla kazanacak. Kayıp-kaçakla mücadelede başarısız olanların ise kar payı düşecek. Özelleştirilecek dağıtım bölgeleri şöyle:
-DİCLE: Diyarbakır, Mardin, Siirt, Şanlıurfa, Batman, Şırnak.
-VAN GÖLÜ: Bitlis, Hakkari, Muş, Van.
-ARAS: Ağrı, Erzincan, Erzurum, Kars, Bayburt, Ardahan, Iğdır.
-ÇORUH: Artvin, Giresun, Gümüşhane, Rize, Trabzon.
-FIRAT: Bingöl, Elazığ, Malatya, Tunceli.
-ÇAMLIBEL: Sivas, Tokat, Yozgat.
-TOROSLAR: Adana, Mersin, Osmaniye, Hatay, Gaziantep, Kilis.
-MERAM: Kırşehir, Nevşehir, Niğde, Aksaray, Konya, Karaman.
-BAŞKENT: Ankara, Kırıkkale, Zonguldak, Bartın, Karabük, Çankırı, Kastamonu.
-AKDENİZ: Antalya, Burdur, Isparta.
-GEDİZ: İzmir, Manisa.
-ULUDAĞ: Balıkesir, Bursa, Çanakkale, Yalova.
-TRAKYA: Edirne, Kırklareli, Tekirdağ.
-AYEDAŞ: İstanbul ili Anadolu Yakası.
-SAKARYA: Sakarya, Bolu, Düzce, Kocaeli.
-OSMANGAZİ: Afyon, Bilecik, Eskişehir, Kütahya, Uşak.
-BOĞAZİÇİ: İstanbul ili Avrupa Yakası.
-MENDERES: Aydın, Denizli, Muğla.
-GÖKSU: Adıyaman, Kahramanmaraş.
-YEŞİLIRMAK: Amasya, Çorum, Ordu, Samsun, Sinop
Satış ve satışa ilişkin stratejinin ÖYK kararıyla belirlenmemesinin yürütmeyi durdurma kararlarına gerekçe oluşturmasına dayanan ÖİB, enerji özelleştirmesinde aynı sorunla karşılaşmamak için ÖYK kararı çıkaracak. Başkanlığı Başbakan Tayyip Erdoğan’ın yaptığı ÖYK’nın alacağı kararla hangi bölgelere öncelik verileceği de siyasi irade kararı ile güçlendirilmiş olacak.
ÖNCELİKLİ BÖLGELER
ÖİB, ilk etapta ihaleye çıkılması için altı bölgenin tüm hazırlıklarını tamamladı. Meram, Trakya, İstanbul Anadolu, İstanbul Avrupa, Sakarya ve Başkent hazır durumda bulunuyor. ÖİB bu bölgelerden iki ya da üçü için bir aynı dönemde ihaleye çıkmayı tasarlıyor. Ancak yatırımcıların en çok istediği bölge olan İstanbul Avrupa, karsız bölgelerin elde kalacağı endişesiyle ilk etapta ihaleye çıkmayabileceği belirtiliyor. İhaleye çıkacağı bölgelerin komşu olmasına dikkat edecek olan ÖİB, bu ölçüte göre, Başkent ile Meram’ı, İstanbul Anadolu ile Sakarya’yı ilana çıkarabilir. İstanbul Avrupa’nın sonraya alınması ile Trakya da bundan etkilenebilir. Bölgeler için paketler oluşturulması da gündeme gelecek. İki-üç bölgelik paketlerde ortalama kar-zarar dengesine dikkat edilecek.
İKİ BÖLGEYE ERTELEME
20 bölge içinden ikisinin sona bırakılması ise kesinleşti. 1996'da açılan ihalelerde Menderes ve Göksu bölgelerini kazanan Aydem ve Akedaş, Enerji Bakanlığı'na karşı açtıkları davaları kazandıkları ve ayrıca tahkim resti çektikleri için, ÖİB; bu bölgeleri sona bırakarak, ilana çıkmayacak. ÇEAŞ ve Kepez’in faaliyet alanında lisans alan Toroslar ve Akdeniz Elektrik Dağıtım Şirketleri’nde Uzan Grubu ve şirket hissedarlarının mücadelesi nedeniyle sorun yaşanması olasılığı bulunuyor.
2008’DE BİTECEK
ÖİB’in Eylül ayında ilana çıkmasıyla birlikte iki ay ilan süreci yaşanacak. Ardından teklifler alınacak. Bunların değerlendirme süreciyle ilk ihaleler en erken Aralık 2006-Ocak 2007’de yapılabilecek. Ancak ilk ihalelerin 2007’de başlamasına kesin gözüyle bakılıyor. 20 bölgenin özelleştirmesinin tamamlanması ise 2008 yılına sarkacak. ÖİB, dağıtım özelleştirmesi için yeni bir takvim de hazırlayacak. Dağıtım özelleştirmeleri belli bir aşamaya geldikten ya da tamamlandıktan sonra üretim tesislerinin özelleştirilmesinin sırası gelecek.
AĞIR KATILIM KOŞULLARI
ÖİB’in hazırladığı şartnameye göre, ihalelere katılacak şirketlere önyeterlilik uygulanacak. Teknik ve mali kriterlerden oluşan bu aşamayı geçenler ihaleye girebilecek.
Birinci teknik yeterlilikte, ihalesi yapılan dağıtım bölgesinin yıllık enerji satış rakamı kadar elektrik satışının en az üç yıl boyunca yapılmış olması şartı aranacak. Bu kriter için şirketlere 0.2 puan verilecek. İkinci teknik yeterlilikte, ihalesi yapılan dağıtım bölgesinin müşterisi kadar müşteriye en az üç yıl boyunca dağıtım hizmeti vermiş olmak koşulu aranacak. Bu kriter için de 0.2 puan verilecek.
Böylece teknik kriterlerden toplamı 0.4 puan olacak.
Birinci mali yeterlilik kriterinde, alıcının özsermayesinin, satılan dağıtım bölgesinin defter değerinin en az yüzde 65’i kadar olması koşulu aranacak. Özsermaye, denetlenmiş mali tablo ile belgelendirilecek. Bu kriter için şirketlere 0.3 puan verilecek. İkinci mali yeterlilik kriterinde, alıcının duran varlıklarının, satılan bölgenin defter değerinin en az yüzde 50’sine ulaşması şartı olacak. Bu kriter için de şirketlere 0.3 puan verilecek. Böylece mali yeterlilik ağırlığı 0.6 puan olacak.
BÜYÜK SERMAYESİ OLMAYAN GİREMEYECEK
Toplam 1 puanlık önyeterlilik kriterlerinden 0.5 puan alan şirketler ihaleye katılabilecek. Teknik kritere uyan tek yerli şirket olduğu için, mali yeterlilikte yarışacak olan şirketler, güçleri yetmezse Ortak Girişim Grubu (OGG) oluşturup, mali yeterlilik kriterlerini sağlamaya çalışacaklar.
İki teknik kriteri, Türkiye’de yalnızca Kayseri Elektrik, o da bazı bölgelerde sağlayabildiği için şirketler arasındaki asıl yarış mali yeterlilikte olacak. Belirlenen kriterlerle, enerji dağıtım özelleştirmesine; büyük yerli sermaye, çok ortaklı yerli sermaye ile yabancılar ve yabancı ortaklı gruplar damgasını vuracak.
AÇIK ARTIRMAYLA SATILACAK
Önyeterliliği geçen şirketler, ihalede, dağıtım bölgelerinin yüzde 100 hissesinin değeri olarak verecekleri tekliflerle yarışacaklar. Şirketler nihai pazarlık görüşmesinde önce kapalı zarfla teklif verecekler. Daha sonra açık artırma bölümüne geçilecek. Açık artırmada en yüksek hisse değerini teklif eden şirket ihalenin galibi olacak.
2.7 MİLYAR YTL YATIRIM
Özelleştirilecek 20 dağıtım bölgesinde, özelleştirme sonrası beş yıllık uygulama döneminde toplam 2 milyar 750 milyon YTL yatırım yapılacak. ÖİB’in hazırladığı yatırım programı çerçevesinde, 20 bölgede yıllık 550 milyon YTL tutarında yatırım yapılacak. Hatların yenilenerek, kesintilerin tamamen ortadan kaldırılmasını sağlayacak program çerçevesinde yatırım özel sektör tarafından gerçekleştirilirken, finansmanı kamu üstlenecek.
ALICIYA YATIRIM DENETİMİ
Alıcının yapacağı yatırım, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) tarafından denetlenecek. Yatırım için alt ve üst limit belirlenecek. Alıcının getireceği yatırım projesinin tutarı bu üst limiti aşamayacak. Alıcı, yatırımı en alt limitte gerçekleştirmek isterse de, TSE standartlarının altına inilmeyecek. Yatırım bedelinden artış olursa, bu bedel alıcıya kalmayacak. Yatırım bedeli tarife içinde bulunduğundan, dağıtım bölgeleri havuzu içinde, kaynak dağılımı yapılacak.
Alıcı, yatırımı kendisi yapabilecek ya da başkasına yaptırabilecek. Dışardan hizmet alacaksa, işi kime nasıl verdiğine de alıcı karar verecek. Buna karşın yatırımın gerçekleştirilmesi sırasında kontrolör bulunacak. EPDK’ya da yıllık olarak rapor verilecek. Proje bitince devreye EPDK’dan yetki belgesi bulunan denetçi girecek. Denetçi; fiziki ve nakdi gerçekleşme ile teknik uyumluluk açısından yatırımı değerlendirecek. Yatırım bu kriterlere uygun bulunursa, EPDK onayına sunulacak. EPDK önce geçici sonra kesin kabul ile yatırımın tamamlandığını belirleyecek.
KAYIP-KAÇAKLA MÜCADELE
ÖİB, özelleştirme sonrasında 2010 yılına kadar kayıp-kaçak oranlarındaki düşüş hedeflerini de belirledi. Şirketlerin kayıp-kaçak hedeflerini tutturması için ise bir kontrol mekanizması olmayacak. Kayıp-kaçak tarife içinde olduğundan, etkin mücadele ile oranları aşağı çeken şirket daha fazla kazanacak. Kayıp-kaçakla mücadelede başarısız olanların ise kar payı düşecek. Özelleştirilecek dağıtım bölgeleri şöyle:
-DİCLE: Diyarbakır, Mardin, Siirt, Şanlıurfa, Batman, Şırnak.
-VAN GÖLÜ: Bitlis, Hakkari, Muş, Van.
-ARAS: Ağrı, Erzincan, Erzurum, Kars, Bayburt, Ardahan, Iğdır.
-ÇORUH: Artvin, Giresun, Gümüşhane, Rize, Trabzon.
-FIRAT: Bingöl, Elazığ, Malatya, Tunceli.
-ÇAMLIBEL: Sivas, Tokat, Yozgat.
-TOROSLAR: Adana, Mersin, Osmaniye, Hatay, Gaziantep, Kilis.
-MERAM: Kırşehir, Nevşehir, Niğde, Aksaray, Konya, Karaman.
-BAŞKENT: Ankara, Kırıkkale, Zonguldak, Bartın, Karabük, Çankırı, Kastamonu.
-AKDENİZ: Antalya, Burdur, Isparta.
-GEDİZ: İzmir, Manisa.
-ULUDAĞ: Balıkesir, Bursa, Çanakkale, Yalova.
-TRAKYA: Edirne, Kırklareli, Tekirdağ.
-AYEDAŞ: İstanbul ili Anadolu Yakası.
-SAKARYA: Sakarya, Bolu, Düzce, Kocaeli.
-OSMANGAZİ: Afyon, Bilecik, Eskişehir, Kütahya, Uşak.
-BOĞAZİÇİ: İstanbul ili Avrupa Yakası.
-MENDERES: Aydın, Denizli, Muğla.
-GÖKSU: Adıyaman, Kahramanmaraş.
-YEŞİLIRMAK: Amasya, Çorum, Ordu, Samsun, Sinop